Ανάπτυξη της συμπόνιας
Γράφει η Μηλιώνη Ιππολύτη (*)
Σε προηγούμενη ανάρτηση αναφερθήκαμε στην αυτοκριτική και τις δυσάρεστες συνέπειες που μπορεί να έχει. Αναφερθήκαμε επίσης και στο πώς μπορεί να προκαλείται η αρνητική αυτοκριτική. Γενικά, πολλές φορές η τάση των ανθρώπων είναι να καταφεύγουν σε μια αυτόματη αντίδραση αρνητικής αυτοκριτικής όταν έρχονται αντιμέτωποι με μια αποτυχία, ενώ η συγχώρεση και η ευγένεια για τον εαυτό τους δε φαίνεται να υπάρχει πουθενά. Είναι ακριβώς αυτή η ενέργεια και η συμπόνια που έχουν εξαιρετική σημασία, επειδή έχουν τη δύναμη να μεταμορφώσουν όλη αυτή την αρνητικότητα σε θετικότητα.
Αυτο-συμπόνια
Για να κατανοήσουμε τι σημαίνει αυτο-συμπόνια, είναι σημαντικό να καταλάβουμε πρώτα τι είναι η συμπόνια. Πρώτα απ’όλα, “συμπόνια” δε σημαίνει ότι πρέπει κι εμείς να υποφέρουμε μαζί με το πρόσωπο που υποφέρει, να το λυπόμαστε ή ακόμη και να το συγχωρούμε. Όταν λυπόμαστε κάποιον, τον βάζουμε σε μια λιγότερο αξιοπρεπή θέση σε σύγκριση με τον εαυτό μας. “Συμπόνια” σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε το πότε υποφέρει κάποιος κι ότι αναγνωρίζουμε και τα βάσανά του. Το να υποφέρει κάποιος μπορεί πολύ εύκολα να δημιουργήσει αντίσταση, γιατί υπάρχει η ανάγκη να απαλλαγούμε από τον πόνο με κάθε κόστος. Δεν υπάρχει καμία κριτική στη συμπόνια, υπάρχει μόνο η συνειδητοποίηση ότι άσχημα πράγματα συμβαίνουν, όλοι έχουν το δικαίωμα στο λάθος και ο καθένας μπορεί να αισθάνεται ‘‘πεσμένος’’ μερικές φορές.
Αυτο-συμπόνια, λοιπόν, σημαίνει απλά να δείχνεις την ίδια συμπόνια προς τον εαυτό σου με αυτή που δείχνεις προς τους άλλους. ’Οταν βιώνουμε την αυτο-συμπόνια, αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας με καλοσύνη και ευγένεια. Είναι μια μορφή αποδοχής. Ενώ η αποδοχή αναφέρεται σε αυτό που συμβαίνει σε εμάς (σκέψεις, συναισθήματα που έχουμε), ο τύπος αποδοχής στην αυτο-συμπόνια αναφέρεται στο άτομο που βιώνει τις δυσκολίες.
Η αυτο-συμπόνια είναι κάτι πολύ φυσικό για τον άνθρωπο και κάτι που μάλιστα φαίνεται αρκετά προφανές. Όταν τραυματίζεται το δάχτυλό μας π.χ. θέλουμε να περιποιηθούμε το τραύμα, να βάλουμε ένα επίθεμα πάνω του και να το αφήσουμε να θεραπευτεί. Παραδόξως όμως, συχνά όταν είμαστε ψυχικά ή συναισθηματικά πληγωμένοι, ενεργούμε εντελώς διαφορετικά. Αντί να είμαστε ευγενικοί και να αποδεχόμαστε τους εαυτούς μας και την εκάστοτε κατάσταση, αγωνιζόμαστε με τα συναισθήματά μας και τα αντιμετωπίζουμε ως εχθρούς. Η αυτο-συμπόνια όμως σημαίνει ότι σταματάμε να αγωνιζόμαστε με τον δικό μας συναισθηματικό πόνο και αντίθετα αφήνουμε τον εαυτό μας να ανταποκρίνεται με αγάπη, καλοσύνη και κατανόηση προς εμάς. Σημαίνει ότι φροντίζουμε τον εαυτό μας σαν να φροντίζουμε κάποιον πολύ αγαπητό μας.
Γιατί να καλλιεργήσω την αυτο-συμπόνια;
Όταν αποτυγχάνουμε σε κάτι, πολλοί από εμας χρησιμοποιούμε μια εσωτερική κριτική φωνή που μας τιμωρεί και μας πληγώνει. Αυτή η κριτική φωνή στο κεφάλι μας είναι μια φωνή με λίγη έως και καθόλου ευγένεια. Δεν έχει καθόλου συμπόνια. Μπορεί να μας αποθαρρύνει, να μας κάνει να νιώθουμε ένοχοι ή και να μας προκαλεί άγχος.
Αυτή η κριτική φωνή μπορεί να προκαλέσει συγκρούσεις, επειδή, για παράδειγμα, δεν είμαστε αρκετά ικανοί σύμφωνα με αυτή τη φωνή. Η αυτοκριτική φωνή εντείνει το χάσμα μεταξύ του ποιοι πιστεύουμε ότι είμαστε και του ποιοι πιστεύουμε ότι πρέπει να είμαστε. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ενοχές ή φόβο, απογοήτευση… Λόγω αυτής της φωνής μπορούμε εύκολα να χάσουμε τον εαυτό μας σε έναν καταστροφικό κύκλο συναισθημάτων, ενοχών και σκέψεων.
Το να έχουμε μεγαλύτερη συμπόνια μπορεί να μας βοηθήσει να είμαστε πιο ευγενικοί και αγαπητοί στον εαυτό μας. Με αυτόν τον τρόπο είναι λιγότερο πιθανό να παγιδευτούμε σε ένα αρνητικό συναισθηματικό σπιράλ και έτσι να βιώσουμε λιγότερα αρνητικά συναισθήματα. Η περαιτέρω ανάπτυξη της συμπόνιας όμως μπορεί να μας βοηθήσει και στο να αντιληφθούμε τα πράγματα που συμβαίνουν από μια πιο θετική προοπτική. Η κριτική φωνή λέει: “Τι συμβαίνει με μένα; Πώς μπόρεσα ποτέ να αφήσω να συμβεί κάτι τέτοιο;” Ενώ η συμπονετική φωνή είναι ευγενική, φροντίζει και δέχεται όπως είναι και επιθυμεί να μην υπάρχει κανένας πόνος. Λέει: “Αυτό που συνέβη, συνέβη. Είσαι άνθρωπος, όπως όλοι οι άλλοι. Να ένα ακόμα μάθημα που λάβαμε, την επόμενη φορά που θα δοκιμάσω θα κάνω τα πράγματα διαφορετικά.”
Η συμπόνια ανοίγει μια πόρτα που μας επιτρέπει να δούμε μια εμπειρία από τη φωτεινή της πλευρά. Επειδή δεν παγιδευόμαστε πλέον σε έναν κύκλο αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων, μπορούμε να αρχίσουμε να διαπιστώνουμε ότι κάθε αποτυχία συνεπάγεται επίσης και τη δυνατότητα επιτυχίας. Κάθε στιγμή είναι μια νέα στιγμή για να ξεκινήσεις ξανά. Αντί να γίνουμε ο αποδιοπομπαίος τράγος μας, μπορούμε να βοηθηθούμε συγχωρώντας τον εαυτό μας. Αντί να ανησυχούμε για κάτι ή να το απωθούμε από τη μνήμη μας, μπορούμε να το αφήσουμε να φύγει. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να απαλλαγούμε από την κριτική φωνή, αλλά απλώς να τη συναντήσουμε με αγάπη και συμπόνια.
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που διακρίνονται από μεγαλύτερη αυτο-συμπόνια αισθάνονται λιγότερο καταθλιπτική διάθεση, λιγότερο φόβο, έχουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση και παρουσιάζουν μεγαλύτερη λειτουργικότητα από τους ανθρώπους που έχουν χαμηλή αυτο-συμπόνια. Μια μελέτη του Casron και των συνεργατών του (2005) έδειξε ότι οι ασθενείς που παρακολούθησαν ένα πρόγραμμα αγάπης κι αυτο-συμπόνιας διάρκειας 8 εβδομάδων ανέφεραν σημαντικά λιγότερο πόνο και άγχος σε σύγκριση με τους ασθενείς που έλαβαν μια συνηθισμένη θεραπεία. Μια άλλη σειρά μελετών των Baker και McNulty (2011) έδειξε ότι η αυτο-συμπόνια συνδέεται με υψηλότερα κίνητρα για τη διόρθωση των διαπροσωπικών σφαλμάτων και την επίλυση προβλημάτων με εποικοδομητικό τρόπο. Επιπλέον, η αυξημένη συμπόνια για τους ανθρώπους μειώνει τρομακτικά την τάση για εκδίκηση ( Condon & Desteno, 2010).
Τέλος, είναι μάλλον δύσκολο να κατανοήσουμε τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων αν δεν ανεχόμαστε τα ίδια συναισθήματα (απελπισία, φόβο, αποτυχία, ντροπή) μέσα μας. Πώς υποτίθεται ότι θα αφιερώσουμε την πλήρη μας προσοχή στους άλλους αν είμαστε απορροφημένοι από το δικό μας εσωτερικό αγώνα; Αν μάθουμε να αντιμετωπίζουμε τις δικές μας καταστάσεις με υγιή τρόπο, υπάρχει αρκετός χώρος για να προσφέρουμε την προσοχή και την ενέργειά μας σε άλλους ανθρώπους. Μόνο τότε μπορούμε να προεκτείνουμε την καλοσύνη μας σε όσους βρίσκονται γύρω μας.
Σημειώσεις κ. Γλυκερίας Ρέππα, επιμορφωτικό σεμινάριο: “Mindfulness, Συναισθηματική Νοημοσύνη”
(*) Υoga instructor, επιμορφούμενη Πανεπιστημίου Αιγαίου : Ενσυνειδητότητα/ Mindfulness. Ανάπτυξη και διαχείριση Συναισθημάτων
* Insta: akasha_place
Facebook: akasha place
Στούντιο Γιόγκα,
Περ/κη Οδός Άρτα
Τηλ.6972676341