Κουβεντιάζοντας με τον με τον Αριστείδη Λαυρέντζο

Γράφει η Κατερίνα Σχισμένου

Πρόσφατα παρουσιάσατε μια καταπληκτική θεατρική παράσταση για τον Γεώργιο Καραϊσκάκη στη γενέτειρά του τη Σκουληκαριά με τον θίασό σας «Θέατρο Μηλιανών Άρτας», ειδικά δε που το έργο αυτό του Ιωάννη Ζαμπέλιου, Γεώργιος Καραϊσκάκης, είναι η πρώτη φορά που ανεβαίνει. Ποιές οι δυσκολίες και οι προκλήσεις που αντιμετωπίσατε;

Πρώτα απ’ όλα, θέλω να σας ευχαριστήσω, κυρία Σχισμένου, για το ενδιαφέρον που δείχνετε για το έργο μου γενικότερα και για τη συγκεκριμένη παράσταση ειδικότερα, παρουσιάζοντάς την με την παρούσα συνέντευξη στην έγκριτη εφημερίδα «Ηχώ της Άρτας», την οποία επίσης ευχαριστώ θερμά. Η ενασχόλησή μου με το θέατρο διαρκώς από το 1984 μέχρι σήμερα, αρχικά με την ιδιότητα του ηθοποιού και έπειτα, από το 2001, του θιασάρχη, σκηνοθέτη, μεταφραστή και συγγραφέα θεατρικών έργων, με έμαθε να αντιμετωπίζω τις δυσκολίες, διότι παρατηρώ ότι το αποτέλεσμα δικαιώνει τους κόπους και τις προσπάθειες. Σε μια από τις όχι και τόσο επιτυχημένες, από καλλιτεχνική άποψη, παραστάσεις μου στις Βρυξέλλες το 2002, ενώ ήμουν σκεπτικός για κάποια λάθη της παράστασης, με πλησίασε ένα από τα παιδάκια που είχαν παίξει στην παράσταση – γιος του κορυφαίου τώρα εκπροσώπου της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο μικρός Στέργιος, αναφερόμενος στην παράσταση, μου είπε: «Κύριε Αριστείδη, με το θέατρό σας σήμερα ήταν η πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής μου.» Είπα λοιπόν μέσα μου: αφού μια όχι τέλεια παράσταση έδωσε τόση χαρά σε ένα παιδί, θα συνεχίζω να παίζω για αυτά τα παιδιά και για κάθε ενήλικο που έχει διατηρήσει κάτι από την παιδικότητά του. Ένας σοφός διανοητής, ο Ρομαίν Ρολλάν, έχει πει ότι το θέατρο είναι καρπός της παιδικότητας και του φωτός. Και ο Ιησούς Χριστός, του οποίου τα κηρύγματα προσπαθώ να ακολουθώ από τότε που έζησα τα γυμνασιακά μου χρόνια στην Άρτα στο Οικοτροφείο της Μητρόπολής μας, διευθυνόμενο τότε από τον μακαριστό Ιάκωβο, μετέπειτα Μητροπολίτη Αργολίδας, έλεγε, ως γνωστό: «αφήστε τα παιδιά να έρχονται κοντά μου και μην τα εμποδίζετε, διότι η βασιλεία των ουρανών ανήκει σε όσους είναι σαν τα παιδιά» (Κατά Λουκάν, 18:16).
Οι δυσκολίες και οι προκλήσεις που αντιμετώπισα στο συγκεκριμένο έργο Γεώργιος Καραϊσκάκης του Ι. Ζαμπέλιου: Πρώτον, η γλώσσα. Το έργο, γραμμένο το 1843, είναι σε υπεραρχαΐζουσα καθαρεύουσα που είναι αδύνατον να κατανοηθεί από τον σημερινό θεατή.

Έκανα λοιπόν τη μεταγραφή του στη σημερινή μας γλώσσα. Κάτι τέτοιο, καθόσο γνωρίζω, δεν έχει γίνει ποτέ σε κανένα από τα 12 θεατρικά έργα που έχει γράψει ο Ι. Ζαμπέλιος. Το αποτέλεσμα το χειροκρότησαν θερμά οι θεατές της Σκουληκαριάς. Δεύτερη πρόκληση, το να επιλέξεις για ανέβασμα ένα έργο που δεν υπάρχουν στοιχεία ότι έχει ανεβεί ποτέ στη σκηνή. Μήπως είναι κατώτερο από άλλα έργα που έχουν γραφτεί για τον Καραϊσκάκη, και άρα θα έπρεπε να προτιμήσουμε κάποιο άλλο; Πίστεψα όμως διαβάζοντάς το ότι όχι μόνο δεν είναι κατώτερο αλλά απεναντίας είναι κατά τη γνώμη του το καλύτερο έργο που έχει γραφτεί για τον Ήρωά μας. Με στήριξαν στη γνώμη αυτή τα βιβλία και άρθρα που έχουν γράψει έγκριτοι θεατρολόγοι, με επικεφαλής την Ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Άννα Ταμπάκη. Και το κοινό της Σκουληκαριάς μίλησε επίσης. Τρίτη πρόκληση, να συγκροτήσω 25μελή ομάδα τον Ιούλιο, που δεν είναι ο συνήθης μήνας διακοπών των μελών του θιάσου των Μηλιανών. Και το τέταρτο εμπόδιο, ο κορονοϊός. Εμπόδιο για τους ηθοποιούς, που μαζεύονταν για ένα δίωρο έως τρίωρο κάθε πρωί και κάθε απόγευμα, επί δυο εβδομάδες, για τις πρόβες. Σίγουρα υπήρχε κάποιος φόβος σε μερικούς, ιδιαίτερα στην αρχή. Συμπεριφερθήκαμε με προσοχή και υπευθυνότητα. Το ίδιο και για τους θεατές της παράστασης, και με τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίστηκε.

Όλα αυτά τα εμπόδια ξεπεράστηκαν με την πίστη στο στόχο που θέσαμε, με την πολύ ευχάριστη ατμόσφαιρα που δένει τους ηθοποιούς στις πρόβες, και με την εξαίρετη συνεργασία με τους αρμόδιους του Δήμου Γεωργίου Καραϊσκάκη, με επικεφαλής τον Δήμαρχο Περικλή Μίγδο. Η κάλυψη του κόστους των σκηνικών της παράστασης, των ηχητικών και φωτιστικών, καθώς και της βιντεογράφησης, από τον Δήμο ή από τον ίδιο τον Δήμαρχο προσωπικά, η κατασκευή των σκηνικών από τετραμελή ομάδα με επικεφαλής τον Πρόεδρο του Συλλόγου Σκουληκαριτών Δημήτριο Κραμπή, συνετέλεσαν αποφασιστικά στην επιτυχία της παράστασης.

Πώς επιβιώνει ο πολιτισμός στα χωριά του Ραδοβιζίου και τι προοπτικές βλέπετε;
Ο πολιτισμός είναι και πρέπει να είναι βασικό στοιχείο στη ζωή του ανθρώπου. Τα έθιμα, οι γιορτές, τα πανηγύρια μας, το τραγούδι, ο χορός κλπ. είναι στοιχεία πολιτισμού και μάλιστα πολύτιμα και αξιόλογα. Σηματοδοτούν τις κυριότερες φάσεις της ζωής (γάμοι, αρραβώνες, βαπτίσεις κ.ά.) και τις σημαντικές ημερομηνίες του ετήσιου ημερολογίου (Χριστούγεννα, Πάσχα, Δεκαπενταύγουστος, Εθνικές γιορτές κλπ.) Σε αυτά τα στοιχεία πολιτισμού στα χωριά μας έρχεται να προστεθεί και το θέατρο και χαίρομαι που αγκαλιάστηκε με αγάπη από τότε που άρχισα τις παραστάσεις στα Μηλιανά και σε 11 άλλα μέρη του Ραδοβιζιού, εδώ και 20 χρόνια. Με αγάπη επίσης αγκαλιάζουμε άλλες θεατρικές ομάδες που έρχονται να παίξουν στα χωριά μας (ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Ιωαννίνων, Θέατρο Καρδίτσας κ.ά.) και έχουμε να μάθουμε και από αυτές.

Ένας από τους τρόπους να επιβιώσει αυτή η θεατρική παράδοση που έχει πλέον δημιουργηθεί είναι να εντάσσουμε στο δημιουργικό σκέλος – και όχι μόνο στους θεατές που είναι εξίσου σημαντικοί (διότι θέατρο χωρίς θεατές δεν υπάρχει) πρόσωπα που ζουν στα χωριά μας και όχι μόνο πρόσωπα που έρχονται από την πρωτεύουσα και από άλλες μεγάλες πόλεις. Η Βαλεντίνα Γώγου, ο Λεωνίδας Ντίκας, ο Βάγιας Πατήλας, η Αλκμήνη Τηγάνη, ο Γιάννης Στάμος και άλλα σταθερά μέλη του θιάσου μένουν στα Μηλιανά ή πηγαινοέρχονται διαρκώς από την Άρτα, και αυτοί κρατούν αναμμένη τη σπίθα όλον το χρόνο μέχρι να έρθουμε οι πιο μακρινοί για να παίξουμε το καλοκαίρι μαζί τους. Ένας άλλος τρόπος είναι να εντάσσουμε διαρκώς και παιδιά στις παραστάσεις. Είναι συγκινητικό να βλέπω πρόσωπα που ξεκίνησαν το 2001 ή 2002 σε ηλικία 8-10 ετών και τώρα τριαντάχρονοι συνεχίζουν με τον ίδιο ενθουσιασμό. Οι νέοι αυτοί θα κρατήσουν την παράδοση. Για να τους φέρουμε κοντά στο θίασο δεν είναι δύσκολο. Αρκεί να τους πείσουμε ότι θα περάσουν ευχάριστα και να τους το αποδείξουμε με την ωραία ατμόσφαιρα που επικρατεί στις πρόβες και στις παραστάσεις. Έχουμε ήδη εντάξει στον θίασο ένα κοριτσάκι 12 ετών, την Κάτια, και ένα γόρι 17 ετών, τον Δημοσθένη. Και σε λίγες μέρες θα προστεθούν και άλλοι.

Οι προοπτικές είναι, το κάθετι που κάνουμε να μεγαλώνει όπως μεγαλώνει ένα δεντράκι που είναι μικρό στην αρχή, και κατόπιν απλώνει τα κλαδιά του πλατιά και ψηλά. Στο θέατρο που είναι ο κύριος τομέας μου στον χώρο του πολιτισμού, αυτό που μπορεί να γίνει είναι να μην περιοριζόμαστε σε μια παράσταση στα μέσα του Αυγούστου αλλά να μπορούμε να οργανώσουμε παραστάσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Αυτό προϋποθέτει πρώτα από όλα κατάλληλους κλειστούς χώρους. Όπως όμως, στα Μηλιανά, περάσαμε από το θέατρο της πλατείας στο ειδικά κατασκευασμένο κυκλικό θέατρο 600 θέσεων, έτσι να περάσουμε τώρα σε κλειστούς χώρους. Έναν τέτοιο χώρο φαντάζομαι θα αποτελέσει το Πολιτιστικό Κέντρο που χτίζεται στις Πηγές με πρωτοβουλία του Δήμου Γεωργίου Καραϊσκάκη. Θα είναι σίγουρα κατάλληλο και για θεατρικές παραστάσεις.

Τι χρειάζεται νομίζετε για να συνεχίσει η πολιτιστική παραγωγή του τόπου μας και ακόμη περισσότερο μικρών κοινωνιών και μάλιστα ορεινών όπως ο Δήμος Γεωργίου Καραϊσκάκη;
Απάντησα εν μέρει στο ερώτημα αυτό στην προηγούμενη ερώτηση. Θα προσθέσω: χρειάζεται, όλοι όσοι πιστεύουμε στη σπουδαιότητα του πολιτισμού, να ενώσουμε τις δυνάμεις μας, διότι έτσι θα είμαστε πιο αποτελεσματικοί. Σε καμία περίπτωση να μη βλέπουμε ανταγωνιστικά ο ένας τον άλλον. Υπάρχει χώρος για όλους και όλοι έχουμε να μάθουμε ο ένας από τον άλλο.
Χρειάζεται επίσης να δούμε ακόμα και την οικονομική πλευρά του θέματος. Οι κάτοικοι των Μηλιανών παρατηρούν ότι με τη θεατρική παράσταση που κάνουμε κάθε χρόνο έρχονται περισσότεροι επισκέπτες το καλοκαίρι από ό,τι σε άλλα κοντινά χωριά. Έρχονται για να δουν τα παιδιά τους και συγγενείς τους που παίζουν στην παράσταση, έρχονται να χαρούν μια εκδήλωση που είναι πιο σπάνια σε σχέση με τα πανηγύρια, σημαντικά και αυτά, κλπ. Και θα ερχόντουσαν πολύ περισσότεροι αν υπήρχε ένα ξενοδοχείο που θα μπορούσαν να παραμείνουν τουρίστες που τους αρέσει ο ορεινός τουρισμός, και να δουν και την παράσταση/παραστάσεις μας.
Ίσως, βέβαια, χρειαστεί να γίνει ένας πολιτιστικός φορέας με νομική προσωπικότητα και αποκλειστικό αντικείμενο τον πολιτισμό ή το θέατρο – ακόμα και κερδοσκοπικός, αν αυτό είναι εφικτό. Ας συζητήσουμε τα θέματα αυτά στην πορεία.

Τι νομίζετε πως ώθησε κάποιους ήρωες όπως και τον «δικό μας» Γεώργιο Καραϊσκάκηνα φτάσει από το τίποτε στα πάντα;
Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, τον οποίο ο κορυφαίος ιστορικός – και όχι Ηπειρώτης – Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος θεωρεί κατά πολύ ανώτερο του ένδοξου Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, είναι γέννημα, κατά πρώτο λόγο, του ασύγκριτου αέρα των βουνών μας και της φύσης γενικότερα. Η φύση έφερε σε ισχυρή έλξη τη μητέρα του Ζωή Ντιμισκή με κάποιον οπλαρχηγό (κατά πάσα πιθανότατα, τον Νικόλαο Πλακιά) και όχι ένας βιασμός, όσο και αν ισχυρίζονται το αντίθετο κάποιοι μελετητές, και από τους πλέον έγκριτους. Το κύτταρό του δεν ήταν κύτταρο ψυχρών προξενιών, γεμάτων από υπολογισμούς που αντιστρατεύονται τη φύση. Το ισχυρό αυτό κύτταρο τον ακολούθησε σε όλη του τη διαδρομή και τον βοήθησε να κατανικήσει τους αντιπάλους του. Μαζί με αυτό η αγάπη στην πιο πλατιά της έννοια ήτοι το στοιχείο που ενώνει τους ανθρώπους, σε αντίθεση με τις μίζερες φιλονικίες και φθόνους που διαιρούν και χωρίζουν.

Μεταφέρω τη φράση του Π. Σούτσου για τον Καραϊσκάκη: Ο ορεινός αυτός άνδρας ανέβηκε συνδεόμενος με τους αγέρωχους Κολοκοτρωναίους (και όχι ανταγωνιζόμενος με αυτούς), συνδεόμενος με τους αντίπαλους μεταξύ τους Ζαΐμηδες και Κουντουριώτες, Κωλέττες και Μαυροκορδάτους, Πελοποννήσιους που συνήθιζαν να ερίζουν με τους Στερεοελλαδίτες, γόνους της Δυτικής Στερεάς που φιλονικούσαν με τους Σουλιώτες, και Σουλιώτες που φιλονικούσαν με άλλους Σουλιώτες (Τζαβελλαίοι με Μποτσαραίους και όχι μόνο). Ποιος άλλος από τους πολέμαρχους ή πολιτικούς του Αγώνα το κατόρθωσε αυτό; Ποιος άλλος την ώρα του θανάτου του – που φανταζόταν, και μάλλον βάσιμα, ότι ο θανάσιμος τραυματισμός του δεν ήταν τυχαίο γεγονός αλλά τον προκάλεσαν κάποιοι, θα μπορούσε να πει όπως αυτός, «Εγώ πεθαίνω, όμως εσείς να είστε μονοιασμένοι και να βαστήξετε την πατρίδα», αν μέσα του η αγάπη και ό,τι ενώνει τους ανθρώπους δεν ήταν ισχυρότερα από το μίσος και την έχθρα που χωρίζουν;
Το άλλο σημαντικό στοιχείο στον Καραϊσκάκη είναι η δεκτικότητά του. Ενσωμάτωσε θετικά στοιχεία από τα πρόσωπα που τον είχαν διοικήσει στις φάσεις της εξέλιξής του, ακόμη και από πρόσωπα αντίθετα μεταξύ τους: π.χ. από τον Κατσαντώνη πήρε το αλύγιστο θάρρος, από τον Αλή πασά πήρε τη σύνεση. Από τις μάχες του αυτή που με συγκλόνισε περισσότερο είναι όταν πολεμούσε, στην ίδια μάχη, από τη μια μεριά με τους Έλληνες (που επηρεασμένοι από τον Μαυροκορδάτο τον θεωρούσαν φιλότουρκο) και από την άλλη με τους Τούρκους – και νίκησε και τις δύο πλευρές.

Ο Καραϊσκάκης πίστευε στον εαυτό του και ήξερε πολύ καλά ότι είναι αθώος από τις κατηγορίες του Μαυροκορδάτου, που έστησε και την περίφημη δίκη του στο Αιτωλικό για δήθεν προδοσία. Φαίνεται σαν πρωταπριλιάτικο αστείο διότι πράγματι η δίκη του Καραϊσκάκη έγινε την 1η Απριλίου 1824. Ο πραγματικός λόγος του Μαυροκορδάτου ήταν για να διώξει τον Καραϊσκάκη από τη Δυτική Στερεά, την οποία εκείνος (ο Μαυροκορδάτος) διεκδικούσε χωρίς κανένα δίκαιο έρεισμα. Και η Ιστορία απάντησε: Δεν απέρριψε πλήρως τον τιτλούχο Φαναριώτη Μαυροκορδάτο, με τις οχτώ γλώσσες που μιλούσε άψογα, και που με αυτές βοήθησε αρκετά την Επανάσταση και δολοπλόκησε όμως πολύ εις βάρος άλλων· τον έχει βάλει όμως η Ιστορία πολύ πιο κάτω από τον αγνό Καραϊσκάκη, και ας μην ήταν ο Καραϊσκάκης μεταξύ των εκλεκτών της πανίσχυρης ξένης Δύναμης που επηρέασε τις τύχες της Ελλάδας για έναν αιώνα και πλέον. Τέλος, και στις σκληρότερες αντιδράσεις του έναντι των αντιπάλων ο Καραϊσκάκης ήταν αυθεντικός και όχι επίπλαστος.

Τι μελλοντικά σχέδια έχετε;
Ένα από τα άμεσα σχέδιά μου είναι να ολοκληρώσω τη συγγραφή βιβλίου, που έχει ήδη την αιγίδα της Επιτροπής 2021 για τα 200 χρόνια μετά από την Επανάσταση, με θέμα το έργο του Ι. Ζαμπέλιου Γεώργιος Καραϊσκάκης – το έργο που παίξαμε.
Έπειτα, στα δυο-τρία χρόνια που ακολουθούν, παράλληλα με άλλες θεατρικές κυρίως δραστηριότητες, πρέπει να ολοκληρώσω τη συγγραφή διδακτορικής διατριβής, με θέμα από το ελληνικό και από το γαλλικό θέατρο, για την οποία έγινα δεκτός ομόφωνα από τη συνέλευση των Καθηγητών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η συχνή επικοινωνία μου με τους Καθηγητές του Θεατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών μου δίνει την ευκαιρία να φέρω τον προβληματισμό για το ταπεινό θέατρο των χωριών μας σε ένα από τα μεγαλύτερα πνευματικά ιδρύματα της χώρας, διαδικασία την οποία έχω ήδη αρχίσει.

Όπως εξηγώ σε συνέντευξη που έδωσα πρόσφατα στον Σύνδεσμο Πολιτισμού Ελλάδας-Κύπρου, η οποία δημοσιεύθηκε στο Διαδίκτυο, βρέθηκα σε ένα τρίστρατο, ιδιαίτερα μετά από την συνταξιοδότησή μου το 2016: συνέχιση νομικής σταδιοδρομίας, για την οποία έχω ακόμα προτάσεις από ελληνικά και διεθνή δικηγορικά γραφεία και οργανισμούς; πολιτική καριέρα, την οποία είχα αρχίσει στις Βρυξέλλες (παράλληλα με την εργασία μου), εκλεγόμενος επί δύο θητείες με μεγάλη πλειοψηφία Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Βελγίου, και με γενικώς αναγνωρισμένη μεγάλη δραστηριότητα; ή τέλος, «θέατρο, ιστορία, λογοτεχνία και ποίηση»; η καθαρή μου προτεραιότητα είναι το τελευταίο και νομίζω ότι αυτό αρκεί να γεμίσει τα υπόλοιπα πνευματικά γόνιμα χρόνια της ζωής μου.

Ποιός είναι ο Λαυρέντζος Αριστείδης;
Επιτρέψτε μου να απαντήσω σε τρίτο πρόσωπο.
Ο Αριστείδης Λαυρέντζος γεννήθηκε στα Μηλιανά Άρτας (1951). Σπούδασε στη Νομική Αθηνών, όπου και αρίστευσε. Στις μεταπτυχιακές σπουδές του απέκτησε μάστερ ευρωπαϊκού και συγκριτικού και δικαίου στη Γαλλία (Νανσύ και Στρασβούργο, 1980) και μάστερ δραματουργίας και σκηνοθεσίας στο Βέλγιο (Πανεπιστήμιο της Louvain-la-Neuve, www.uclouvain.be, 2017). Παρακολούθησε πολλά σεμινάρια για το ευρωπαϊκό δίκαιο σε διάφορες χώρες, π.χ. στο Λονδίνο (King George’sCollege), Παρίσι (E.N.A. Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης), Βόννη (Bundesfinanzministerium, Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομικών) και για το θέατρο (Oxford College). Υποψήφιος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (Θεατρικό Τμήμα), 2021.

Άσκησε τα νομικά επαγγέλματα της δικηγορίας (1976-1979, μετά από επιτυχή άσκηση στο Συμβούλιο της Επικρατείας), και μετέπειτα του νομικού στελέχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (1981-2016). Ο βασικός τομέας της αρμοδιότητάς του ήταν η επίβλεψη της εφαρμογής, από όλα τα Κράτη μέλη, των νομικών κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ευαίσθητα θέματα για τους πολίτες (διακίνηση εργαζομένων, φοιτητών, καθηγητών· φόρος προστιθέμενης αξίας και λοιποί φόροι σε αγαθά και υπηρεσίες, και άλλα). Πρωτοστάτησε σε αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα παραπάνω θέματα. Με ειδική διετή αποστολή στην Ελλάδα (1987-89) βοήθησε τις υπηρεσίες του Υπουργείου Οικονομικών σε πολλά θέματα εφαρμογής του ΦΠΑ. Ήταν, μεταξύ άλλων, ο εισηγητής του μειωμένου ΦΠΑ στα νησιά μας, πείθοντας για το δίκαιο του ζητήματος αυτού, που παραμένει καίριο για τη χώρα μας, τα αντιτιθέμενα τότε στελέχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Εισηγήθηκε τον διπλασιασμό του ποσού των υποτροφιών Erasmus (2003) και συνέβαλε στο να γίνει δεκτή η εν λόγω αύξηση από τα ευρωπαϊκά όργανα. Ήταν ο βασικός αρμόδιος για την εκλογίκευση των φόρων στα αυτοκίνητα και σε κάθε είδους ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές σε όλες τις χώρες, όπου με τον παράλογο χαρακτηρισμό τους ως ειδών πολυτελείας υφίσταντο υπέρογκες φορολογίες (π.χ. στην Ελλάδα οι φόροι στα αυτοκίνητα έφταναν μέχρι και το τριπλάσιο, ή και περισσότερο, της αξίας του αυτοκινήτου· οι φόροι στα ψυγεία ανέρχονταν στο 120% της αξίας τους, κ.ά.). Ήταν ο πρώτος από την Ήπειρο και ένας από τους πρώτους από την Ελλάδα που τοποθετήθηκε σε μόνιμη θέση στελέχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ύστερα από επιτυχία σε τρεις διαγωνισμούς ευρωπαϊκών οργάνων το 1981. Διατηρεί πάντοτε την ιδιότητα του Δικηγόρου παρ’ Αρείω Πάγω, μέλους του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών.
Παράλληλα με τις σπουδές και την άσκηση των παραπάνω νομικών επαγγελμάτων, καλλιέργησε από τα παιδικά χρόνια την κλίση προς την ποίηση, τη λογοτεχνία και το θέατρο. Έχει αρθρογραφήσει σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και πραγματοποιήσει διαλέξεις με θέματα θεατρικά, ιστορικά, νομικά και λογοτεχνικά. Έχει μεταφράσει λογοτεχνικά έργα και κυρίως θεατρικά από το παγκόσμιο δραματολόγιο, μεταξύ των οποίων, σε ομοιοκατάληκτο στίχο, τα έργα Αλέξανδρος ο Μέγας, Μιθριδάτης, Αταλίατου Ζαν Ρασίν (Ρακίνα) και Δωδέκατη Νύχτα του Σαίξπηρ.

Του έχει απονεμηθεί πανελλήνιο βραβείο λογοτεχνικής μετάφρασης από την Ελληνική Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας (2015). Ποιήματά του έχουν δημοσιευθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά. Εκτός από τις μεταφράσεις θεατρικών έργων, οι οποίες ξεπερνούν τις 30, έχει γράψει ο ίδιος μέχρι τώρα τρία θεατρικά έργα. Δραστηριοποιείται στο θέατρο από το 1984μέχρισήμερα ως ηθοποιός και επιπλέον, από το 2001-2002διοικεί και σκηνοθετεί τις θεατρικές ομάδες ΘΕΣΠΙΣ Βρυξελλών (30έργα), και το Θέατρο Μηλιανών Άρτας, που λειτουργεί ως θερινό (22έργα), για το οποίο πρωτοστάτησε στην ανέγερση κυκλικού υπαίθριου θεάτρου 600 θέσεων, με τη σταθερή στήριξη του τοπικού Δήμου Γ. Καραϊσκάκη.

Δράση σε πολιτιστικούς συλλόγους: Σύλλογος απανταχού Μηλιανιτών Άρτας (βασικός ιδρυτής, 1977), Σύλλογος Ηπειρωτών Βελγίου (μέλος), Ελληνικό Θέατρο Βελγίου (βασικός ιδρυτής, Βελγική Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών (μέλος), Αργώ – Δίκτυο Ελλήνων Βρυξελλών (μέλος), Παγκόσμιος Οργανισμός Θεάτρου (μέλος), Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Βελγίου (Πρόεδρος 1992-94), Εταιρεία Φίλων Ν. Καζαντζάκη – τμήμα Βελγίου (Πρόεδρος 2004-06), Σύνδεσμος Πολιτισμού Ελλάδας-Κύπρου (μέλος, 2021).