Υπό του Πρωτοπρεσβυτέρου
Ιωάννου Λάκκα-Θεολόγου
Συντ/χου εκπ/κού
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς έζησε ως μοναχός και ησυχαστής. Μίλησε για όλα τα καυτά θέματα της εποχής του. Συνήθως παρουσιάζεται μόνο ως μεγάλος θεολόγος και είναι ο μοναδικός που μίλησε για τη διάκριση μεταξύ ουσίας και ενεργείας του Θεού και για την νοερά προσευχή. Αλλά, μαζί μ’αυτά τα θέματα, κυρίως όταν έγινε Μητροπολίτης Θεσ/νίκης, ασχολήθηκε και με κοινωνικά προβλήματα. Διαβάζοντας τις ομιλίες του, διαπιστώνουμε ότι αντιμετώπισε τα προβλήματα που απασχολούσαν το λαό, θα διαπιστώσουμε ότι ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς μίλησε γι αυτά τα θέματα ως ένας θεολόγος και αγιορείτης ησυχαστής.
Θα δούμε στη συνέχεια τη σχέση του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά με τους ζηλωτές της Θεσ/νίκης, που δεν τον δέχτηκαν σαν Επίσκοπο Θεσ/νίκης μετά την εκλογή του τον Μάιο το 1347. Ο λόγος που δεν τον δέχτηκαν σαν Μητροπολίτη ήταν: α) ότι διαπνεόταν από αριστοκρατικές ιδέες και β) ότι αναμείχθηκε στην πολιτική έριδα της εποχής του. Αρχές Σεπτεμβρίου 1347 πήγε στην Θεσσαλονίκη οι κυβερνήτες της πόλεως δεν τον δέχτηκαν σαν Μητροπολίτη, όχι ο λαός που αργότερα θα τον υποδεχθεί με μεγαλοπρέπεια, και κατευθύνθηκε προς το Άγιο Όρος όπου τον υποδέχτηκαν οι όσιοι Πατέρες με ενθουσιασμό. Μετά την αποχώρηση του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά από τη Θεσσαλονίκη άρχισε ο εμφύλιος πόλεμος στον οποίον έλαβαν μέρος οι δύο πολιτικοί άνδρες, ο Ιωάννης ο Παλαιολόγος και ο Ιωάννης ο Κατακουζηνός. Η διαμάχη μεταξύ τους δεν ήταν αποτέλεσμα της διαφορετικής τοποθετήσεώς τους έναντι του ησυχασμού, αλλά καρπός προσωπικών κινήτρων και ελατηρίων. Άλλωστε,ο Κατακουζηνός ήταν φίλος του ησυχασμού και των ησυχαστών Πατέρων, αλλά και ο Ιωάννης ο Παλαιολόγος υποστήριζε κατά καιρούς τον Γρηγόριο τον Παλαμά. Αυτό λέγεται για να μη δημιουργηθεί η εντύπωση, ότι η διαμάχη μεταξύ του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και των αντιησυχαστών έγινε η αιτία του εμφυλίου πολέμου.
Αυτός προκλήθηκε από άλλα αίτια, αλλά, όπως ήταν επόμενο αναμείχθηκαν και τα θεολογικά θέματα της εποχής εκείνης. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς στην έναρξη του εμφυλίου πολέμου-βρισκόμενος στην Κωνσταντινούπολη- ενεργεί ως αληθινός αγιορείτης ησυχαστής. Συμβουλεύει και συνιστά την ειρήνευση, την επάνοδο στην προηγούμενη κατάσταση, γιατί προέβλεπε ότι θα προερχόταν πολλά δεινά για το γένος των Ρωμαίων. Ο Πατριάρχης αντί να θαυμάζει τον άγιο για την σύνεση και τα σοφά του λόγια, αντίθετα οργίζεται εναντίον του αγίου. Για τον λόγο αυτό ο άγιος Γρηγόριος απομακρύνθηκε από την Κωνσταντινούπολη, όχι όμως μακριά, και έκλαιγε για την πανωλεθρία του γένους.
Μετά την απομάκρυνση των ζηλωτών από την πόλη ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ενθρονίζεται στην Θεσσαλονίκη τον Δεκέμβριο το 1350. Η υποδοχή την οποία επεφύλαξε ο λαός της Θεσσαλονίκης ήταν μεγαλειώδης. Διερχόμενος την πόλη για να ενθρονισθεί, όλοι οι ψάλτες έψαλαν αναστάσιμους ύμνους, γιατί νόμιζαν ότι έβλεπαν τον αναστάντα Χρστό. Έψαλαν:<<καθαρθώμεν τας αισθήσεις, και οψόμεθα τω απροσίτω φωτί της αναστάσεως Χριστόν εξαστράπτοντα>>. Την Τρίτη ημέρα μετά την ενθρόνισή του καθόρισε λιτανεία με ιερές εικόνες,ψαλμωδίες και ευχές. Στην αρχή μιλάει για τον κοινό Πατέρα που μας δημιούργησε. Οι χριστιανοί είναι ένα σώμα, έχουν κεφαλή το Χριστό. Στη συνέχεια αναφέρεται στα γεγονότα που συντάραξαν την Θεσσαλονίκη εξαιτίας των Ζηλωτών. Το μίσος διέσπασε την κοινωνία και ενότητα με τον Θεό και τους αδελφούς και έκανε την πόλη παράλυτη.
Σαν πραγματικός ποιμένας και αληθινός γιατρός παρουσίασε το πάθος, την πληγή της πόλης. Δεν αρκείται μόνο σ’αυτό, αλλά προχωρεί και στην θεραπεία.Ο γιατρός δεν αρκείται στην αποκάλυψη της πληγής, αλλά και θεραπεύει.
Το ίδιο κάνει και ο άγιος με το θεραπευτικό και ειρηνικό του λόγο. Η αιτία του μίσους και των ταραχών είναι η αμαρτία.Ο άγιος Πατέρας γνωρίζει, ότι η πρόθεση των επαναστατών δεν ήταν απλώς οι κοινωνικές μεταρρυθμήσεις και μεταβολές, αλλά η αμαρτία. Όλα αυτά υποκινούνται από τον διάβολο. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς δεν είναι ένας ξηρός μοναχός, δεν είναι ένας απλώς ασκητής και Μητροπολίτης, αλλά είναι ένας πραγματικός Πατέρας και ποιμένας, δηλαδή γιατρός των νοσούντων ανθρώπων. Προχωράει στις παραινέσεις και προτροπές. Δεν είχαν ποιμένα, τώρα έχουν. Αυτός θα τους παρηγορήσει και θα τους θεραπεύσει. Τους συνιστά συμφιλίωση με το Θεό, ανάμνηση των παλιών ημερών της ειρήνης. Τους προτρέπει να μη σκέπτονται το κακό. Να ριζώσουν μέσα τους την αγάπη, να κάνουν υπακοή στον ευαγγελισμό της ειρήνης και μάλιστα να συνεργαστούν μαζί του στο θέμα της ειρήνευσης. Η διακονία του είναι διακονία αγάπης και ειρήνης. Είναι υπηρέτης αυτής της διακονίας. Οι Ζηλωτές – σύμφωνα με την μαρτυρία του αγίου Φιλοθέου Κοκκίνου – δημιούργησαν πολλές ανωμαλίες, ακόμη κατηγορούνται για εθνική προδοσία, γιατί ήθελαν να παραδώσουν τη Θεσσαλονίκη στους Σέρβους.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς τόσο έναντι του εμφυλίου πολέμου όσο και έναντι των Ζηλωτών συμπεριφέρθηκε ως αληθινός αγιορίτης μοναχός και μάλιστα ως ησυχαστής. Πάντοτε επεδίωκε την ειρήνευση είτε με τη σιωπή είτε με το λόγο είτε με τις πράξεις είτε με τις θυσίες. –
