Γράφει ο Νικόλαος Ζώης*
«Ο πόνος ήταν τρομακτικός και ο φόβος έντονος». Ο Γιώργος υπέφερε από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Ο Γιώργος, 55χρονος μηχανικός γνώριζε εδώ και χρόνια πως ήταν υψηλού κινδύνου. Υψηλά επίπεδα χοληστερίνης δημιουργούσαν αθηρωματική πλάκα, η οποία έφραζε τα αγγεία του σταδιακά. Ο γιατρός του είχε συνταγογραφήσει στατίνη, το πιο αποτελεσματικά φάρμακο διαθέσιμο, αλλά ο Γιώργος δεν το λάμβανε.
«Είχα δει διάφορες εκπομπές στην τηλεόραση που ανέφεραν πως τα φάρμακα αυτά είναι άχρηστα ή ακόμη και επικίνδυνα και έτσι σταμάτησα να τα παίρνω», είπε αργότερα ο Γιώργος. «Και πραγματικά τους πίστευα. Ήταν ένα χαζό λάθος. Αυτό παραλίγο να μου κοστίσει τη ζωή.»
Υπάρχει όλο και περισσότερη ιατρική παραπληροφόρηση στις μέρες μας που παρουσιάζεται ως γεγονός. Οι ψεύτικες αναφορές σχετικά με τις στατίνες είναι όχι μόνο παραπλανητικές, είναι εξαιρετικά επικίνδυνες.
Οι στατίνες λοιπόν, συχνά αναφέρονται και ως το gold standard στη θεραπεία των υψηλών επιπέδων της κακής χοληστερίνης, γνωστής και ως LDL (low density lipoprotein), είναι από τα πλέον χρησιμοποιούμενα φάρμακα στην ιατρική. Πρωτοκυκλοφόρησαν το 1987, χρησιμοποιούνται από πάνω από 200 εκατομμύρια ανθρώπους καθημερινά και έχουν αποδειχτεί ασφαλή και αποτελεσματικά σε τουλάχιστον 27 τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές, κάθε μια από της οποίες περιλάμβανε πάνω από 1000 ασθενείς. Μια δημοσιευμένη μετανάλυση κατέδειξε ότι για κάθε 40 mg/dl ελάττωση της LDL χοληστερόλης, υπήρξε 21% ελάττωση στον καρδιαγγειακό θάνατο, έμφραγμα του μυοκαρδίου και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Τόσο σημαντικά και αξιόπιστα είναι αυτά τα φάρμακα, που μια από τις πιο κοινές στατίνες περιλαμβάνεται στη «λίστα με τα απαραίτητα φάρμακα» του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), του 2019.
Παρ’ όλα αυτά, στην εποχή της πληροφορίας, οι στατίνες φαίνεται να έχουν πέσει θύμα της παραπληροφόρησης. Αντιδραστικοί και αρνητές, διψασμένοι για δημοσιότητα, ισχυρίζονται ακόμη και τις πιο ακραίες ανακρίβειες εναντίον αυτών των φαρμάκων.
«Η πραγματική τραγωδία εδώ είναι πως οι ζωές των ανθρώπων τίθενται σε κίνδυνο από ανθρώπους άσχετους με το χώρο, των οποίων οι ισχυρισμοί έχουν καταρριφθεί ξανά και ξανά, μέσα από χρόνια ερευνών», αναφέρει ο Ulrich Laufs, Καθηγητής Καρδιολογίας στο πανεπιστήμιο της Λειψίας.
Παρακάτω, κάποιοι από τους παραπλανητικούς ισχυρισμούς και τα αποδεδειγμένα γεγονότα:
Ισχυρισμός: Η χοληστερόλη δεν είναι κακή για εμάς. Είναι βασικό λιπίδιο και δομικό συστατικό των κυττάρων μας. Δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτή.
Γεγονός: Η χοληστερόλη καθαυτή είναι πραγματικά απαραίτητη για τη ζωή. Αλλά η LDL χοληστερόλη δημιουργεί εναπόθεση λιπιδίων στα αγγεία που ονομάζεται αθηρωματική πλάκα. Αυτές οι πλάκες περιορίζουν τη ροή του αίματος η οποία μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη οργάνου, έμφραγμα ή εγκεφαλικό. Σχεδόν 3 εκατομμύρια θάνατοι ετησίως σχετίζονται με υψηλή LDL χοληστερόλη.
Ισχυρισμός: Το να καταναλώνει κάποιος τροφές υψηλές σε χοληστερόλη (πχ αυγά ή βούτυρο) δεν τον σκοτώνει. Γι’ αυτό το λόγο, η χοληστερόλη δεν είναι πρόβλημα αλλά μύθος, που έχει δημιουργηθεί από τις φαρμακευτικές εταιρίες, ώστε να μας πουλήσουν φάρμακα.
Γεγονός: Το να καταναλώνει κανείς αυγά ή βούτυρο σε φυσιολογικές ποσότητες, δεν αυξάνει τις τιμές της χοληστερόλης του στο αίμα. Το 85% της χοληστερόλης που κυκλοφορεί στο αίμα παράγεται από το ήπαρ, άσχετα με το τι τρώμε και εκεί πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας. Σε ότι αφορά στις φαρμακευτικές, τα φάρμακα αυτά πλέον είναι κατά πλειοψηφία γενώσιμα τα οποία πωλούνται σε πολύ χαμηλή τιμή.
Ισχυρισμός: Δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων της LDL χοληστερόλης του πληθυσμού και της συχνότητας των εμφραγμάτων του μυοκαρδίου.
Γεγονός: Παγκόσμια, περίπου το 33% των περιπτώσεων στεφανιαίας νόσου μπορούν να αποδοθούν στην υψηλή χοληστερόλη (https://escardio.app.box.com/s/flr21bwfypicqnctg2sl5jsp0o5fyff8 ) . Πάνω από τους μισούς Ευρωπαίους (54%) έχουν υψηλή χοληστερόλη. Για τους ενήλικες οι οποίοι είναι μεταξύ 35 και 55 ετών, ακόμη και αν είναι κατά τα άλλα υγιείς, κάθε δεκαετία που ζουν με υψηλή χοληστερόλη, αυξάνει τις πιθανότητες τους να νοσήσουν από καρδιακή νόσο κατά 39%
(https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/CIRCULATIONAHA.114.012477). Η Γερμανία για παράδειγμα, έχει από τις υψηλότερες μέσες τιμές χοληστερόλης στον πληθυσμό σε όλο τον κόσμο, και έρχεται δεύτερη στους θανάτους από στεφανιαία νόσο μεταξύ των πλουσίων χωρών. (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3819990/ ).
Ισχυρισμός: Η υψηλή LDL χοληστερόλη είναι λιγότερο επικίνδυνη από άλλους παράγοντες, όπως η έλλειψη σωματικής άσκησης, το κάπνισμα και η παχυσαρκία. Πρέπει να αλλάξουμε πρώτα αυτά στη ζωή μας.
Γεγονός: «Όλοι αυτοί οι παράγοντες συνεισφέρουν στη δημιουργία στεφανιαίας νόσου», όπως αναφέρει ο καθηγητής Stephan Gielen, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Καρδιαγγειακής Πρόληψης. «Είναι σημαντικό να σταματήσει κάποιος το κάπνισμα, να αθλείται και να προσέχει τη διατροφή του. Αλλά οι αλλαγές του τρόπου ζωής τυπικά ελαττώνουν τη χοληστερόλη κατά 5-10% το πολύ. Για ανθρώπους με υψηλή χοληστερόλη χρειάζεται να γίνουν περισσότερα. Ο συνδυασμός άσκησης με στατίνη ελαττώνει ουσιαστική τον κίνδυνο θανάτου και είναι πιθανότατα ο ιδανικός δρόμος.
Ισχυρισμός: Οι στατίνες έχουν σημαντικές παρενέργειες και δεν αξίζουν το ρίσκο.
Γεγονός: Η πιο κοινή παρενέργεια που αναφέρεται για τις στατίνες είναι οι μυϊκοί πόνοι (μυαλγία), η οποία συμβαίνει στο 1% περίπου των ασθενών και η οποία παρακάμπτεται εύκολα αν κάποιος απλά αλλάξει στατίνη (https://academic.oup.com/eurheartj/article/39/27/2526/4987130 ). Ισχυρισμοί για πιο σοβαρές επιπλοκές όπως Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2, Νόσος Alzheimer και καρκίνος έχουν περιστασιακά αναφερθεί, αλλά η τεκμηρίωση είναι ασθενής και τα στοιχεία πολλές φορές παρερμηνευμένα. Οι στατίνες όντως μπορεί να ανεβάσουν λίγο τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Θα πρέπει κάποιος ωστόσο να έχει σημαντικό προδιαβήτη ώστε να αναπτύξει διαβήτη τύπου 2 λόγω της στατίνης. Και αυτό συμβαίνει στο 1% των προδιαβητικών που θα πάρουν στατίνη. Σε ότι αφορά στη νόσο Alzheimer, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο JACC δε βρήκε καμία συσχέτιση μεταξύ χρήση στατίνης και διαταραχών μνήμης ή ικανότητας για σκέψη. Αντίθετα ασθενείς με γενετική προδιάθεση για Alzheimer, οι οποίοι λάμβαναν στατίνη πήγαν καλύτερα σε κάποια τεστ μνήμης (https://www.acc.org/about-acc/press-releases/2019/11/18/13/24/statins-not-associated-with-memory-or-cognition-decline-in-elderly-may-be-protective-in-some-patients ). Η Katherine Samaras, υπεύθυνη της μελέτης και καθηγήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο New South Wales της Αυστραλίας αναφέρει: «Αν έχετε διαταραχές μνήμης ενώ παίρνετε στατίνη μην τη σταματήσετε. Μιλήστε με το γιατρό σας καθώς μπορεί να υπάρχουν άλλοι λόγοι για αυτή τη διαταραχή μνήμης».
Ισχυρισμός: Αυτοί που παίρνουν στατίνη θα πρέπει απλά να τη σταματήσουν.
Γεγονός: Δημοσιευμένες μελέτες έχουν αναδείξει το γεγονός ότι ασθενείς που παίρνουν ήδη στατίνη και είναι υψηλού ρίσκου για καρδιαγγειακή νόσο έχουν ακόμη πιο αυξημένο κίνδυνο αν σταματήσουν το φάρμακο. Μια μελέτη 28.000 ασθενών βρήκε ότι 3 στους 10 σταμάτησε το φάρμακο λόγω άτυπων πόνων που υπέθεσαν ότι οφείλεται στη στατίνη. Το αποτέλεσμα; το 8.5% υπέστη έμφραγμα ή εγκεφαλικό στα 4 πρώτα χρόνια συγκριτικά με το 7.6% που συνέχιζε το φάρμακο. Τα φάρμακα αυτά μάλιστα φαίνεται να είναι χρήσιμα και σε ηλικιωμένο πληθυσμό (https://academic.oup.com/eurheartj/article/40/43/3516/5540819?login=false ).
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι οι στατίνες, η πιο μελετημένη κατηγορία φαρμάκων ίσως στην Ιατρική, δε θα πρέπει να θεωρούνται ως φάρμακα που ελαττώνουν την τιμή της χοληστερόλης στο αίμα, αλλά ως φάρμακα που ελαττώνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο συνολικά.
Σε ελεύθερη μετάφραση από: https://www.escardio.org/Education/Practice-Tools/Talking-to-patients/arming-your-patients-with-the-facts-on-statins.
*Ο Νικόλαος Ζώης, είναι MD, MSc Ειδικός Καρδιολόγος