Συνέντευξη της Χριστίνας Ντουνιά στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Η Χριστίνα ΝτουνιᾶεἶναιὉμότιμη Καθηγήτρια Νεοελληνικῆς Φιλολογίας στὸΤμῆμα Φιλολογίας τοῦ Ε.Κ.Π.Α. καὶ συγγραφέας.
Κυριότερα βιβλία της:
Λογοτεχνία καὶΠολιτικὴστὸν Μεσοπόλεμο. ΤὰπεριοδικὰτῆςἈριστερᾶς, Καστανιώτης, 1996, Βρέχει σ’ αὐτὸτὸὄνειρο (Διηγήματα), Καστανιώτης, 1998, Κ. Γ. Καρυωτάκης, Ἡ ἀντοχὴμιᾶςἀδέσποτης τέχνης, Καστανιώτης, 2000, Ντόρα Ρωζέττη, Ἡ ἐρωμένη της (ἐπιμέλεια-ἐπίμετρο), Μεταίχμιο, 2005, Τὰὅριακαὶ ἡ ὑπέρβασητοῦνατουραλισμοῦ, Γαβριηλίδης, 2006, Πέτρος Πικρός, Χαμένα κορμιά (εἰσαγωγή-ἐπιμέλεια-ἐπίμετρο), Ἄγρα, 2009, Πέτρος Πικρός, Σὰθὰ γίνουμε ἄνθρωποι (εἰσαγωγή-ἐπιμέλεια-ἐπίμετρο), Ἄγρα, 2009, Πέτρος Πικρός, Τουμπεκί (εἰσαγωγή-ἐπιμέλεια-ἐπίμετρο), Ἄγρα, 2010, Μαρία Πολυδούρη, Τὰ ποιήματα (εἰσαγωγή-ἐπιμέλεια-ἐπίμετρο) καὶ Μαρία Πολυδούρη, Ρομάντσοκαὶἄλλα πεζά (εἰσαγωγή-ἐπιμέλεια), Βιβλιοπωλεῖοντῆς “Ἑστίας”, 2014, Στὴ σαγήνη τοῦ Ε. Α. Πόε, Γαβριηλίδης, 2019, Νίκος Καζαντζάκης, ἍγιονὌρος. Ἡμερολόγιο, (ἐπιμέλεια-εἰσαγωγή-σχόλια: ἀπὸκοινοῦμὲτὴ Βούλα Βασιλειάδη), Μουσεῖο Νίκου Καζαντζάκη, 2020, Ἀργοναῦτεςκαὶ σύντροφοι. Ὄψειςτοῦλογοτεχνικοῦ πεδίου στὴ δεκαετία τοῦ ’30, Βιβλιοπωλεῖοντῆς “Ἑστίας”, 2021.
Τὸ 2000 τιμήθηκε μὲτὸΚρατικὸΒραβεῖο Δοκιμίου, τὸ 2016 μὲτὸΒραβεῖο Δοκιμίου τῆςἈκαδημίαςἈθηνῶνκαὶτὸ 2022 μὲτὰΒραβεῖα Δοκιμίου τοῦ Χάρτη καὶτοῦἈναγνώστη.

Από πότε ξεκινά το ενδιαφέρον σας για τον Μ. Καραγάτση;
Το αναγνωστικό μου ενδιαφέρον ξεκίνησε πολύ νωρίς, από την εποχή της εφηβείας όταν διάβασα για πρώτη φορά τη Μεγάλη Χίμαιρα και στη συνέχεια σχεδόν όλα τα έργα του. Το ερευνητικό/φιλολογικό ενδιαφέρον θα το τοποθετούσα στα χρόνια της εκπόνησης της διδακτορικής μου διατριβής, όταν μελετούσα τη σχέση λογοτεχνίας και πολιτικής στον μεσοπόλεμο. Ένα κεφάλαιο για τον Καραγάτση περιλαμβάνεται και στο πρόσφατο βιβλίο μου Αργοναύτες και σύντροφοι. Όψεις του λογοτεχνικού πεδίου στη δεκαετία του 30 (2021) που κυκλοφορεί επίσης από τις εκδόσεις της Εστίας.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του βιβλίου «Ο αγαπών σε, Μίτιας», Γράμματα και ημερολόγια: 1928-1933, εκδόσεις ΕΣΤΙΑ;
Το έναυσμα δόθηκε από την ανάγνωση των επιστολών του Μ. Καραγάτση προς τον συμφοιτητή και στενό του φίλο Γιώργο Ρωμανό, που μου εμπιστεύθηκε η κόρη του Μαρίνα Καραγάτση. Στη συνέχεια βρήκα επιστολές του προς τον Κάλας στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε..Λ.Ι.Α.), έκανα μεταγραφή ημερολογιακών σημειώσεων από ένα τετράδιο του Αρχείου Καραγάτση και μελέτησα εκ νέου τον τύπο της εποχής.

Γιατί ακόμη και σήμερα υπάρχει ενδιαφέρον, από τους αναγνώστες για το έργο του συγγραφέα Μ. Καραγάτση;
Ο Καραγάτσης δεν είναι απλώς ένας ταλαντούχος αφηγητής, ένας «γεννημένος παραμυθάς», όπως τον αποκαλούσαν εχθροί και φίλοι. Είναι επίσης ένας καλλιεργημένος συγγραφέας, ένας κριτικός νους, ένας σπουδαίος κοινωνικός παρατηρητής. Αυτό όμως που τον κάνει ξεχωριστό είναι η δημιουργική μετουσίωση του προσωπικού βιώματος στην κατασκευή ζωντανών προσώπων, τα οποία, παρά τα πάθη τους ή κυρίως για αυτά, αφήνουν έντονο αποτύπωμα στο μυαλό των αναγνωστών και μετά το κλείσιμο των βιβλίων του.

Σε ποιους απευθύνονται τα ανέκδοτα γράμματα και ημερολόγια του Καραγάτση;
Στους φίλους και συμφοιτητές του: στον Γιώργο Ρωμανό, μετέπειτα διακεκριμένο νομικό και βουλευτή του κόμματος των Φιλελευθέρων, και στον Νικόλαο Κάλας, γνωστό υπερρεαλιστή ποιητή και κριτικό. Στα ημερολόγια ουσιαστικά αποτυπώνει τις εντυπώσεις του από βιβλία που διαβάζει και κάνει κριτική στη ευρωπαϊκή λογοτεχνία του εξωτισμού και στα πρώτα έργα του Νικόλαου Κάλας, του Γιώργου Θεοτοκά και του Στράτη Μυριβήλη.

Γιατί η αλληλογραφία αυτή δεν είχε δημοσιευθεί μέχρι σήμερα;
Η φιλολογική έρευνα χρειάζεται τύχη, γνώση του πεδίου και προσωπικό ενδιαφέρον. Φαίνεται ότι λειτούργησαν και τα τρία στην έκδοση αυτού του βιβλίου.

Τι καινούργιο ανακαλύψατε κατά το διάβασμα των επιστολών, αλλά και άλλων κειμένων του Καραγάτση;
Αρκετά βιογραφικά στοιχεία που αφορούν στις σχέσεις του με φίλους και συγγενείς, στα προβλήματα της υγείας του, στις ερωτικές του περιπέτειες, και στην απόφασή του να εγκαταλείψει τα σχέδια για μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό και να στραφεί οριστικά στη λογοτεχνία, δουλεύοντας παράλληλα για εξασφαλίσει τα προς το ζην.
Νομίζω όμως ότι το πιο σημαντικό, άγνωστο έως σήμερα στοιχείο είναι η ιδεολογική του συνοδοιπορία -στις αρχές της δεκαετίας του 1930- με το μαρξιστικό κίνημα.

Ο Καραγάτσης συνομιλεί με πνευματικούς ανθρώπους της εποχής που ζούσε. Αυτό σε τι τον βοήθησε στην εξέλιξη του έργου του;
Ο προοδευτικός κύκλος της Νομικής Σχολής των Αθηνών και ιδιαίτερα η παρέα της «Φοιτητικής Συντροφιάς», ενός σημαντικού σωματείου για την στήριξη της Δημοτικής βοήθησε τον νεαρό Καραγάτση να στραφεί προς την κοινωνική πραγματικότητα και τις σχέσεις ιδεολογίας, λογοτεχνίας και γλώσσας. Όπως προκύπτει από την αλληλογραφία του σημαντικός συνομιλητής του ήταν ο Δημήτρης Γληνός, ο οποίος διάβασε το χειρόγραφο του Συνταγματάρχη Λιάπκιν, πριν εκδοθεί και, όπως λέει ο Καραγάτσης στον Ρωμανό, προέβλεψε «μεγάλη επιτυχία».

Γράφει για τον φίλο του Νικόλαο Κάλας , για τον Μυριβήλη και τον Γεώργιο Θεοτοκά. Στα κείμενά του αναφέρεται στο σπουδαίο έργο τους. Έτσι έγραφαν και οι υπόλοιποι συγγραφείς της γενιάς του για τους ομότεχνούς τους και τα έργα τους;
Διαφωνεί με τον μοντερνισμό του Κάλας και θεωρεί τον Θεοτοκά, παρά τον έπαινο του ύφους του, εστέτ και κάπως επιφανειακό . Για τον Μυριβήλη, βέβαια και τη «Ζωή εν Τάφω» είναι πολύ ενθουσιώδης, προφανώς γιατί αναγνωρίζει σε κείνον σημεία συγγένειας.
Δεν νομίζω επίσης ότι μπορούμε να γενικεύσουμε σχετικά με την κριτική των εκπροσώπων της γενιάς του τριάντα. Βέβαια αρκετοί πεζογράφοι γράφουν για ομότεχνους, κυρίως όταν συντρέχουν λόγοι ιδεολογικών ή προσωπικών σχέσεων και θα ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον για τη μελέτη του διανοητικού/λογοτεχνικού πεδίου να διερευνηθεί περισσότερο αυτό το θέμα.