Τάζουν επικουρική σύνταξη στους… άνεργους νέους. 6 ερωτήσεις-απαντήσεις για το κεφαλαιοποιητικό σύστημα

Γράφει ο Χρήστος Μέγας*

Την κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης προωθεί η κυβέρνηση σαν την Λυδία λίθος της ανάπτυξης και της… απεξάρτησης της νέας γενιάς. Αποσιωπά όμως τις επιπτώσεις στα 3,5 εκ. συνταξιούχων και (νυν) ασφαλισμένων που προσδοκούν σε μελλοντικές αποδοχές, ένα κρυφό χρέος άνω των 60 δις ευρώ, αλλά και τις «επενδυτικές» παγίδες του νέου συστήματος.
Ουσιαστικά η κυβέρνηση απευθύνεται στους νέους, ίσως και με την ιδιοτέλεια του κοινωνικού αυτοματισμού και τους τάζει συντάξεις (ανεξαρτήτως που και αυτές δεν προκύπτουν όπως θα δούμε ακολούθως), ενώ η νέα γενιά μαστίζεται από ανεργία! Η νέοι ζητούν δουλειά και προοπτική, η κυβέρνηση δείχνει να ενδιαφέρεται για τα… γηρατειά τους.

Αν και η όλη συζήτηση κρατιέται ακόμη χαμηλά, καθώς το Μάξιμου υπολογίζει ότι θα υπάρξει τεράστιο πολιτικό κόστος και περιμένει την κατάλληλη (επικοινωνιακά) ευκαιρία, ωστόσο πρόκειται για ειλημμένη απόφαση της κυβέρνησης, η οποία θα υλοποιηθεί είτε πριν είτε, πιθανότατα, μετά τις υπερπρόωρες εκλογές.
Για την κατανόηση ενός τόσο περίπλοκου και μη… ασφαλούς συστήματος, θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στα θετικά και αρνητικά του νέου συστήματα, τις παγίδες της μετάβασης και τους κινδύνους ευρύτερης αποσταθεροποίησης, μέσα από 6 ερωτήσεις-απαντήσεις:

1.Γιατί γίνεται αυτή η επιλογή από την κυβέρνηση;
α/Είναι στο πλαίσιο της απόσυρσης του κράτους από τις εγγυήσεις του ασφαλιστικού και υπό την πίεση των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών για μεγαλύτερη ασφαλιστική πίτα.
β/ Πρόκειται για ιδεολογική προσέγγιση για την ατομική ευθύνη του απασχολούμενου.
2.Τι περιλαμβάνει η πρόταση;
Κάθε νέος ή ήδη εργαζόμενος κάτω μιας ηλικίες (π.χ. 35 ετών) θα μπορεί να επιλέξει το κεφαλαιοποιητικό σύστημα, δηλαδή οι εισφορές από την εργασία του να τοποθετούνται σε ατομικούς λογαριασμούς (6% από τον μισθωτό και την επιχείρηση ή όλο το ποσοστό στην περίπτωση ελευθέρου επαγγελματία, σημειώνεται ότι εισφορές και ασφάλιση που θα παραμείνουν υποχρεωτικές). Ο ασφαλισμένος θα επιλέγει το ρίσκο της επένδυσης ανάμεσα από τρία σχήματα (συντηρητικό, μέτριο και επιθετικό) και θα επενδύονται διεθνώς σε ομόλογα, μετοχές κ.α.

Με την συνταξιοδότηση θα λαμβάνει την επικουρική σύνταξη με βάσει τις εισφορές που πλήρωσε, τυχόν πρόσθετη αποταμίευση και τις αποδόσεις αυτών (μείον έξοδα διαχείρισης στο 10%).

3.Πώς ενδύεται το όλο σχήμα;
α/Ότι δεν μπορεί και οι δύο πυλώνες, η κύρια και η επικουρική σύνταξη, να έχουν την ίδια δομή. Δηλαδή να πληρώνει η τρέχουσα γενιά (εισφορές) για την προηγούμενη (συντάξεις).
β/Έχει στοιχεία κοινωνικού αυτοματισμού και αντιπαράθεσης μεταξύ γενεών: «Γιατί εγώ να πληρώνω για άλλους, για την προηγούμενη γενιά;» Ή «είμαι αυτοκέφαλος, αυθύπαρκτος, δυνατός και έτοιμος για ρίσκα υπερβάσεις, δεν με ενδιαφέρει το πριν, το πώς έγιναν όλα αυτά παρά, το τι θα πάρω από εδώ και στο εξής με ενδιαφέρει» κ.α.
γ/Σαν επένδυση στη νέα γενιά, στους ανθρώπους που πρέπει να σκεφτούν το μέλλον τους (και όχι να στηρίζουν τους παππούδες…).
δ/Σαν χρηματοδότηση της ανάπτυξης μέσω ενός (υποχρεωτικού) ασφαλιστικού κουμπαρά, όπου θα συγκεντρώνονται κάθε χρόνο οι ασφαλιστικές εισφορές (σ.σ.: «και δεν θα γίνονται συντάξεις και κατανάλωση» σύμφωνα με την νεοφιλελεύθερη οικονομική αντίληψη), ένταση των επενδύσεων, απασχόληση, ευημερία.

4.Περί τίνος όμως πρόκειται;
Πρόκειται για σύστημα καθορισμένων εισφορών, θα είναι σταθερό δηλαδή τι θα πληρώνεται κάθε μήνα, άλλα άδηλων αποδοχών (παροχών). Κανείς δεν ξέρει τι θα πάρει σαν σύνταξη γιατί κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί τις αποδόσεις. Πολλοί θυμούνται την κατάρρευση του ασφαλιστικού συστήματος της Μ.Βρετανίας το 2001, όλοι ανησυχούν για το τι σύνταξη θα πάρουν τα επόμενα χρόνοι με τις αρνητικές επιδόσεις των κρατικών ομολόγων διεθνώς σήμερα ή από τον κίνδυνο μιας (νέας) χρηματιστηριακής κατάρρευσης.

5. Οι κίνδυνοι
α/Οι συντάξεις της προηγούμενης γενιάς και τα δημιουργηθέντα δικαιώματα της τρέχουσας αθροίζονται από 55 δις (Μηταράκης) έως 65 δις ευρώ (εξαρτάται από τις προβλέψεις για το προσδόκιμο ζωής κ.α. Δημιουργείται έτσι το μεγάλο ερώτημα: «Ποιος θα τα χρηματοδοτήσει όλα αυτά»; «Ποιός θα πληρώσει τα θεμελιωμένα δικαιώματα;». Ή, «μήπως, τελικά, δεν πληρωθούν επικουρικές συντάξεις μετά από 5 ή 10 χρόνια και αυτές ενσωματωθούν, τυπικά, στις κύριες συντάξεις;» (χωρίς να προσαυξάνεται όμως το τελικό ποσό της κύριας σύνταξης…).

Αναφέρει ο υφυπουργός Εργασίες Π.Τσακλόγλου, ότι οι παλαιές επικουρικές θα πληρωθούν από το Ταμείο Αλληλεγγύης (διαθέτει 11 δις για την κάλυψη των ελλειμμάτων του ΕΦΚΑ, αλλά τώρα καταγράφεται στο «μαξιλαράκι» των 32 δις της γενικής κυβέρνησης και δεν αποκλείεται να εξαϋλωθεί εν μέσω πανδημίας). Επίσης «οι επικουρικές συντάξεις θα χρηματοδοτηθούν από την ανάπτυξη», επιμένει η κυβερνητική ρητορική. Δηλαδή με νέους φόρους; Από δανεισμό; Τότε γιατί ο δανεισμός να μην πάει κατευθείαν για ανάπτυξη, για το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων; Παρά θα δανείζεται το κράτος για να δώσει συντάξεις; Όταν: i/το όριο των αντιστοιχών πληρωμών (συντάξεων) είναι στο 12,3% του ΑΕΠ και ήδη με την πανδημία κινηθήκαμε στο 18,9% (Τ.Γιαννίτσης) , ii/απαγορεύονται άλλες ενισχύσεις, iii/εν επιτροπεύεται ο δανεισμός και η κρατική στηρίξη του επικουρικού ταμείου.

β/Για να έχει αξιόλογες αποδόσεις το ταμείο θα πρέπει να ανατρέξουν οι διαχειριστές του, που κατά τα λοιπά θα πρέπει να κάνουν συντηρητικές επιλογές καθώς πρόκειται για τις αποταμιεύσεις της τρίτης ηλικίας, πρέπει λοιπόν να επενδύσουν, όχι στα ομόλογα που έχουν αρνητικές ή, έστω το επόμενο διάστημα χαμηλές αποδόσεις, αλλά σε μετοχές. Ενώ οι μετοχές είναι σε υπερβολικά ψηλές τιμές και πολλοί προβλέπουν κατάρρευση μιας φούσκας…
γ/Αν οι αποταμιεύσεις επενδυθούν σε μετοχές, θα κατευθυνθούν στα Χρηματιστήρια, κατά κανόνα, του εξωτερικού (πιο ώριμα). Δηλαδή, οι αποταμιεύσεις των Ελλήνων εργαζομένων θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας στην αλλοδαπή…
Έτσι όμως, μετά την αποδόμηση του επιχειρήματος περί αποδόσεων και καλύτερων συντάξεων, καταστρέφεται και το άλλο επιχείρημα, αυτό της ανάπτυξης που θα πυροδοτήσει το κεφαλαιοποιητικό σύστημα…
Άρα: έχουμε ρίσκα, ανατροπή των συνταξιοδοτικών προσδοκιών 3,5 εκ. ασφαλισμένων (τρέχουσας και προηγούμενης γενιάς), θέσεις εργασίας στο εξωτερικό. Κανένα δηλαδή κοινωνικό, αναπτυξιακό ή οικονομικό αποτέλεσμα. Παρά μόνο ελλείμματα και χρέη…

6. Τί θα μπορούσε να γίνει;
α/Να δημιουργηθούν ατομικές μερίδες των ασφαλισμένων στο επικουρικό ΕΤΕΑΕΠ (είναι νομοθετημένες), ώστε οι ίδιοι οι εργαζόμενοι να παρακολουθούν τις αποταμιεύσεις τους και τις αποδόσεις αυτών, να συγκροτηθούν (νέα) κεφαλαιοποιητικά επαγγελματικά ταμείων ανά κλάδο η επιχείρηση.
β/Να αναπτυχθεί επιθετική πολιτική απασχόλησης (με κίνητρα για ασφαλιστικές εισφορές, κινητικότητα κ.α.) για την εργασία των νέων. Οι νέα γενιά χτυπιέται από το εργασιακό, δεν έχει αμοιβές για να δημιουργήσει, δεν την απασχολεί από τώρα η αποταμίευση…
β/Κλαδικές πολιτικές και βιομηχανική πολιτική μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Νέα προϊόντα, νέα υφάσματα, φιλικά στο περιβάλλον δομικά υλικά, επέκταση στις πράσινες επενδύσεις με έλικες ανεμογεννητριών, πλωτήρες για θαλάσσια ή λιμναία αιολικά πάρκα, ηλιακά πάνελ.
γ/Σαφή μέτρα για το δημογραφικό, το μέγιστο εθνικό πρόβλημα. Να αναδειχθούν οι αναπτυξιακές δυνατότητες μιας δημογραφικής έκρηξης. Ο Τομά Πικετί στον «Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα» βρήκε ότι όταν υπάρχει έκρηξη των γεννήσεων έχουμε και έκρηξη και της ανάπτυξης.

*Ο Χρήστος Μέγας είναι Δημοσιογράφος, Γραμματέας του Τομέα Εργασίας του ΚΙΝΑΛ