Συνέντευξη της κ. Αθηνάς Κακούρη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Τόσο με τα
ιστορικά μυθιστορήματά μου
όσο και με όσα είναι καθαρά
ιστορικές μελέτες, προσπαθώ να
μεταδώσω στον αναγνώστη
μου την μαγεία που εξασκεί απάνω μου η
Ιστορία μας και το δέος που μου προκαλεί

Η Αθηνά Κακούρη γεννήθηκε το 1928 στην Πάτρα και έχει ζήσει στην Αθήνα, την Βιέννη και την Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ. Έχει εργαστεί σε ναυτικό πρακτορείο, σε εταιρεία πετρελαιοειδών και στον τουρισμό, ενώ συγχρόνως δημοσίευε χρονογραφήματα, διηγήματα και μεταφράσεις σε διάφορα έντυπα. Υπήρξε επί χρόνια συντάκτρια του περιοδικού Ταχυδρόμος, όπου δημοσιεύθηκαν αρχικά στην δεκαετία του 1950 τα αστυνομικά της διηγήματα. Το 1970 εξέδωσε το πρώτο της ιστορικό μυθιστόρημα κάνοντας στροφή προς αυτό το είδος.

Έκτοτε γράφει μυθιστορήματα και Ιστορία με κύριο θέμα τις απαρχές του ελληνικού κράτους και την διαδρομή του. Οι μεταφράσεις της έχουν βραβευθεί επανειλημμένως, τα Πριμαρόλια πήραν το βραβείο Νικηφόρου Βρεττάκου, ενώ η Θέκλη κέρδισε τόσο το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος όσο και το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.
Έργα: (αστυνομικά) Αλάτι στα φυστίκια, Έγκλημα της μόδας, Η κομμένη κεφαλή, Ο βλογιοκομμένος λαθρέμπορος, Κυνηγός φαντασμάτων• συμμετοχή σε συλλογικούς τόμους αστυνομικών διηγημάτων• (ιστορικά) Ο δραπέτης της Αυλώνας, Της τύχης το μαχαίρι, Με τα φτερά του Μαρίκα, Η σπορά του ανέμου, Αύριο, Πριμαρόλια, Ο χαρταετός, Θέκλη, ΞιφίρΦαλέρ, Με τα χέρια σταυρωμένα…, 1821. Η αρχή που δεν ολοκληρώθηκε, Μυκήνες 1954. Το καταμεσήμερο (φωτογραφίες RobertMcCabe), Τα δύο Βήτα.

 

Ερ.: Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του βιβλίου «Αλφαβητάρι νεοελληνικής ιστορίας», εκδόσεις Καπόν;
Απ.: Πρέπει πρώτα πρώτα να πω πως το «Αλφαβητάρι» είναι, από μια άποψη, δίγλωσσο: Μιλά με το κείμενό μου αλλά μιλά και με τις πάμπολλες, μεγάλης ποικιλίας και εξαιρετικής ποιότητος εικόνες του, καρπό της υψηλής αντιλήψεως που έχουν για το βιβλίο οι Εκδόσεις Καπόν. Έτσι και μόνο να το φυλλογυρίσει κανείς, κάτι θα μάθει. Θα εκπληρωθεί δηλαδή εν μέρει ο σκοπός μου, που ήταν να κάνω προσιτή και εύληπτη στον μέσο αναγνώστη —και σε παιδιά ακόμη—αυτό που θεωρώ εγώ πρώτη φάση της Νεοελληνικής Ιστορίας μας.
Βλέπετε, έχουμε πολλές και εξαιρετικές ιστορίες της Επανάστασης, που συνήθως περιλαμβάνουν και την διακυβέρνηση του Καποδίστρια. Αλλά δεν ξέρω ναέχουμε μια συνοπτική ιστορία που να εξετάζει την Επανάσταση μαζί με το έργο του Καποδίστρια και την βασιλεία του Όθωνος.

Εντούτοις, τα σαράντα αυτά χρόνια αποτελούν μια ενότητα— κάτι σημαντικό πήγε να γεννηθεί το 1821,άλλα την μορφή που πήρε και την σημασία του θα την δούμε μόνο όταν πια τo νέο ελληνικό κράτος θα έχει κλείσει τον πρώτο κύκλο ζωής του, δηλαδή με την Έξωση του Όθωνος το 1862.
Τότε μόνον μπορούμε να εκτιμήσουμε μέχρι ποίου σημείου εκπληρώθηκαν οι σκοποί της Επανάστασης∙ ποια ήταν η τύχη του καθενός από τους τρεις κύριους παράγοντες της Επανάστασης, τους αρματωλούς, τους προύχοντες, την Εκκλησία∙ ποια ήταν η πραγματική αξίατης κάθε μιας από τις προσωπικότητες εκείνες που φιλοδόξησαν να ηγηθούν της νέας Ελλάδας —Καποδίστριας, Μαυροκορδάτος, Κωλέττης, Κουντουριώτηδες, Μαυρομιχαλαίοι, Ζαΐμηδες κλπ— ή ακόμη προσωπικοτήτων όπως o Θεόκλητος Φαρμακίδης, o Κολοκοτρώνης, o Σπυρίδων Τρικούπης.
Καθώς μέσα σ’ αυτά τα σαράντα χρόνια οι πρωταγωνιστές του Αγώνα- όσοι δεν είχαν σκοτωθεί κατά την διάρκειά του- αναλαμβάνουν εξουσία και την ασκούν, μπορούμε να δούμε συνολικά την διαδρομή τους και έτσι να αποτιμήσουμε όχι το τι κάποτε υπόσχονταν αλλά το τι απέδειξαν ότι αξίζουν.
Είναι επίσης πολλά που έγιναν στην διάρκεια του Αγώνα, όπως π.χ. τα δάνεια του 1824 και 1825, τα οποία δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε σωστά, παρά μόνον όταν δούμε την ιστορία τους να ολοκληρώνεται.
Γι᾽ αυτό θεωρώ την περίοδο 1821–1862 πρώτη φάση της Νεοελληνικής μας Ιστορίας.

Ερ.: Η μελέτη είναι επικεντρωμένη στα ουσιώδη και σημαντικά γεγονότα της ελληνικής ιστορίας. Πώς τα επιλέξατε αυτά τα γεγονότα;
Απ.: Το βιβλίο μου δεν είναι, κυρίως ειπείν, μελέτη. Δεν φέρνω στο φως νέα στοιχεία που ανακάλυψα σε αρχεία ή άλλες πηγές. Είναι μια αφήγηση γεγονότων που τα επέλεξα και τα οργάνωσα έτσι, ώστε να δίνουν μια εικόνα του παρελθόντος πιστή μεν άλλα και αδρή, δίχως πολλές ημερομηνίες και ονόματα, δίχως πολλές λεπτομέρειες. Μια εικόνα ζωντανή, που βοηθά τον αναγνώστη να διακρίνει αναλογίες προς το σήμερα και έτσι να καταλάβει γιατί το παρελθόν τον αφορά.

Ερ.: Ταυτόχρονα εξετάζετε την ιστορία, από νέες οπτικές γωνίες γύρω από τα θέματα της εποχής εκείνης. Μπορείτε να αιτιολογήσετε τη γνώμη σας;
Απ.: Φυσικά αιτιολογώ τις γνώμες μου, στις λίγες περιπτώσεις όπου τις εκφράζω. Και μολονότι το βιβλίο δεν έχει παραπομπές και υποσημειώσεις, καθώς απευθύνεται στο ευρύ κοινό, τις πηγές μου τις αναφέρω στις τελευταίες του σελίδες. Έτσι ο αναγνώστης μπορεί να δει πού στηρίχτηκα, αλλά μπορεί και, αν του κινηθεί το ενδιαφέρον, να διαβάσει τις βασικές και σπουδαίες αυτές μελέτες, μαζί με ό,τι άλλο θεωρήσει χρήσιμο, και έτσι να καταλήξει ίσως σε άλλα συμπεράσματα, διαφορετικά από τα δικά μου.

Ερ.: Τι κερδήθηκε και τι δεν κατορθώθηκε με την Επανάσταση του 1821;
Απ.: Κερδήθηκε η Ανεξαρτησία μας. Αλλά το τι δεν κατορθώθηκε αποτελεί ένα πολύπλοκο και πολύπλευρο θέμα που εξετάζεται στο βιβλίο, αλλά δεν μπορεί να απαντηθεί στα στενά περιθώρια μιας συνέντευξης

Ερ.: Εντυπωσιάστηκα από την οργάνωση και το όραμα που είχε ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας. Γιατί σε κάποιους δεν τους άρεσε το πρωτοπόρο σχέδιο που είχε για την Ελλάδα;
Απ.: Δεν άρεσε πρώτα απ’ όλα στους Άγγλους, γιατί δεν μπορούσαν να απαλλαγούν από την φοβία που τους προκαλούσε η Ρωσία και την έμμονη ιδέα τους ότι ο Καποδίστριας ήταν όργανο του Τσάρου. Δεν άρεσε επίσης σε προύχοντες, όπως οι Μαυρομιχαλαίοι, που είχαν δώσει πάρα πολύ πλούτο, αλλά και αίμα, στον Αγώνα και περίμεναν ως ανταμοιβή τουλάχιστον την διατήρηση προνομίων, όπως η είσπραξη των φόρων. Η αντίληψη ενός σύγχρονου, τότε, ευρωπαϊκού, συγκεντρωτικού κράτους τούς ήταν ακατανόητη. Δεν άρεσε ακόμη σε μερικούς διανοούμενους, όπως τον Κοραή, που συνέχεαν την ανάγκη να δίνονται ταχύτατα λύσεις στα πιεστικά προβλήματα της ωμής πραγματικότητας με μια ιδεατή, ιδεώδη διακυβέρνηση που παρέπεμπε στην δημοκρατική Αθήνα της αρχαιότητος∙ δεν άρεσε και σε μια ολόκληρη σειρά από πολιτευόμενους, που ελαύνονταν είτε από σκέτη φιλοδοξία είτε από την λανθασμένη εκείνη ιδέα ότι θα μπορούσαν, εκτελώντας τις επιθυμίες μιας ξένης Δύναμης, να την εμπλέξουν στην υπηρεσία της πατρίδας μας.

Ερ.: Μετά τον δολοφονία του Καποδίστρια ήρθε ο Όθωνας. Ποιες ήταν οι τομές και οι αλλαγές που έκανε και προσπάθησε να νεωτερίσει το ελληνικό κράτος;
Απ.: Τις βάσεις του νέου κράτους τις έθεσαν οι τρεις άνδρες που κυβέρνησαν ως Αντιβασιλείς μέχρι την ενηλικίωση του Όθωνος. Η Αντιβασιλεία λοιπόν έκαμε, λίγο ως πολύ, ό,τι και ο Καποδίστριας: σχημάτισε ένα συγκεντρωτικό κράτος, κατά τα καλύτερα πρότυπα της εποχής εκείνης. Μερικά από τα έργα της, όπως τα όσα σχετίζονταν με την δικαιοσύνη και την απονομή της ή με την παιδεία, αποδείχθησαν πολύ στέρεα, αφού μας εξυπηρέτησαν μέχρι τις πρόσφατες δεκαετίες.

Ερ.: Στη μελέτη γράφετε ότι η βασιλεία του Όθωνα θεωρείται πετυχημένη. Πού στηρίζετε αυτή την άποψή σας;
Απ.: Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου αναφέρω –με συντομία αναγκαστικά– πόσα είχαν γίνει όταν, μετά από τριάντα χρόνια δουλειάς, ο ΌΘων αποχωρούσε από την Ελλάδα. Η σύγκριση ανάμεσα στον ερειπιώνα που παρέλαβε και το τι άφηνε είναι εντυπωσιακή.

Ερ.: Τα τελευταία χρόνια έχετε γράψει αρκετά ιστορικά βιβλία. Ποιος είναι ο σκοπός αυτής της συγγραφής;
Απ.: Τόσο με τα ιστορικά μυθιστορήματά μου όσο και με όσα είναι καθαρά ιστορικές μελέτες, προσπαθώ να μεταδώσω στον αναγνώστη μου την μαγεία που εξασκεί απάνω μου η Ιστορία μας και το δέος που μου προκαλεί.

Ερ.: Γιατί υπήρχε παλαιότερα μια μονομέρεια ως προς την συγγραφή των βιβλίων της περιόδου του 1821;
Απ.: Δεν ξέρω σε τι ακριβώς αναφέρεστε. Αλλά η ιστοριογραφία περνά φάσεις – πότε τονίζεται τούτο, πότε αποσιωπάται εκείνο, πότε εξαίρεται κάτι άλλο. Κι αυτό δεν συμβαίνει μόνον στην χώρα μας αλλά παντού όπου υπάρχει ελευθερία έρευνας και σκέψης. Αρκεί να δείτε πόσο διαφορετικά αντιμετωπίζουν τον Α´ Παγκόσμιο πόλεμο οι πάμπολλοι αγγλοσάξονες ιστορικοί στις δεκάδες βιβλία που κυκλοφόρησαν εκατό χρόνια μετά την έκρηξή του.

Ερ.:Διαβάζουν οι Έλληνες ιστορικά βιβλία;
Απ.: Δεν ξέρω αν υπάρχουν οι σχετικές στατιστικές που θα μας απαντούσαν με ακρίβεια στο ερώτημά σας. Η εντύπωσή μου είναι ότι το ενδιαφέρον των νεότερων το στομώνει ο άχαρος τρόπος με τον οποίον διδάσκονται την Ιστορία στα σχολεία μας. Αλλά οι πιο προχωρημένοι στην ηλικία διαβάζουν Ιστορία, και πολύ μάλιστα.