Ηθική και Πολιτική Από τον Αριστοφάνη στην εποχή της αρπαγής

Γράφει ο Γιώργος Πριόβολος*

«Πᾶς τις λαχὼν ἀρχιδίον, εἶτα βούλεται ἁρπάζειν τι»
(Αριστοφάνης, Όρνιθες)

Όταν ο Αριστοφάνης έγραφε την παραπάνω φράση το 414 π.Χ., ίσως δεν φανταζόταν ότι αυτή θα διατηρούσε την ακρίβεια της επί 2.500 χρόνια. Και όμως: το κωμικό του σχόλιο για τον άνθρωπο που μόλις αποκτήσει λίγη εξουσία αμέσως επιθυμεί να αρπάξει κάτι, ακούστηκε ξανά και ηχηρά, μέσα στο ελληνικό κοινοβούλιο, από τον Δημήτρη Κουτσούμπα, στο φόντο ενός ακόμη σκανδάλου: του ΟΠΕΚΕΠΕ.

Το σκάνδαλο αυτό δεν είναι η αρχή. Είναι η συνέχεια. Ένα ακόμη επεισόδιο στο ίδιο σίριαλ της πολιτικής ανηθικότητας, της θεσμικής υποκρισίας και της γενικευμένης ανοχής. Ένα σύμπτωμα ενός συστήματος που δεν νοσεί απλώς αλλά σαπίζει.

Ο εκφυλισμός της πολιτικής: όταν η εξουσία γίνεται αυτοσκοπός

Η πολιτική, ως έννοια, γεννήθηκε στην αρχαία Ελλάδα ως μέσο για την ευνομία και τη δίκαιη συνύπαρξη. Ως φορέας του συλλογικού καλού. Όμως, η πολιτική πράξη, ειδικά στην Ελλάδα των τελευταίων δεκαετιών, έχει μετατραπεί σε τεχνική διαχείρισης συμφερόντων και μηχανισμό διαιώνισης της εξουσίας.
Όλα τα κόμματα που άσκησαν εξουσία ,ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ταμπέλας υπέκυψαν στον πειρασμό του μηχανισμού.

Η πολιτική ηθική αντικαταστάθηκε από την κομματική σκοπιμότητα. Το δημόσιο συμφέρον θυσιάστηκε στον βωμό της διατήρησης ψήφων, ισχύος, πελατειακού ελέγχου.

Η εξουσία από μέσο μετατράπηκε σε αυτοσκοπό. Και όταν η εξουσία γίνει αυτοσκοπός, όλα επιτρέπονται.
Σκάνδαλα, αναθέσεις, κομματικοί στρατοί, πελατειακές δομές, εξυπηρετήσεις και πλουτισμός των ημετέρων δεν είναι εξαιρέσεις.

Είναι ο κανόνας που επαναλαμβάνεται με άλλο προσωπείο, άλλο κόμμα, άλλο στυλ , αλλά ίδια ουσία.
Και η κοινωνία; Δεν είναι αθώα
Το πιο τραγικό, όμως, είναι ότι αυτό το βρώμικο παιχνίδι δεν το παίζουν μόνο οι πολιτικοί.
Η κοινωνία συμμετέχει. Συνειδητά. Ενεργά.
Δεν είναι απλώς θεατής ή θύμα. Είναι σε μεγάλο ποσοστό συνένοχος.

Ψηφίζει με βάση το ρουσφέτι.
Σιωπά όταν εξυπηρετείται.
Αδιαφορεί όταν δεν την αφορά άμεσα.
Συγχωρεί τους διεφθαρμένους, αν ,τα έδωσαν και στον λαό…
Καταδικάζει τη διαφθορά… όταν προέρχεται από τους άλλους…
Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, εκατοντάδες χιλιάδες ψηφοφόροι δεν επιλέγουν βάσει προγράμματος ή αξιών, αλλά με κριτήριο το ατομικό όφελος, τη γνωριμία, τη διευκόλυνση, την υποσχεθείσα εξυπηρέτηση. Έτσι συντηρείται το τέρας.

Και όταν η κοινωνία σταματά να έχει ηθικές απαιτήσεις από την πολιτική, η πολιτική παύει να έχει ηθική.

Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ είναι το σύμπτωμα, όχι η αρρώστια
Το σκάνδαλο με τις επιδοτήσεις είναι απλώς η κορυφή. Η ουσία βρίσκεται βαθιά:
Στο πώς χτίζονται πελατειακά δίκτυα δεκαετίες τώρα.;;
Στο πώς διορίζονται οι «κατάλληλοι» στις κατάλληλες θέσεις.
Στο πώς κατανέμονται δημόσιοι πόροι με βάση την κομματική πειθαρχία.
Στο πώς ολόκληροι κλάδοι αγροτικός, υγειονομικός, τεχνικός γίνονται μέρος ενός οργανωμένου μηχανισμού αρπαγής, με θεσμική κάλυψη.
Και η μεγαλύτερη παρακμή είναι ότι δεν προκαλεί καν οργή. Ίσως λίγο θυμό. Ίσως ειρωνεία. Αλλά μετά… σιωπή. Ξεχνιέται. Κανονικοποιείται.
Μπορεί κάτι να αλλάξει;
Ας είμαστε ειλικρινείς:
Όχι. Όχι έτσι όπως είναι σήμερα.

Δεν αλλάζει τίποτα όσο:
οι πολίτες ζητούν ρουσφέτια και όχι αξιοκρατία,
τα κόμματα επενδύουν στην επικοινωνία και όχι στην αλήθεια,
οι τίμιοι περιθωριοποιούνται και οι επιτήδειοι ανταμείβονται,
τα σκάνδαλα δεν τιμωρούνται, απλώς ξεχνιούνται,
η κοινωνία αποσύρεται, αδιαφορεί ή γελά με την παρακμή.

Η αλλαγή απαιτεί ρήξη. Θέλει κοινωνική σύγκρουση, ατομικό κόστος, θεσμική επανίδρυση, αξιακή αναγέννηση. Θέλει κόμματα που δεν φοβούνται να χάσουν εξουσία, και πολίτες που δεν θέλουν να την εκμεταλλευτούν.
Μα δυστυχώς, ούτε τέτοια κόμματα βλέπουμε, ούτε τέτοιους πολίτες βρίσκουμε εύκολα.

Ο επίλογος δεν είναι αισιόδοξος – είναι αληθινός
Η πολιτική στην Ελλάδα εκφυλίζεται. Η κοινωνία συγκατανεύει ή αδρανεί. Και κάθε φορά που ένας ακόμη αρπάζει, κάθε φορά που ένα ακόμη σκάνδαλο ξεσπά, λέμε πάλι: ΌΛΟΙ ΙΔΙΟΙ ΕΙΝΑΙ…
Τίποτα δεν αλλάζει..
Έτσι ήταν πάντα…
Μα αν συνεχίσουμε έτσι, θα πάψουμε όχι μόνο να περιμένουμε την αλλαγή ,
θα πάψουμε και να την αξίζουμε.
Η πολιτική χωρίς ηθική είναι διαφθορά με δημοκρατικό περιτύλιγμα.
Κι όταν η κοινωνία την αποδέχεται σιωπηλά, τότε γίνεται συνένοχος στο έγκλημα.

*Ο Γιώργος Πριόβολος είναι οικονομολόγος -διδάκτωρ κοινωνικών επιστημών