Άρθρο της Χαράς Παπαβασιλείου
«Στα Τρίκαλα με βρήκε η «συμφωνία» της Βάρκιζας, που υποτίθεται θα έβαζε τέρμα στην αιματοχυσία και την αγγλική ένοπλη επέμβαση. (…) Απόγευμα θα γινόταν η μεγάλη συγκέντρωση των ντόπιων και των προσφύγων, για ν’ ακούσουν την ανάλυση των όρων της συμφωνίας της Βάρκιζας. (…) Η συμφωνία είχε συναφθεί μεταξύ νικητών και ηττημένων, ήταν συνθηκολόγηση και όχι συμφωνία κι αυτό το διαισθανόταν ο κόσμος. Η παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ, το χαμένο όνειρο της λαϊκής δημοκρατίας βάραιναν την ατμόσφαιρα κι αφαιρούσαν κάθε διάθεση για χειροκροτήματα και ζητωκραυγές. Αργότερα θα καταλαβαίναμε, στη ράχη μας, τι σήμαιναν η απαλλαγή των «ηθικών αυτουργών» από κάθε κατηγορία και παράδοση των υποτιθέμενων «φυσικών αυτουργών» στα χέρια των δημίων. Ο διωγμός της Αντίστασης θα άρχιζε με υπογραφές και σφραγίδες.
Επιστροφή στην Αθήνα
Στη Αθήνα μας περίμεναν χίτες και ταγματασφαλίτες. Η τρομοκρατία άρχισε στην πρωτεύουσα, στήνανε καρτέρι τα βράδια σε αγωνιστές – κυρίως στις συνοικίες, όπου ήταν γνωστοί σε όλους – και τους σπάζανε στο ξύλο, προχώρησαν και σε δολοφονίες, μα σε τίποτε δεν μπορούν να συγκριθούν όλα αυτά με την τρομοκρατία που χτύπησε την επαρχία και το χωριό. Πολύ γρήγορα πήγαμε στο κτήριο Χατζηκώστα, στην οδό Πειραιώς, για να επισκεφτούμε φίλους και συντρόφους που είχαν συλληφθεί ως «φυσικοί αυτουργοί» εγκλημάτων (για τα οποία δεν είχαν ιδέα). Το επισκεπτήριο ήταν ομαδικό, πολύς κόσμος που, μαζί με τους συγγενείς, έσπευδε να εκφράσει την αλληλεγγύη του στα παιδιά, που έρχονταν γελαστά, με τον παλιό αέρα, μπροστά στα κάγκελα που μας χώριζαν. Τότε δεν μπορούσαμε – ακόμη – να φανταστούμε πως πολλά απ’ αυτά τα παιδιά δεν θα ξανάβλεπαν τον κόσμο έξω από τη φυλακή παρά ύστερα από 15 ή 20 χρόνια και πως πολλά σε 2-3 χρόνια θα τελείωναν τη ζωή τους στο «συνήθη τόπο εκτελέσεων.
Ξαφνικά ο κόσμος γύρισε ανάποδα. Η Αντίσταση ονομάστηκε «έγκλημα» και «εθνική προδοσία», οι ταγματασφαλίτες και όσοι είχαν πολεμήσει την Αντίσταση στο πλευρό των Γερμανών («Εκ των ημετέρων νεκροί 5 Γερμανοί», έγραφαν στα ανακοινωθέντα τους συνεργάτες των κατακτητών που έπαιρναν μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον του ΕΛΑΣ) μετονομάστηκαν «εθνικόφρονες», ο Άγγλος Σιτρίν, που ήρθε στην Ελλάδα για να διαπιστώσει τα «εγκλήματα» του Δεκέμβρη, έγραφε στην έκθεσή του για κουβάδες βγαλμένα μάτια – προφανώς εμπνευσμένος από τους *Κροάτες Ουστάσι και τον αρχηγό τους Πάβελιτς. Οι εαμίτες που περιλάμβαναν εκατοντάδες χιλιάδες αγωνιστές και εκατομμύρια οπαδούς, έγιναν «εαμοβούλγαροι», πρόθυμοι να παραδώσουν στους… Βουλγάρους το βόρειο – τουλάχιστον! «μέρος της επικράτειας». Η υποταγή στις επιταγές των Άγγλων επικυρίαρχων έγινε το άκρον άωτον του «πατριωτισμού» κι ο ελληνικός λαός έβλεπε να σβήνεται η αντίστασή του στον κατακτητή και να παρουσιάζεται ως μη αντισταθείς και ως γεννήσας εκατοντάδες χιλιάδες «εγκληματίες» και «εαμοβουλγάρους» », γράφει η Έλλη Παππά στο βιβλίο της «Μαρτυρίες μιας Διαδρομής».
«Αυτοί που θυσιάζουν αλογάριαστα τη ζωή τους στους αθηναϊκούς δρόμους και στα οδοφράγματα εναντίον των Άγγλων και ακροδεξιών είναι το άνθος της ελληνικής νεολαίας, με μέσο όρο ηλικίας τα 17. Μεταξύ εκείνων που επέζησαν της σύγκρουσης, οι Νίκος Σβορώνος, Γιάννης Ξενάκης, Κώστας Αξελός, Αντρέας Κέδρος, Μάνος Χατζιδάκις, Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, Μανόλης Αναγνωστάκης, Τάσος Λειβαδίτης. Μίκης Θεοδωράκης, Τίτος Πατρίκιος, Αντρέας Φραγκιάς, Άρης Αλεξάνδρου, Νίκος Κούνδουρος». (Χαριτόπουλου: «Άρης ο Αρχηγός των Ατάκτων»).
«Τα Δεκεμβριανά δεν ήταν αντίδραση κομμουνιστών (…). Ήταν η αντίδραση των παιδιών της γαλαρίας που βλέπαν τους συντρόφους τους και τα όνειρά τους στα φέρετρα, από τις σφαίρες που ρίξαν δωσίλογοι και φασίστες, φορώντας γαλάζιους μανδύες εθνικοφροσύνης. Και όλα αυτά τα ελληνικά αποβράσματα με την επίσημη στήριξη του νεαρού τότε κράτους είχανε έναν εχθρό: την ψυχή των παιδιών της γαλαρίας. Εκατομμύρια παιδιά που πίστεψαν στην απελευθέρωση, βρέθηκαν ευθύς αμέσως απέναντι στον ίδιο χωροφύλακα, στον ίδιο δικαστή, στα ίδια ανάλγητα αρμόδια πρόσωπα που αντιμετώπιζαν. πριν λίγο κιόλας χρόνο, όταν υπήρχαν Γερμανοί. Και θέλησαν, πριν αποκλειστούν στη γαλαρία τους, να διαμαρτυρηθούν κραυγάζοντας για τελευταία φορά κι ύστερα να σωπάσουν – σαράντα χρόνια τώρα (σαράντα χρόνια τα περιέχω μέσα μου και τα δουλεύω για να τα πω κάποια φορά». (Μάνος Χατζιδάκις).
Η Συμφωνία της Βάρκιζας είναι η μεγίστη προδοσία των ανθρώπων που εμπιστεύτηκαν τη ζωή τους και το μέλλον της χώρας σε ανίκανη πολιτική καθοδήγηση. Η Εθνική Αντίσταση έμεινε εντελώς ακάλυπτη, έκθετη σε διωγμούς με οποιαδήποτε δικαιολογία. (…). Το ελληνικό κράτος δεν τήρησε ούτε γραμμή απ’ τα συμφωνηθέντα στις 12 Φεβρουαρίου στη Βάρκιζα. Από την επομένη άρχισε μια βάρβαρη διαδικασία αποεαμοποίησης του πληθυσμού (…), ένας φοβερός διωγμός των αντιστασιακών σ’ όλη τη χώρα. Χιλιάδες συλλήψεις, χιλιάδες εκτελέσεις, κακοποιήσεις, βασανισμοί, βιασμοί, εμπρησμοί, λεηλασίες, μία κατάσταση άγρια κανιβαλική. Χωροφύλακες, στρατιώτες, ομάδες προδοτών και ταγματασφαλιτών, που βαφτίστηκαν ‘‘οργανώσεις Εθνικοφρόνων’’, ξεχύθηκαν σε πόλεις και χωριά και χτυπούσαν αλύπητα(…). Οι εισαγγελείς άρχισαν τις διώξεις, οι ανακριτές τις ανακρίσεις, οι δικαστές τις καταδίκες (θάνατοι, ισόβια). Πλήθος οι ανυπόστατες κατηγορίες». (Χαριτόπουλου: Άρης ο αρχηγός των Ατάκτων
*Οι Κροάτες είχαν συνεργαστεί με τις δυνάμεις του Άξονα και είχαν προβεί σε μαζικές δολοφονίες Σέρβων, Εβραίων και Ρομά. Αυτό είχε γίνει μέσω της διαβόητης παραστρατιωτικής ομάδας Ουστάσι (Ustase ή Ustasha) που είχε ιδρυθεί στα τέλη της δεκαετίας του 1920 από τον δικηγόρο και πολιτικό Άντε Πάβελιτς (Ante Pavelic, 1889-1959). Χαρακτηριστικά είναι και όσα αναφέρει ο Διονύσης Χαριτόπουλος για τη μακάβρια «πτωματολογία» των Άγγλων στο βιβλίο του «Άρης ο Αρχηγός των Ατάκτων»: «Κατεργάζονται τους νεκρούς, τεμαχίζουν τα άψυχα σώματα (…).
Ένας κουβάς με βγαλμένα μάτια βγαίνει από τούτο το εφιαλτικό εργαστήριο. Την επομένη φωτογραφίζεται και σχολιάζεται άφθονα από τον διεθνή τύπο (…). Στην Ελλάδα θα ξεκινήσει μια τεράστια αντιεαμική καμπάνια που θα συντηρηθεί επί δεκαετίες με όλα τα δυνατά μέσα.
Η έκθεση Σιτρίν θα κάνει τον γύρο του κόσμου. Στη Μεγάλη Βρετανία, στις ΗΠΑ, στον Καναδά κ.α. οι δημοκρατικοί πολίτες σαστίζουν. Τα χάνουν μπρος στις φωτογραφίες του ζόφου που τους σερβίρουν και μεταστρέφονται ή σιωπούν. Η καπηλεία των πτωμάτων που έγινε μετά την αποχώρηση του ΕΛΑΣ από την Αθήνα προκαλεί αγανάκτηση κάθε τίμιου ανθρώπου. Η αστυνομική σκηνοθεσία της εκταφής ακρωτηριασμένων πτωμάτων ανθρώπων που είχαν πεθάνει πολύ φυσιολογικά και είχαν ταφεί αλλού από εκεί όπου έγινε η «εκταφή» τους είναι πράγματα πασίγνωστα και αποτελούν σήμερα κοινή συνείδηση. (Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο μου «Η φίλη μου η Έλλη Παππά. Μαρτυρίες μιας Διαδρομής».