Του Βαγγέλη Σακέλλιου
Δικηγόρου
Η ιστορία είναι γνωστή. Πριν λίγες μέρες ο κ. Νίκος Ρωμανός, ετών 31, κρίθηκε προφυλακιστέος κατηγορούμενος για βαρύτατο αδίκημα, ήτοι αυτό του άρθρου 187Α του Ποινικού Κώδικα (πρόκειται για το κακούργημα της συμμετοχής σε τρομοκρατική οργάνωση και την συνακόλουθη τέλεση τρομοκρατικών πράξεων ως ορίζονται ειδικότερα στον νόμο). Αιτία για την ποινική αυτή μεταχείριση, με σύμφωνη γνώμη ανακρίτριας και εισαγγελέα, στάθηκε ένα «ημιτελές δακτυλικό αποτύπωμα» του προφυλακισθέντος κατηγορουμένου που σύμφωνα με τις αστυνομικές αρχές βρέθηκε πάνω σε κινητό πράγμα, δηλαδή μια σακούλα που ήταν στο διαμέρισμα των Αμπελοκήπων, εκεί δηλαδή που εξερράγη ο εκρηκτικός μηχανισμός πιθανότατα στα χέρια του κατασκευαστή του που διαμελίστηκε.
Η σύλληψη του κ. Ρωμανού, λίγες μέρες αργότερα, δηλαδή όταν φέρεται να έχει ταυτοποιηθεί το προσωπικό του αποτύπωμα στα κινητά ευρήματα της «γιάφκας» των Αμπελοκήπων, προκάλεσε αίσθηση και αντιδράσεις, λιγότερο για τη φερόμενη πράξη τέλεσης ενός σοβαρού, όντως, αδικήματος περισσότερο δε γι’ αυτόν τον ίδιο τον φερόμενο ως ένοχο, ήτοι τον νυν συλληφθέντα. Η αίσθηση, όπως και οι αντιδράσεις, είχαν να κάνουν με την ταυτότητα του, τις μνήμες που πυροδότησε η ζωή του, το θυμικό που αντανακλαστικά μεταβόλισε η περιπετειώδης πορεία του.
Ο κ. Ρωμανός δεν ήταν ένας άγνωστος, ένας ακόμα περιθωριακός του «χώρου», ένας καταζητούμενος. Γιος της Παυλίνας Νάσιουτζικ και του Γιώργου Ρωμανού βρέθηκε, απ’ τα Βόρεια Προάστια, στην καρδιά των Εξαρχείων, δίπλα στον φίλο του Αλέξη Γρηγορόπουλο που το βράδυ της 6ης Δεκεμβρίου 2008 δολοφονήθηκε από τον ειδικό φρουρό Επαμεινώνδα Κορκονέα. Ο κ. Ρωμανός ήταν τότε ένα παιδί, μόλις 15 ετών. Πέντε χρόνια αργότερα, το 2013, ενεπλάκη σε απόπειρα ένοπλης ληστείας στον Βελβεντό Κοζάνης και κατηγορήθηκε, επιπλέον, για συμμετοχή στην οργάνωση «Συνωμοσία Πυρήνων της Φωτιάς». Αθωώθηκε για την συμμετοχή στην τρομοκρατική οργάνωση και καταδικάστηκε για την ληστεία σε κάθειρξη. Όντας στην φυλακή εκτίοντας την ποινή του συμμετείχε στις Πανελλήνιες και πέτυχε την εισαγωγή του στο Τμήμα Διοίκησης Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας. Η απεργία πείνας του –κι ένα σύνθετο μέτωπο αλληλεγγύης- έκαμψαν το Συμβούλιο της Φυλακής και τελικά του χορηγήθηκαν εκπαιδευτικές άδειες για την παρακολούθηση των μαθημάτων του και την συμμετοχή του στις εξετάσεις.
Έκτοτε, κινούμενος πάντα στον αντιεξουσιαστικό και αναρχικό χώρο σύμφωνα με τις αστυνομικές αρχές, δεν απασχόλησε ως ύποπτος παραβατικής συμπεριφοράς τις διωκτικές αρχές μέχρι πριν λίγες μέρες, όταν δηλαδή ταυτοποιήθηκε «ημιτελές δακτυλικό αποτύπωμα» του σε κάποια σακούλα του διαμερίσματος στους Αμπελόκηπους.
Η σακούλα βέβαια περιείχε ένα όπλο και έναν γεμιστήρα.
Ο κ. Ρωμανός δεν έπεισε, με το 12σέλιδο υπόμνημα του, την Ανακρίτρια και τον Εισαγγελέα και με την σύμφωνη γνώμη τους κρίθηκε προφυλακιστέος. Εκτός απροόπτου η δικονομική του τύχη και η ποινική του μεταχείριση θα κριθεί στο αρμόδιο Εφετείο Κακουργημάτων, εκεί δηλαδή που θα κληθεί να αποδείξει αυτός την αθωότητα του και οι κατήγοροι του την ενοχή του. Είναι έτσι όμως; Αρκεί ένα αποτύπωμα σε ένα κινητό πράγμα να καθορίσει την εμπλοκή/συμμετοχή ενός υπόπτου σε μια πράξη ποινικής απαξίας βαρύνουσας σημασίας με διακριτό συμβολισμό;
Μπορεί αυτό το «αποτύπωμα» όντως να βρέθηκε όπου βρέθηκε και όπως βρέθηκε προσδιορίζοντας έτσι και το είδος και την έκταση πιθανής εμπλοκής ενός υπόπτου που συνελήφθη και προφυλακίστηκε ή ο «ζήλος» κάποιων ασυνείδητων αστυνομικών «εφεύρε» απ’ το «πουθενά» ένα «στοιχείο» αμφίβολης αξιοπιστίας; Αυτό μόνο η αυστηρή και εξαντλητική ποινική διαδικασία θα καταδείξει.
Υπενθυμίζω, ωστόσο, την (σχετικά πρόσφατη) περίπτωση της κ. Ηρριάνας Β. Λ. . Αναφέρομαι στην σύλληψη, την δίκη, την (αρχική) καταδίκη και εν τέλει την αθώωση της διδακτορικής φοιτήτριας του Ε.Μ.Π. κ. Ηρριάνας Β. Λ. απ’ το Πενταμελές Εφετείο Κακουργημάτων Αθηνών όταν η κατηγορούμενη συλληφθείσα, καταδικασθείσα, φυλακισθείσα και τελικώς αθωωθείσα «χωρίς αμφιβολίες» μετά από 400 (τετρακόσιες) ημέρες φυλάκισης και 2 (δύο) απορρίψεις αιτήσεων αναστολής, για την άδικη φυλάκιση της (και την αρχική εσφαλμένη καταδίκη της) αποζημιώθηκε έναντι… 15 (δεκαπέντε) ευρώ/ημέρα. (!!!)
Η σύλληψη και η μετέπειτα (αρχική) καταδίκη και η φυλάκιση της κ. Ηρριάνας Β. Λ., ομού μετά του συντρόφου της, βασίστηκε αποκλειστικά σε ασθενές δείγμα DNA που ανιχνεύτηκε σε οπλισμό στην Πολυτεχνειούπολη και αποδόθηκε στους συλληφθέντες για συμμετοχή στην τρομοκρατική οργάνωση «Συνωμοσία Πυρήνων της Φωτιάς».
Κάτι δηλαδή «σαν αυτό στο διαμέρισμα των Αμπελοκήπων». Σε πολλές, αφύσικα πολλές, περιπτώσεις η Δικαιοσύνη δεν «άργησε μια μέρα» απλώς. Ωστόσο όταν μίλησε ήταν αποκαλυπτική. Ας (ξανά)θυμηθούμε θύματα της κρατικής βίας, της αστυνομικής αυθαιρεσίας, πολίτες που λοιδορήθηκαν, βασανίστηκαν, προφυλακίστηκαν για πράξεις που τους αποδόθηκαν και τελικά αθωώθηκαν. Ας θυμηθούμε, για παράδειγμα, τον Κύπριο φοιτητή Αυγουστίνο Δημητρίου, «τον φοιτητή που αυτοτραυματίστηκε πέφτοντας κατά λάθος σε μια ζαρντινιέρα με λουλούδια…» θύμα αυθαίρετης αστυνομικής βίας. (Τελικά το Ελληνικό Δημόσιο κλήθηκε να καταβάλει στο θύμα νομιμότοκα το ποσό των 300.000 €, ΣτΕ 331/2016). Ας θυμηθούμε την «οικογένεια Ινδαρέ», την δημόσια και ανελέητη διαπόμπευση της απ’ τα πιο επίσημα χείλη, τον Πρωθυπουργό στη Βουλή, τον Υπουργό Χρυσοχοΐδη, τον Αρχηγό της ΕΛΑΣ. Ας θυμηθούμε τον άκρατο ποινικό λαϊκισμό που υιοθέτησε ασμένως την κυβερνητική αφήγηση και το ακίνδυνο αφήγημα της «κανονικότητας» μόλις τον Δεκέμβριο του 2019, όταν δηλαδή οι οικογενειακώς συλληφθέντες, πατέρας και υιοί, εκ προιμίου κρίθηκαν ένοχοι. Έγραφα τότε (βλ. ΗΧΩ της 9/12//2022) πως «… οι καταγγελίες της οικογένειας Ινδαρέ, μαζί με μαρτυρίες αυτοπτών, ιατροδικαστικές εκθέσεις, οπτικοακουστικό υλικό τέθηκαν, αρχικά, στο περιθώριο. Ο ποινικός λαϊκισμός είχε ήδη αποφανθεί. Η (κανονική) Δικαιοσύνη και οι (κανονικοί) Δικαστές αποφάνθηκαν μετά από τρία χρόνια, μόλις πριν λίγες μέρες, τον περασμένο Νοέμβριο , όταν το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων Αθηνών αθώωσε τους Ινδαρέ.
Η Εισαγγελέας της έδρας ήταν απόλυτη και κατηγορηματική : «Οι τρεις κατηγορούμενοι με απόλυτη βεβαιότητα δεν τέλεσαν αυτές τις πράξεις. Έγιναν θύματα μιας τυφλής, ωμής και αυθαίρετης αστυνομικής βίας και χρησιμοποιήθηκαν από τις αστυνομικές δυνάμεις για να καλύψουν την παταγώδη αποτυχία της επιχείρησης. Έγιναν τα εξιλαστήρια θύματα. Προτείνω να απαλλαγούν όχι λόγω αμφιβολιών, αλλά γιατί δεν τέλεσαν τις πράξεις για τις οποίες κατηγορούνται».
Όχι, ο Πρωθυπουργός που ενώπιον της Βουλής εμφανίστηκε βέβαιος για την ενοχή των αθώων δεν ζήτησε «συγνώμη». Ο Υπουργός Χρυσοχοΐδης που πρώτος έσπευσε να συγχαρεί τους πρωταγωνιστές αστυνομικούς, δεν ζήτησε «συγνώμη», δεν προλαβαίνει φαίνεται, θα είναι υποψήφιος βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας στον Δυτικό Τομέα της Β΄ Αθηνών.
Η Επιτροπή για την αστυνομική βία, που τόσο πανηγυρικά είχε συσταθεί, έπαψε να υπάρχει μετά την «υπόθεση Ινδαρέ» και την ηχηρή αποχώρηση του Προέδρου της, του συνταγματολόγου Νίκου Αλιβιζάτου».
Υποστήριζα και υποστηρίζω σθεναρά πως μόνο ένα Κράτος Δικαίου με τα συνταγματικά θεσμικά αντίβαρα του μπορεί να εγγυηθεί τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών.
Το προσφορότερο και το πλέον ουσιώδες θεσμικό αντίβαρο σε καιρούς δύσκολους και αναγκεμένους παραμένει η Δικαιοσύνη και οι (δίκαιοι και ανοικτόμυαλοι) λειτουργοί της. Αυτοί δηλαδή που θα ψάξουν, θα ρωτήσουν, θα είναι περίεργοι και υποψιασμένοι. Αυτοί που δεν αρκούνται στα «δεδομένα» αλλά ξεκινούν απ’ την αρχή με το αίσθημα του δικαίου βαθιά ριζωμένο μέσα τους και πάντα έκδηλη την αμφιβολία τους. Η απλή αφήγηση των γεγονότων δεν είναι πάντα ευθύγραμμη, γι’ αυτό εξάλλου αθώοι, ενίοτε, δικάζονται και καταδικάζονται ενώ άλλοτε φταίχτες και ένοχοι διαφεύγουν.
Η έκβαση της υπόθεσης του κ. Ρωμανού είναι άδηλη. Παραμένει άγνωστη η ποινική μεταχείριση του, άγνωστη και αδιευκρίνιστη η προσλαμβάνουσα των αποδεικτικών, σε βάρος του, στοιχείων από τους φυσικούς του δικαστές, ερωτηματικό μεγάλο η αξιοπιστία του «αποτυπώματος σε μια σακούλα», ερωτηματικό και επίδικο η σύνδεση του, με όρους δογματικής ποινικής θεμελίωσης, με ένα διαμέρισμα που τινάχθηκε στον αέρα, με μια βόμβα που εξερράγη «κατά λάθος». Αλλά εδώ ακριβώς, σ’ αυτήν την πρόκληση να ανιχνεύσουμε το δίκαιο χωρίς παρωπίδες ή εμμονές, βρίσκεται και η γοητεία της ποινικής δίκης. Κι είναι απ’ τις σπάνιες φορές που ζηλεύω τους Δικαστές, έστω και ως συνήγορος υπεράσπισης.