Τιμήθηκε δια της… λησμονιάς! 

Παρατηρώντας τις εκδηλώσεις που γίνονται εδώ και χρόνια στον Δήμο Αρταίων, είτε στην παλαιότερη, είτε στη νεώτερη συγκρότησή του, φαίνεται να έχουν καθιερωθεί εκδηλώσεις και εκδηλώσεις… αφιερώματα και αφιερώματα… τιμητικές ημερίδες και εσπερίδες για πολλούς και διάφορους…

Υπάρχει όμως ένα, ή μάλλον δύο ιστορικά πρόσωπα, που ενώ τιμήθηκαν με ονοματοθεσία τους σε πλατείες της πόλης, ξεχάστηκαν στην αχλύ του χρόνου και δεν τους θυμάται κανείς, ή μη μόνον από καιρού εις καιρόν… Ο λόγος για τον ποιητή Κώστα Κρυστάλλη, που το όνομά του έχει δοθεί σε πλατεία στην περιοχή Σκοπευτήριο και τον ήρωα του 1821 Γεώργιο Καραϊσκάκη, που επίσης δόθηκε το όνομά του σε πλατεία, δίπλα στο κάστρο όπου υπάρχει και άγαλμα…

Να μιλήσω για τον Κώστα Κρυστάλλη, καθώς εκτός από την προτομή του στην πλατεία που φέρει το όνομά του υπάρχει και τιμητική πλάκα στην οδό Καραπάνου, όπου αναφέρει πως «εδώ πέθανε ο Κώστας Κρυστάλλης»…

Την επέτειο θανάτου του, θύμισε στο fecebook, ο Χρήστος Τούμπουρος, που έγραψε «Σαν σήμερα, 22 Απριλίου 1894 πέθανε ο Τζουμερκιώτης – Ηπειρώτης ποιητής Κώστας Κρυστάλλης. (Συρράκο 1868-Άρτα 1894)»… το συνόδευε με ένα από τα ωραία ποιήματα του Κρυστάλλη με τίτλο ΤΟ ΗΛΙΟΒΑΣΙΛΕΜΑ…

Για τον Κώστα Κρυστάλλη, είχα διαβάσει στην εφηβική ηλικία το βιβλίο «Ο τσέλιγκας», που ήταν μια Μυθιστορηματική βιογραφία, που είχε γράψει ο Μιχαήλ Περάνθης, ένας άλλος Αρτινός συγγραφέας, που έγραψε αρκετά ιστορικά βιβλία και ήταν λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Μιχάλη Γ. Παπαδόπουλου, που γεννήθηκε στην Άρτα, καταγόταν από τα Τζουμέρκα και το 1934 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

*****Ο ΠΟΙΗΤΗΣ… Ο Κώστας Κρυστάλλης γεννήθηκε στο Συρράκο της Ηπείρου το 1868. Ο πατέρας του, Δημήτρης Κρουστάλλης, ήταν έμπορος κτηνοτροφικών προϊόντων του Συρράκου, με έδρα τα Ιωάννινα, σε όλη την Ήπειρο. Μητέρα του ήταν η Ιωάννα Ψαλλίδα και είχε άλλα τέσσερα αδέλφια, ενώ ο ίδιος ήταν πρωτότοκος. Τα στοιχειώδη γράμματα τα μαθαίνει στο μεικτό δημοτικό σχολείο του χωριού του.

Το 1880 γράφτηκε στη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων. Φοιτά στις τέσσερις τάξεις του Ελληνικού Σχολείου της Ζωσιμαίας και στην Α΄ τάξη του Γυμνασίου, οπότε και έμεινε επανεξεταστέος, στα 1885. Το 1887 δημοσίευσε το ποίημα «Αι σκιαί του Άδου», που αναφερόταν σε επεισόδια της Επανάστασης του 1821. Εξαιτίας αυτού διώχθηκε από τις τουρκικές αρχές και κατέφυγε στην Αθήνα (Ιανουάριος 1889), ενώ τα τουρκικά δικαστήρια τον καταδίκασαν ερήμην σε εικοσιπενταετή εξορία στη Βαγδάτη.

Στην Αθήνα άλλαξε το οικογενειακό του όνομα σε Κρυστάλλης. Στην Αθήνα εργάστηκε αρχικά στο τυπογραφείο των εκδόσεων «Φέξη» και παράλληλα δημοσίευε ποιήματα. Το 1891 προσλήφθηκε ως συντάκτης στο περιοδικό Εβδομάς του Ιωάννη Δαμβέργη, αλλά η συνεργασία του έληξε τον ίδιο χρόνο εξαιτίας διαφωνιών με τη διεύθυνση του περιοδικού. Έπειτα διορίστηκε ως υπάλληλος στους σιδηροδρόμους της Πελοποννήσου.

Οι δύσκολες συνθήκες ζωής του είχαν αποτέλεσμα να προσβληθεί από φυματίωση. Μετακόμισε στην Κέρκυρα, ελπίζοντας ότι εκεί θα βελτιωθεί η υγεία του, η οποία όμως επιδεινώθηκε και τελικά πέθανε στις 22 Απριλίου του 1894 στην Άρτα, όπου έμενε η αδερφή του.

******ΈΡΓΟ…. Τα πρώτα του ποιήματα, «Αι σκιαί του Άδου (1887)», με το οποίο εξυμνεί τους αγωνιστές του 21′ και «Ο Καλόγηρος της Κλεισούρας του Μεσολογγίου (αρχές του 1890)», είχαν επικό χαρακτήρα, με επίδραση από τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Οι δύο ποιητικές συλλογές του τον ανέδειξαν και κυρίως η δεύτερη « Ο τραγουδιστής του χωριού και της στάνης (1893)», διακρίθηκε παίρνοντας έπαινο…

Στα έργα του αναφέρεται στην ομορφιά της ελληνικής υπαίθρου και για την αγνότητα των ανθρώπων του αγροτικού μόχθου. Ας δούμε κάποια…

ΤΟ ΗΛΙΟΒΑΣΙΛΕΜΑ
Πίσω από μακρινές κορφές ο ήλιος βασιλεύει,
και τ’ ουρανού τα σύνορα χίλιες βαφές αλλάζουν,
πράσινες, κόκκινες, ξανθές, ολόχρυσες, γαλάζες,
κι ανάμεσά τους σκάει λαμπρός λαμπρός ο Αποσπερίτης.
Ανάρια τα κλωνάρια του κουνάει ο γερο-πεύκος,
και πίνει και ρουφάει δροσιά κι αχολογάει και τρίζει,
η βρύση η χορταρόστρωτη δροσίζει τα λουλούδια,
και μ’ αλαφρό μουρμουρητό γλυκά τα νανουρίζει•
…
Ἀπόξω, ἀπὸ τὰ ὀργώματα, γυρνοῦνε οἱ ζευγολάτες,
ἡλιοκαμένοι, ξέκοποι, βουβοί, ἀποκαμωμένοι,
μὲ τοὺς ζυγούς, μὲ τὰ βαριὰ τ’ ἀλέτρια φορτωμένοι
καὶ σαλαγοῦν ἀπὸ μπροστὰ τὰ δυὸ καματερά τους,
τρανά, στεφανοκέρατα, κοιλάτα, τραχηλάτα.
…
– Σὰν τὸ ζαρκάδι ὁ νιὸς βοσκὸς ξετρέχει τὴν κοπὴ του•
σουρίζει, σαλαγάει, « ὄι ὄι » καὶ τήνε ροβολάει
ἀπὸ τὰ πλάγια στὸ μαντρί, στὴ στρούγγα γιὰ ν’ ἀρμέξη
ἀπὸ στεφάνι, ἀπὸ γκρεμό, ἀπὸ ραϊδιὸ καὶ λόγγο
…
Κάπου βροντάει μιὰ τουφεκιὰ ἢ κυνηγοῦ ἢ δραγάτη
καὶ κάπου κάπου ὁ ἀντίλαλος βραχνὸ τραγούδι φέρνει
τοῦ ἀλογολάτη, τοῦ βαλμᾶ, ὁποὺ γυρνάει κι ἐκεῖνος.
…
Καλότυχοί μου χωριανοί, ζηλεύω τὴ ζωή σας,
τὴν ἁπλοϊκή σας τὴ ζωή, πόχει περίσσιες χάρες.
Μὰ πλιὸ πολὺ τὸ μαγικὸ ζηλεύω γυρισμό σας,
ὅντας ἡ μέρα σώνεται καὶ βασιλεύει ὁ ἥλιος.

-TΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ
Στὰ ξένα δὲν ἀνθίζουνε τὴν Ἄνοιξη τὰ δέντρα,
καὶ δὲν λαλοῦνε τὰ πουλιά, ζεστὸς δὲ λάμπει ὁ ἥλιος,
δὲ φυλλουριάζουν τὰ βουνά, δὲν πρασινίζει ὁ κάμπος,
καὶ δὲ δροσίζει τὸ νερό, καὶ τὸ ψωμὶ πικραίνει!
…
Στὰ ξένα, ποιὸς θὰ σὲ χαρεῖ καὶ ποιὸς θὰ σὲ γελάσει;
Ποὖν᾿ τῆς μανούλας τὰ φιλιά, τὰ χάδια τοῦ πατέρα;
Ποὖναι τὰ γέλια τ᾿ ἀδερφοῦ κ᾿ ἡ συντροφιὰ τοῦ φίλου;
Ποὖν᾿ τῆς ἀγάπης οἱ ματιὲς καὶ τὰ γλυκὰ τὰ λόγια;
….
Ἂν ἀρρωστήσεις, ποιὸς θαρθεῖ στὴν ξενιτιὰ σιμά σου,
νὰ σὲ ρωτᾷ τὸν πόνο σου, τὰ γιατρικὰ νὰ δίνει;
στὸ ἔρμο σου προσκέφαλο νὰ ξενυχτάει μαζί σου;

-ἬΘΕΛΑ ΝΑΜΟΥΝ ΤΣΕΛΙΓΚΑΣ
Ἤθελα νἄμουν τσέλιγκας, νἄμουν κ᾿ ἕνας σκουτέρης,
νὰ πάω νὰ ζήσω στὸ μαντρί, στὴν ἐρημιά, στὰ δάσα,
νἄχω κοπάδι πρόβατα, νἄχω κοπάδι γίδια,
κ᾿ ἕνα σωρὸ μαντρόσκυλα, νἄχω καὶ βοσκοτόπια,
τὸ καλοκαίρι στὰ βουνά, καὶ τὸν χειμῶ στοὺς κάμπους.
…
Νἄχω ἀπὸ πάλιουραν βορὸ καὶ στρούγγα ἀπὸ ροδάμι,
νἄχω καὶ σὲ ψηλὴν κορφὴ καλύβα ἀπὸ ρουπάκια,
νἄχω μὲ τὰ βοσκόπουλα σὲ κάθε σκάρον γλέντι,
νἄχω φλογέρα νὰ λαλῶ, ν᾿ ἀντιλαλοῦν οἱ κάμποι,
νἄχω καὶ κόρη ὄμορφη, στεφανωτήν μου νἄχω,
νὰ μοῦ βοηθάει στὸ σάλαγο, νὰ μοῦ βοηθάει στὰ γρέκια

*****ΕΠΕΤΕΙΟΣ… Φέτος, λοιπόν, συμπληρώνονται 160 χρόνια από τον θάνατο του Κώστα Κρυστάλλη στην Άρτα… Ο Δήμος Αρταίων πριν χρόνια, τίμησε την συμπλήρωση 150 ετών από τη γέννηση του Συρρακιώτη ποιητή Κώστα Κρυστάλλη… Η εκδήλωση έγινε σε συνδιοργάνωση με το Δήμο Βορείων Τζουμέρκων… επίσης στο Δημοτικό κοιμητήριο πραγματοποιήθηκε τρισάγιο στον τάφο του ποιητή και κατάθεση στεφάνων από αρχές και φορείς…

Μήπως, λέω μήπως, κάποιος Φορέας, κάποιος Σύλλογος της περιοχής μας, θα μπορούσε να αναλάβει μια ετήσια τιμητική εκδήλωση για τον ποιητή «του βουνού και της στάνης»; Το ίδιο θα μπορούσε να γίνει και για τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, που η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Αρταίων, πριν από πολλά χρόνια, να μεταφερθεί το άγαλμα στον κόμβο, στην είσοδο της πόλης μας, δεν έχει υλοποιηθεί ακόμα…

Aπό τον Ν.Α.Σ.