Συνέντευξη της Έρης Ρίτσου στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ποια ήταν η αφορμή της έκδοσης της ποιητικής συλλογής του Γιάννη Ρίτσου με τον τίτλο «Υπερώον», εκδόσεις Κέδρος;

Αυτό έγινε γιατί η συλλογή δεν είχε εκδοθεί ποτέ στη διάρκεια της ζωής του Ρίτσου. Αποτελούσε μέρος των ανέκδοτων συλλογών του, οι οποίες εκδίδονται μετά τον θάνατό του. Οι πρώτες ανέκδοτες συλλογές συμπεριλήφθηκαν στον τόμο«Αργά πολύ αργά μέσα στη νύχτα», που κυκλοφόρησε ένα χρόνο μετά τον θάνατό του και άλλες αργότερα στους τόμους «Ποιήματα», με χρονολογική σειρά. Το «Υπερώον»εκδόθηκε το 2013 και φέτος, αυτόν το μήνα, κυκλοφόρησε η νέα ανέκδοτη στα ελληνικά συλλογή (που προηγουμένως είχε εκδοθεί στα ιταλικά σε μετάφραση Μαρίας Καρακάουζι) «Άσπρες κηλίδες πάνω στο άσπρο», πάντα από τις εκδόσεις Κέδρος.

Ο τίτλος «Υπερώον» είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;
Η κυριολεξία μπορεί πάντα να έχει συμβολικές προεκτάσεις, ιδιαίτερα δε σε ό,τι αφορά την ποίηση.

Είναι αλήθεια ότι ο Ρίτσος θεωρούσε την ποίηση απαραίτητη για την ύπαρξή του, όσο και την αναπνοή του;
Ναι, είναι αλήθεια. Το είχε δηλώσει ο ίδιος και η πολυγραφότητά του αποτελεί απτή απόδειξη.

“…στην ποίηση του Ρίτσου
δεν υπάρχει «διαμάχη»
μορφής – περιεχομένου
μια που το ένα συμπληρώ-
νει αρμονικά το άλλο…”

Πολλοί που τον γνώρισαν είχαν να λένε για την εργατικότητά του.Πώς περνούσε μια δημιουργική μέρα γράφοντας ποίηση;
Θεωρώντας τον εαυτό του «εργάτη του λόγου», είχε ένα αυστηρό καθημερινό πρόγραμμα εργασίας που διαρκούσε από 8 έως και πολύ περισσότερες ώρες, ξεκινώντας το πρωί, με διακοπή για μπάνιο στη θάλασσα το καλοκαίρι, φαγητό και δυο ώρες ανάπαυση το απόγευμα, συνέχιζε μέχρι τα ξημερώματα της επόμενης μέρας. Δεν υπήρχε μέρα που να μην γράψει πιστεύοντας πως «γράφοντας έρχεται η έμπνευση».

Τι συνέβαινε με τις συλλογές που έγραφε; Τις εξέδωσε όλες ή κράτησε κάποιες στο συρτάρι του;
Όπως είπα και πιο πάνω, γράφοντας καθημερινά, η παραγωγή ποιητικού έργου ήταν τεράστια. Όπως είναι φανερό, ούτε ο εκδοτικός οίκος αλλά ούτε και το αναγνωστικό κοινό θα μπορούσε να παρακολουθήσει μια παραγωγή που αφορούσε τέσσερις και πέντε ποιητικές συλλογές αν αυτές εκδίδονταν μέσα σ’ ένα χρόνο. Έτσι υπήρξαν συλλογές, περίπου 50, που έμειναν ανέκδοτες στη διάρκεια της ζωής του.

Πώς ήταν ως άνθρωπος ο Γιάννης Ρίτσος;
Απλός, προσηνής,γλυκός, με τον κόσμο, τους φίλους, τους δικούς του. Μαχητικός, σε ό,τι αφορούσε την ιδεολογία του. Αισιόδοξος, για την πορεία του κόσμου παρά τις αφόρητα δύσκολες συνθήκες, πιστεύοντας πως ο κομμουνισμός δεν είναι ουτοπία αλλά το μέλλον του κόσμου.Λάτρης του ωραίου σε όλες του τις μορφές κι έτσι πάντα κομψός και καλοβαλμένος. Πολυτάλαντος, ασχολιόταν με τη ζωγραφική, τη μουσική, τον χορό, την υποκριτική, σε όλα αυτοδίδακτος.Βιβλιοφάγος,με τεράστιες γνώσεις, που τον έκαναν να είναι ένας εξαιρετικά ενδιαφέρων ομιλητής.

Τι σημαίνει για εσάς να είστε η κόρη ενός διάσημου Έλληνα ποιητή;
Μάλλον για τους άλλους σημαίνει κάτι. Για μένα αυτό που έχει τη μεγάλη σημασία και αποτελεί την ευτυχία μου είναι πως τόσο ο πατέρας μου όσο και η μάνα μου ήταν εξαιρετικοί άνθρωποι απ’ τους οποίους πήρα πάρα πολλή αγάπη και των οποίων η ζωή και η δράση μου άνοιξε δρόμους στη ζωή.

Με ποιους ποιητές έκανε παρέα ο Γιάννης Ρίτσος;
Στο παρελθόν με πολλούς αλλά εγώ ήμουν μικρή, ζούσα με τη μητέρα μου στη Σάμο και δεν έχω εικόνα, πέρα από όσα έχω διαβάσει για τους ποιητές με τους οποίους είχε βρεθεί μαζί στις εξορίες, όπως για παράδειγμα ο Τίτος Πατρίκιος. Τα τελευταία χρόνια που εγώ βρισκόμουν στην Αθήνα, δούλευε πάρα πολύ, είχε περιορίσει την κοινωνική του ζωή και τον μόνο που θυμάμαι να τον επισκέπτεται σχεδόν καθημερινά είναι ο Τάσος Λειβαδίτης, με τον οποίο τον συνέδεε στενή φιλία.

Γιατί σήμερα υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για το έργο του Γιάννη Ρίτσου;
Γιατί είναι ένα σημαντικό έργο, μεγάλο σε έκταση, που σημαίνει πως υπάρχουν και μεγάλα περιθώρια διερεύνησής του, γιατί μέσα απ’ αυτό ανακαλύπτει κανείς όλα τα ουσιώδη και σοβαρά θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο, γιατί ο ποιητής ήταν «τεχνίτης» που δε δίσταζε να πειραματιστεί με ό,τι νεώτερες τάσεις είχε να παρουσιάσει η παγκόσμια ποίηση στις μέρες του, Νομίζω πως στην ποίηση του Ρίτσου δεν υπάρχει «διαμάχη» μορφής-περιεχομένου μια που το ένα συμπληρώνει αρμονικά το άλλο, ακριβώς όπως το έργο του ποιητή βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία με τη ζωή και τη δράση του ως ανθρώπου.