«ΠΡΑΣΙΝΟ» φως του ΣτΕ για λειτουργία

Ανοίγει προοπτική για τον υδροηλεκτρικό σταθμό Μεσοχώρας

Μπλοκαρίστηκε εξαιτίας μακράς αλυσίδας προσφυγών

Ξεκίνησε το 1986 και ολοκληρώθηκε το 1999

Υδροηλεκτρικός σταθμός της ΔΕΗ στη Μεσοχώρα Τρικάλων

Έναρξη πλήρωσης του ταμιευτήρα εντός του 2025

Ένα έργο που συνδέθηκε με την εκτροπή του ποταμού Αχελώου (ένα φαραωνικό έργο που στη συνέχεια αποσυνδέθηκε από αυτό), αλλά μπλοκαρίστηκε εξαιτίας μιας μακράς αλυσίδας προσφυγών και δικαστικών εμπλοκών, που είναι η λειτουργία του μεγάλου υδροηλεκτρικού σταθμού της Μεσοχώρας, με απόφαση του ΣτΕ να κρίνει νόμιμους τους περιβαλλοντικού όρους και να απορρίψει προσφυγή του σωματείου ιδιοκτητών ακινήτων που κατακλύζονται από το έργο, υποστηρίζεται πως ανοίγει το δρόμο για την λειτουργία του.
Ήδη η μη λειτουργία του υδροηλεκτρικού σταθμού της Μεσοχώρας, συνεπάγεται για την Επιχείρηση διαφυγόντα έσοδα άνω των 20 εκατ. ευρώ ετησίως από τη μη παραγόμενη ενέργεια και άλλα τόσα που είναι το ετήσιο κόστος για την εξυπηρέτηση των ανενεργών κεφαλαίων που έχουν ήδη επενδυθεί και δεσμευτεί στο έργο.
Ο σταθμός της Μεσοχώρας είναι ένα έργο που ξεκίνησε το 1986 και ολοκληρώθηκε το 1999, ενώ έχει παραμείνει ανενεργό εξαιτίας προσφυγών. Μετά από το «πράσινο» φως του ΣτΕ, ανοίγει ο δρόμος για τα βήματα που θα επιτρέψουν τη λειτουργία του έργου που συνιστά ακόμα μια πηγή καθαρής ενέργειας, προωθώντας την ενεργειακή μετάβαση της χώρας.
Μεταξύ άλλων απαιτούνται ορισμένες αναγκαστικές απαλλοτριώσεις, εργασίες συντήρησης του φράγματος (που έχει παραμείνει ανενεργό για χρόνια με ό,τι αυτό συνεπάγεται…) και φυσικά η πλήρωση του ταμιευτήρα με νερό.

Το 2026 η λειτουργία 
Η Επιχείρηση τοποθετεί χρονικά τη δυνατότητα έμφραξης και την έναρξη πλήρωσης του ταμιευτήρα εντός του 2025, με εκτιμώμενη λειτουργία του έργου στο τελευταίο τρίμηνο 2026. Ωστόσο, όπως αναφέρεται στα εξαμηνιαία οικονομικά αποτελέσματα 2023, «συνεχίζεται η προσπάθεια, σε συνεργασία με την πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς και αρχές, ώστε η έμφραξη να καταστεί εφικτή εντός του 2024, με λειτουργία του έργου στο τελευταίο τρίμηνο 2025».
Το δρόμο για τη λειτουργία του υδροηλεκτρικού σταθμού της ΔΕΗ στη Μεσοχώρα Τρικάλων, στον άνω ρου του Αχελώου μετά από περίπου δύο δεκαετίες, άνοιξε η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας μέσω της οποίας εγκρίνονται οι περιβαλλοντικοί όροι του έργου.

Αδειοδότηση 
Με την 144/2024 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας απορρίφθηκε αίτηση σωματείου ιδιοκτητών ακινήτων, που κατακλύζονται από το υδροηλεκτρικό έργο του ταμιευτήρα Μεσοχώρας Τρικάλων, με την οποία είχε ζητηθεί η ακύρωση των περιβαλλοντικών όρων του έργου. Σύμφωνα με τους ανώτατους δικαστές, η Διοίκηση ευθυγραμμίστηκε με τις προηγούμενες ακυρωτικές αποφάσεις του Δικαστηρίου και το έργο αποσυνδέθηκε από το εγχείρημα της εκτροπής του Αχελώου και αδειοδοτήθηκε ως υδροηλεκτρικό έργο.
Η ΔΕΗ υπολογίζεται πως έχει μέχρι σήμερα δαπανήσει περί τα 282 εκατ. ευρώ για τα έργα στη Μεσοχώρα και προβλέπεται πως θα απαιτηθούν άλλα 80 – 90 εκατ. μέχρι την ολοκλήρωση του έργου συμπεριλαμβανομένων των απαραίτητων απαλλοτριώσεων τόσο στην περιοχή των έργων όσο στην περιοχή μετεγκατάστασης του νέου οικισμού.
Το έργο ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1986, η μονάδα έχει ισχύ 160 MW, παράγοντας σε ετήσια βάση 380-390 (GWh) ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι, θα συμβάλει στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 300.000 τόνους κάθε χρόνο, ενισχύοντας την ασφάλεια τροφοδοσίας των εγχώριων νοικοκυριών και επιχειρήσεων με ηλεκτρική ενέργεια.

Η απόφαση του ΣτΕ
Όπως αναφέρεται στην απόφαση του ΣτΕ η τελευταία αδειοδότηση του έργου έχει ως έρεισμα τον χωροταξικό σχεδιασμό (εθνικού και περιφερειακού επιπέδου) καθώς και τα σχέδια διαχείρισης υδάτων, που καταρτίζονται κατ’ εφαρμογή της εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας σε επίπεδο λεκανών απορροής ποταμών, επιχειρήθηκε δε κατ’ επίκληση, μεταξύ άλλων, του φιλικού προς το περιβάλλον χαρακτήρα των έργων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, όπως είναι τα ρέοντα ύδατα.
«Η δραστηριότητα αυτή είναι, κατά τη νομοθεσία, νοητή ως μέσο ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής και, υπό την έννοια αυτή, είναι, καταρχήν, επωφελής για το περιβάλλον», επισημαίνουν οι δικαστές. Όπως υπογραμμίζεται στην απόφαση 144/2024 οι δυσμενείς επιπτώσεις που ενδεχομένως επιφέρουν στο περιβάλλον οι μονάδες παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ πρέπει να σταθμίζονται προς τα περιβαλλοντικά τους οφέλη. Αυτό προβλέπεται ρητά σε πρόσφατο Κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που εκδόθηκε ενόψει και των κινδύνων στον ευρωπαϊκό ενεργειακό εφοδιασμό που προκαλεί ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος, ο οποίος δεν εφαρμόζεται, μεν, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η υποχρέωση της στάθμισης αυτής γίνεται, όμως, δεκτή από τη νομολογία κατ’ εφαρμογή και των πάγιων κανόνων της εθνικής και της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.

Επιπτώσεις στις εκβολές
Από το σύνολο, των στοιχείων της υπόθεσης και τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου προκύπτει ότι έχουν, μεν, επέλθει σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στις εκβολές του Αχελώου στο Ιόνιο Πέλαγος, οι οποίες συνίστανται στην μετατροπή του οικοσυστήματος των εκβολών σε άλλου τύπου οικοσύστημα (αλοφυτικού βιοτόπου) λόγω κατακράτησης των φερτών υλικών του ποταμού που τροφοδοτούν το δέλτα σε ποσοστό, μάλιστα, άνω του 98%, αυτό, όμως, οφείλεται στη λειτουργία τριών φραγμάτων κατά μήκος του Αχελώου (Κρεμαστών, Καστρακίου και Στράτου), και δεν αναμένεται να επιδεινωθεί από ένα ακόμη υδροηλεκτρικό έργο, που, μάλιστα είναι ήδη κατασκευασμένο.

Επιπτώσεις στον οικισμό
Αντιθέτως, πολύ σοβαρές επιπτώσεις θα έχει η λειτουργία του συγκεκριμένου έργου στον οικισμό Μεσοχώρας, μέρος του οποίου θα κατακλυσθεί. Ως προς το ζήτημα αυτό, κρίθηκε ότι το Σύνταγμα δεν περιέχει απόλυτη απαγόρευση μετατόπισης οικισμών, η οποία έχει ήδη επιχειρηθεί στο παρελθόν (π.χ. σε οικισμούς της Κοζάνης και της Φλώρινας), η μετατόπιση, όμως, αυτή πρέπει να επιχειρείται με μεγάλη φειδώ λόγω των σημαντικών επιπτώσεών της στους θιγόμενους κατοίκους. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η κατάκλυση μέρους του οικισμού, λόγω της οποίας έχει κηρυχθεί μεγάλος αριθμός απαλλοτριώσεων ιδιοκτησιών και έχει μελετηθεί η μεταφορά του, δεν υπερβαίνει το συνταγματικό όριο της αναλογικότητας.

Στην κρίση αυτή του Δικαστηρίου βάρυνε το γεγονός ότι το έργο προβλέπεται ρητώς από τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, καθώς και τα σχέδια διαχείρισης υδατικών πόρων, τα οποία έχουν ήδη εγκριθεί και δεν επιτρέπεται, καταρχήν, να παραβιάζονται.

Κρίθηκε, τέλος, ότι το έργο, που θα μετατρέψει το ποτάμιο οικοσύστημα της περιοχής Μεσοχώρας σε λιμναίο δεν παρουσιάζει, όπως έχει μελετηθεί, σοβαρούς κινδύνους για την ορνιθοπανίδα (ιδίως το όρνιο), την ιχθυοπανίδα (ιδίως την άγρια πέστροφα) και την καφέ αρκούδα.