Κώστας Ακρίβος: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Κώστας Ακρίβος (Γλαφυρές Μαγνησίας, 1958) εκτός από αφηγηματικά βιβλία έχει γράψει ένα θεατρικό έργο, πήρε μέρος σε συλλογικές εκδόσεις και ανθολογίες, συμμετείχε στη συγγραφή σχολικών εγχειριδίων και επιμελήθηκε τη σειρά «Μια πόλη στη Λογοτεχνία» (Μεταίχμιο). Το 2019 το μυθιστόρημά του Γάλα Μαγνησίας βραβεύτηκε με το The AthensPrice for Literature του περιοδικού (δε)κατα. Συνεργάστηκε με το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) στα προγράμματα Λέσχες Ανάγνωσης και Συγγραφείς στα Σχολεία, ενώ από το 1983 ως το 2017 δίδαξε φιλολογικά μαθήματα στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Μυθιστορήματα και διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα ολλανδικά, τα αγγλικά, τα γερμανικά, τα ιταλικά, τα πολωνικά και τα αλβανικά. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων και του PEN Greece. Το τελευταίο του βιβλίο, Όνομα πατρός: Δούναβης, η μυθιστορηματική βιογραφία του ΠαναΐτΙστράτι, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Πώς ξεκινά η προετοιμασία ενός βιβλίου;

Πάντοτε με τη σκέψη αν η δική σου προσωπική αγωνία αξίζει να γίνει κτήμα και να τη μοιραστείς με άλλους πολλούς, δηλαδή με τους αναγνώστες. Αν απαντήσεις καταφατικά, όλα τα επόμενα είναι θέμα καθημερινής δουλειάς.

Γιατί επιλέξατε τη μορφή του ΠαναΐτΙστράτι;

Αν και μόνο εικασίες μπορεί να διατυπώσει κανείς τόσο για τις αφορμές όσο και για τους βαθύτερους λόγους που καταπιάνεται με τη συγγραφή ενός βιβλίου, θα τολμούσα να πω ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση μάλλον το πόσο τρικυμιώδης, μυθιστορηματική υπήρξε η ζωή του Ιστράτι, αυτός ίσως να ήταν και λόγος που ασχολήθηκα μαζί του. Με λίγα λόγια, για να δω πώς κατάφερε να επιβιώσει μέσα σε τόσο αντίξοες συνθήκες και πώς έγινε να μετουσιώσει τα βιώματά του σε μια λογοτεχνία υψηλού επιπέδου.

Γιατί ο συγκεκριμένος συγγραφέας θεωρείται αντιφατική προσωπικότητα;

Πληθωρικός νομίζω ότι θα ήταν ο πιο κατάλληλος χαρακτηρισμός. Τα όσα έπραξε και έζησε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του είναι από μόνα τους ικανά να σκιαγραφήσουν έναν άνθρωπο ο οποίος ποτέ δεν βολευόταν με τις ανέσεις και με τις ευκολίες. Προς το τέλος της ζωής του θέλησε να εκφράσει τις απόψεις του σ’ ένα έντυπο που δεν ανήκε στον δικό του ιδεολογικό χώρο, της αριστεράς. Αυτό το γεγονός σήκωσε θύελλα αντιδράσεων, παρεξηγήσεων και αντιπαλότητας.

Με διπλή καταγωγή, ελληνική και ρουμάνικη, γράφει από μικρή ηλικία. Πώς μπορεί και ονειρεύεται ένα παιδί που δεν έχει σπουδαία μόρφωση και που ζει στην ανέχεια;

Ίσως για τον λόγο αυτόν ο Ιστράτι να αποτελεί ένα δυνατό παράδειγμα. Εννοώ ότι τα όνειρα και οι κατακτήσεις ζωής δεν είναι προνόμιο των πλούσιων και των βολεμένων. Πολλές φορές η φτώχεια είναι το καλύτερο εφαλτήριο για μια επιτυχημένη ζωή· επιτυχημένη, με την έννοια της ποιότητας.

Ο κόσμος όπου μεγάλωσε δεν του φτάνει και ανοίγει τις φτερούγες του στην Ελλάδα, τη Γαλλία και τη Ρωσία. Δεν ήταν δύσκολο εκείνον τον καιρό να ταξιδέψει και να γνωρίσει αυτές τις χώρες;

Το τολμάει, όμως. Τα περισσότερα ταξίδια τα ξεκινάει ούτε καν έφηβος, και μάλιστα τα πιο πολλά απ’ αυτά ως λαθρεπιβάτης σε πλοία της Μεσογείου. Μέσα του έκαιγε από μικρή ηλικία ο πόθος να γνωρίσει κι άλλους τόπους κι άλλους ανθρώπους. Ίσως σ’ αυτή την ιδιότητά του, του ταξιδευτή, να οφείλεται και η ευρύτητα πνεύματος που τον διέκρινε.

Αλληλογραφεί με τον Ρομέν Ρολάν και καταφέρνει να τον κερδίσει. Τι έλεγε ο διάσημος Γάλλος συγγραφέας για το έργο του Ιστράτι;

Ο Ρομέν Ρολάν εντυπωσιάστηκε από τη δύναμη αφήγησης του Ιστράτι, από την πολυχρωμία και τη δυναμική των ιστοριών του. Διαβάζοντας τα πρώτα κείμενα του Ιστράτι, τον βάφτισε «Γκόρκι των Βαλκανίων». Αργότερα ήταν αυτός που θα προλογίσει το opusmagnum του Ιστράτι, την Κυρά Κυραλίνα.

Έρχεται σε επαφή με τον Νίκο Καζαντζάκη. Έχει μείνει ιστορική η διάλεξή τους στην Αθήνα. Ύστερα από τόσα χρόνια, ποιος ήταν ο αντίκτυπος εκείνης της διάλεξης;

Ήταν μια διάλεξη που ταρακούνησε τα στάσιμα θολά νερά του αστικού κράτους της Ελλάδας, μαζί με τις επισκέψεις που πραγματοποίησε στις διαβόητες φυλακές στα Βούρλα και στο άθλιο φθισιατρείο «Σωτηρία». Με αυτές του τις ενέργειες αποδεικνύει ακόμα και σήμερα ότι ένας λογοτέχνης μπορεί να παρεμβαίνει στα κοινωνικά δρώμενα όχι μόνο με το έργο του, αλλά και με τη δράση του.

Ποια ήταν τα στοιχεία που τον διέκριναν και έκανε τόσα βήματα στα γράμματα;

Πρώτα απ’ όλα να επισημάνουμε ότι υπήρξε ένας συγγραφέας ο οποίος καταξιώθηκε γράφοντας όχι στη μητρική του γλώσσα, τα ρουμάνικα, αλλά στα γαλλικά, τα οποία έμαθε μόνος του, διαβάζοντας γαλλικά βιβλία και κρατώντας σημειώσεις με τις γαλλικές λέξεις που συναντούσε. Άρα, το πείσμα και η φιλομάθειά του ήταν εκείνα τα στοιχεία που τον ανέδειξαν σε έναν από τους κορυφαίους Ευρωπαίους συγγραφείς.

Είχε το θάρρος να λέει και να ονοματίζει τα λάθη που έβλεπε. Η τότε κοινωνία δεχόταν αυτή την κριτική του;

Πάντοτε η κοινωνία είναι επιφυλακτική έως αρνητική απέναντι σε όσους θίγουν τα κακώς κείμενα. Ο ΠαναΐτΙστράτι δεν μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση.

Το βιβλίο σας μας γοητεύει, το διαβάζουμε απνευστί. Ποια είναι η συνταγή, ώστε ένα βιβλίο να κερδίσει τον αναγνώστη;

Χαίρομαι και σας ευχαριστώ για την εγκωμιαστική κρίση, ωστόσο τη συνταγή για ένα επιτυχημένο βιβλίο την αναζητούμε χρόνια όλοι όσοι γράφουμε λογοτεχνία.

Από το βιβλίο σας μαθαίνουμε πολλά και για την πολιτική κατάσταση εκείνης της εποχής. Σε αυτό κατά πόσο βοήθησαν οι πηγές και οι άνθρωποι που έγραψαν για τον ΠαναΐτΙστράτι;

Θεώρησα υποχρέωσή μου στο τέλος του βιβλίου να απαριθμήσω όλους αυτούς που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο με βοήθησαν στην ανεύρεση και στην επεξεργασία του υλικού για τη ζωή και το έργο του Ιστράτι, και ήταν πολλοί, Ρουμάνοι και Έλληνες.

Έπειτα από την έρευνα και τη συγγραφή, είστε ικανοποιημένος από την έκδοση του βιβλίου σας;
Όπως σε όλα τα βιβλία που έχω εκδώσει από το Μεταίχμιο, οι άνθρωποι που ασχολήθηκαν και με το εν λόγω βιβλίο έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους, ο καθένας στον τομέα του. Τους οφείλω πολλές ευχαριστίες.

Τι λένε οι πρώτοι αναγνώστες που έχουν διαβάσει το βιβλίο;

Πολύ θα ήθελα τα θετικά σχόλια που ήδη ακούω να συνεχιστούν και –γιατί όχι;– να πολλαπλασιαστούν. Αυτό άλλωστε δεν είναι και το φιλί ζωής για ένα βιβλίο;