Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
Γράφει ο Χρυσόστομος Μητσοκάλης
Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος
Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια είναι ένα χρόνιο νόσημα των πνευμόνων. Αποτελεί την 4ηπιο συχνή αιτία θανάτου σε όλο τον κόσμο, μετη συχνότητά της αυξάνεται συνεχώς, ενώ σχετίζεται πολύ στενά με το κάπνισμα. Πρόκειται για μία αρκετά «παρεξηγημένη» νόσο: οι μισοί από αυτούς που πάσχουν δεν το γνωρίζουν καν και δυστυχώς συνεχίζουν να καπνίζουν, μέχρι να είναι πια πολύ αργά.
Τι είναι ΧΑΠ;
Πρόκειται για μία σοβαρή νόσο των πνευμόνων με κυριότερο σύμπτωμα τη δυσκολία στην αναπνοή. Πολύ συχνά η ΧΑΠ αναφέρεται ως εμφύσημα ή χρόνια βρογχίτιδα που είναι και οι δύο πιο συχνές μορφές της. Σχηματικά στη ΧΑΠ οι αεραγωγοί –δηλαδή οι σωλήνες που μεταφέρουν τον αέρα μέσα και έξω από τους πνεύμονες-είναι στενωμένοι και έτσι εμποδίζεται η ελεύθερη δίοδος του αέρα κατά την αναπνοή.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ΧΑΠ;
•Επίμονος βήχας, συχνά αποκαλούμενος «βήχας των καπνιστών»
•Δύσπνοια στις συνήθεις δραστηριότητες
•Υπερβολική παραγωγή πτυέλων
•Αίσθημα ότι «δεν μπορείς να αναπνεύσεις»
•Συριγμός
Σε σοβαρή ΧΑΠ η δύσπνοια και το λαχάνιασμα βιώνονται συνεχώς ακόμη και με τις πιο απλές ασχολίες (π.χ. περπάτημα, ελαφρές δουλειές σπιτιού, μπάνιο ή ντύσιμο)ή ακόμη και σε κατάσταση ηρεμίας (τελικό στάδιο).Σε σοβαρή ΧΑΠ ο ασθενής αισθάνεται αδυναμία, καταβολή, ανορεξία, συχνά αναιμία και καχεξία, ανήμπορος να ζήσει μία φυσιολογική ζωή. Η ΧΑΠ αναπτύσσεται σιγά σιγά, χειροτερεύει με το πέρασμα του χρόνου και τουλάχιστον στα αρχικά στάδια τα συμπτώματα, ιδίως στους καπνιστές, περνούν συχνά απαρατήρητα από τους ασθενείς, συχνά και από τους γιατρούς.
Παράγοντες κινδύνου για τη ΧΑΠ
•Κάπνισμα
Η ΧΑΠ εμφανίζεται κυρίως σε άτομα πάνω από 40 ετών με ιστορικό καπνίσματος (είτε ενεργούς, είτε πρώην καπνιστές) παρόλο που 1 στους 6 ασθενείς με ΧΑΠ δεν έχουν καπνίσει ποτέ. Το κάπνισμα είναι η πιο συχνή αιτία εμφάνισης της ΧΑΠ (πάνω από 80%) και ευθύνεται για τους 9 στους 10 θανάτους λόγω ΧΑΠ.
•Περιβαλλοντική έκθεση σε ερεθιστικές ουσίες
Η μακροχρόνια έκθεση σε τοξικές για τους πνεύμονες ουσίες όπως διάφορα χημικά, σκόνη ή καπνός στο χώρο εργασίας μπορεί να προκαλέσει ΧΑΠ. Έτσι η μακροχρόνια και εκσεσημασμένη έκθεση σε παθητικό κάπνισμα ενοχοποιείται για τη εμφάνιση στης ΧΑΠ σε μη καπνιστές.
•Γενετικοί παράγοντες
Σε μερικούς ανθρώπους η ΧΑΠ προκαλείται λόγω μιας γενετικής κατάστασης που λέγεται ανεπάρκεια α-1 αντιθρυψίνης. Αυτά τα άτομα μπορεί να εμφανίσουν ΧΑΠ χωρίς να έχουν καπνίσει ποτέ και χωρίς να έχουν εκτεθεί ποτέ σε βλαβερές αναπνευστικές ουσίες.
Πως γίνεται η διάγνωση της ΧΑΠ;
Όλοι όσοι έχουν συμπτώματα όπως βήχα, αυξημένη παραγωγή πτυέλων ή δύσπνοια θα πρέπει να αναφέρουν τα συμπτώματα τους στο γιατρό τους και να εξετάζονται για την πιθανότητα να πάσχουν από ΧΑΠ. Η εξέταση που γίνεται για τη διάγνωση της ΧΑΠ ονομάζεται σπιρομέτρηση.Η σπιρομέτρηση μπορεί να ανιχνεύσει τη ΧΑΠ πριν εξελιχθεί σε σοβαρή και να την ξεχωρίσει από άλλα νοσήματα όπως π.χ. το άσθμα με το οποίο έχουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά. Είναι απλή, γρήγορη και μη επεμβατική εξέταση όπου αυτό που μετράται είναι ουσιαστικά η μέγιστη ποσότητα του αέρα που μπορεί κάποιος να εκπνεύσει φυσώντας δυνατά μετά από βαθιά εισπνοή και το πόσο γρήγορα μπορεί να το κάνει. Με βάση τις μετρήσεις αυτές που καταγράφονται σε ειδικήσυσκευή (το σπιρόμετρο) μπορεί εκτός από τη διάγνωση της ΧΑΠ, να προσδιοριστεί πόσο σοβαρή είναι (το στάδιο δηλαδή της ΧΑΠ) αλλά και ποια είναι και η καλύτερη θεραπεία για το στάδιο αυτό. Οι μετρήσεις επίσης χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση της πορείας της νόσου και την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας.
Μέτρα πρόληψης
•Διακοπή καπνίσματος.
Σήμερα είναι διαθέσιμα φάρμακα και άλλα σκευάσματα που μπορούν να βοηθήσουν κάποιον να διακόψει το κάπνισμα. Απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας είναι η ισχυρή επιθυμία και η απόφαση για διακοπή. Η διακοπή του καπνίσματος είναι επιβεβλημένη σε καπνιστές που πάσχουν ήδη από ΧΑΠ, καθώς επιβραδύνεται η εξέλιξητης νόσου και πολλές φορές βελτιώνεται η λειτουργικότητατων πνευμόνων.
•Αποφυγή έκθεσης σε αναπνευστικά ρυπογόνα, όπως σκόνη ή καπνός(και το παθητικό κάπνισμα).
•Έγκαιρη επίσκεψη στον Πνευμονολόγο ακόμη και με ελάχιστα συμπτώματα ή απλώς υποψία για εμφάνιση ΧΑΠ. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της ΧΑΠ μπορεί πλέον να προλάβει τις επιπλοκές της ΧΑΠ, όπως είναι π.χ. οι συχνές παροξύνσεις που οδηγούν στο νοσοκομείο ή η αναπνευστική ανεπάρκειαστα τελικά στάδια.