«Χθες» Χ.Εμάρ Εκδόσεις Αλεξάνδρεια 2025 σελ. 183

Γράφει : Ο Κώστας Α. Τραχανάς

Το «Χθες», που εκδόθηκε στη Χιλή το 1935, και το οποίο στην παρούσα έκδοση συνοδεύεται από έναν πρόλογο του Αλεχάντρο Σάμπρα, είναι ένα από τα πιο ιδιαίτερα μυθιστορήματα που γράφτηκαν στα ισπανικά κατά τον 20ό αιώνα, μια επίδειξη πνευματώδους χιούμορ και ευφυΐας στην οποία ένα αβανγκάρντ πνεύμα συμμαχεί με μια αχαλίνωτη αφηγηματική δύναμη για να περιγράψει τον μεταφυσικό και ταυτόχρονα τόσο πεζό παραλογισμό της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ο Χουάν Εμάρ ανέκαθεν φαντασιωνόταν μια ζωή αφιερωμένη στη δημιουργία, αλλά δεν ήθελε να γίνει συγγραφέας. Ή μάλλον δεν ήθελε να συμπεριφέρεται ως συγγραφέας, ήθελε απλώς να αφεθεί στις απολαύσεις του ελεύθερου χρόνου, στην ουσιαστική αναζήτηση, να συντονιστεί δίχως φόβο με το μυστήριο , με την αβεβαιότητα. Αυτή την καθ΄ ολοκληρία αφιερωμένη στην τέχνη και την ενδοσκόπηση ζωή την απαντάμε στον αφηγητή του «Χθες», που περιπλανιέται στη δικής του επινόησης πόλη του Σαν Αγουστίν δε Τάνγκο (Σαντιάγο) σε αναζήτηση ενός «συμπεράσματος» ή μιας φώτισης που διαρκώς του ξεγλιστράει μέσα από τα χέρια.

Στο Σαν Αγουστίν δε Τάνγκο, κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι τον περιμένει κατά τον καθημερινό του περίπατο στους δρόμους και τις πλατείες της πόλης. Στη διάρκεια μίας μέρας –του «χθες»– ένας άνδρας,ο ΡουδεσίντοΜαλιέκο,αποκεφαλίζεται επειδή κήρυττε τις πνευματικές απολαύσεις του σεξ· μια στρουθοκάμηλος καταβροχθίζει μια λέαινα· μια χορωδία πιθήκων επιδίδεται σε ουρανομήκεις ψαλμούς· κι ένας άνδρας, ενώ ουρεί, πέφτει στο κενό του χρόνου και καταφέρνει να δραπετεύσει – ή μήπως όχι;

Το «Χθες» δεν είναι μια άσκηση στη ροή της συνείδησης, αν και ο Εμάρ νοιάζεται όσο και ο Τζόυς ή η Γουλφ για τις εσώτερες διεργασίες του νου .Ο Εμάρ παραγεμίζει αυτή τη συγκεκριμένη μέρα -στη-ζωή με θεάματα, γεύματα πολλών πιάτων, επισκέψεις σε φίλους ή συγγενείς και φιλοσοφικές ονειροπολήσεις. Ο νους ,λέει , βρίσκεται στην πιο δεκτική ,την πιο ευφάνταστη κατάστασή του την ώρα της σχόλης…

«…Ποτέ ξανά! Από χθες θα μπορώ πλέον να περπατώ χαλαρός κατά μήκος της ΑβενίδαΜπενεδίκτο Κ΄. Θα μπορώ ,γιατί από χθες έχω βαθιά χαραγμένη μέσα μου , χάρη στους καμβάδες του Ρουμπέν δε Λόα ,την πρόσληψη των φευγαλέων και ξιπασμένων πράσινων τα οποία, αόρατα εκεί έξω, κάπου , ακολουθούν την κάθε μικρούλα που απομακρύνεται σεινάμενηλυγάμενη μέσα σ΄ έναν μικρό πίδακα αίματος .
Στράφηκα προς τον Ρουμπέν δε Λόα .
-Έχεις τεράστιο ταλέντο, του είπα.
-Το πιστεύεις; με ρώτησε καχύποπτος.
-Προφανώς ,φίλε μου! Είναι υπέροχο να έχεις ζωγραφίσει τα αόρατα πράσινα που συνοδεύουν τα κόκκινα που, κατά πως φαίνεται, πορεύονται μόνα τους στον κόσμο…»

Ο Χιλιανός Άλβαρο Γιάνιες Μπιάντσι [Álvaro YáñezBianchi], γνωστότερος με το ψευδώνυμο JuanEmar ή JeanEmar(Σαντιάγο, 1893-1964), υπήρξε συγγραφέας, κριτικός τέχνης και ζωγράφος, ο μεγαλύτερος εκφραστής των κινημάτων της πρωτοπορίας στη χώρα του, τόσο στη λογοτεχνία όσο και στις πλαστικές τέχνες (μέλος της κολεκτίβας πλαστικών καλλιτεχνών GrupoMontparnasse).
Ο Χουάν Εμάρ ήταν γιος του γερουσιαστή και επιχειρηματία Ελιοδόρο Γιάνιες [EliodoroYáñez], ο οποίος είχε τη φιλοδοξία να κάνει και τον γιο του πολιτικό. Έτσι ο «Πίλο», όπως ήταν γνωστός ο νεαρός Άλβαρο στους στενούς του κύκλους, πέρασε τα πρώτα χρόνια του βίου του μεταξύ Χιλής και Ευρώπης, η ζωή του, όμως, σε αντίθεση με την ανέμελη ζωή της αριστοκρατίας του Σαντιάγο, διακρινόταν από την έντονη πίεση που του ασκούσε ο πατέρας του να σπουδάσει Νομικά.

Το 1918 παντρεύτηκε την ξαδέλφη του Ερμίνια Γιάνιες [HerminiaYáñez], πιο γνωστή ως «Μίνα» (ο γάμος τους κράτησε μέχρι το 1927). Μαζί της έκανε ένα ακόμα ταξίδι στην Ευρώπη, το 1919, το οποίο φαίνεται ότι ήταν κρίσιμο για εκείνον, αφού ο Άλβαρο γράφτηκε σε μαθήματα ζωγραφικής και σχεδίου στην Académie de laGrandeChaumière, στο Μονπαρνάς. Παράλληλα, εργαζόταν στην Πρεσβεία της Χιλής στο Παρίσι, στη θέση του Α´ Γραμματέα. Ήταν μια εργασία που αποκτήθηκε μέσω οικογενειακών επιρροών, αλλά παντελώς ξένη προς τον χαρακτήρα του νεαρού Άλβαρο.

Ο πατέρας του φαίνεται να αποδέχεται την καλλιτεχνική φύση του γιου του στις αρχές της δεκαετίας του 1920, όταν ο Άλβαρο επέστρεψε από την Ευρώπη πλήρως εμποτισμένος με τις νέες καλλιτεχνικές τάσεις του Παρισιού.

Τον Ιούνιο του 1930 παντρεύτηκε την Γκαμπριέλα ΡιβαδενέιραΡοντρίγκες [GabrielaRivadeneiraRodríguez]. Από αυτόν τον γάμο γεννήθηκαν οι τρεις κόρες της Γκαμπριέλα και του Άλβαρο: η Μαρσέλα [Marcela], η Πιλάρ [Pilar] και η Κλάρα [Clara].

Η τελευταία του εργασία ήταν εκείνη του αρθρογράφου και κριτικού τέχνης στην εφημερίδα LaNación, που είχε ιδρύσει ο πατέρας του. Εκεί, το 1924, υιοθετεί το ψευδώνυμο «JeanEmar», αργότερα «JuanEmar», παρμένο από τη γαλλική έκφραση «j’enai mare» («βαριέμαι»).

Στις στήλες που έγραφε, υπερασπιζόταν τις νέες καλλιτεχνικές τάσεις της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας, υποστηρίζοντας την υπέρβαση του κρεολισμού και του ακαδημαϊσμού, που ήταν της μόδας εκείνα τα χρόνια στη Χιλή. Μετέτρεψε τη σελίδα τέχνης που διατηρούσε στη LaNación σε ένα καταφύγιο της πρωτοπορίας, συνεργαζόμενος με καλλιτεχνικές μορφές όπως ο ΒισέντεΟυιδόμπρο [VicenteHuidobro] ή ο Χούλιο Ορτίς δε Σάρατε [JulioOrtiz de Zárate].

Κράτησε τη στήλη του μέχρι το 1927, έτος κατά το οποίο το δικτατορικό καθεστώς υπό τον Κάρλος Ιμπάνιεςδελ Κάμπο [CarlosIbáñezdelCampo] απαλλοτρίωσε την εφημερίδα και απέλασε τον πατέρα του.
Ύστερα από αυτό το τραυματικό γεγονός, ο Εμάρ αφοσιώνεται στη συγγραφή και εκδίδει τις νουβέλες Ayer, Unaño και Miltín 1934 (όλες το 1935) και τη συλλογή διηγημάτων Diez (1937). Βλέποντας την αδιαφορία κοινού και κριτικών για τα βιβλία του, ο συγγραφέας εξαφανίζεται από τον καλλιτεχνικό χώρο και αφοσιώνεται σχεδόν αποκλειστικά στη συγγραφή του εκτεταμένου μυθιστορήματός του, Umbral. Ο Εμάρ άρχισε να γράφει αυτό που έμελλε να είναι το τελευταίο έργο του το 1942 και δεν το εγκατέλειψε μέχρι τον θάνατό του. Το Umbral αποτελείται από πέντε τόμους (πάνω από πέντε χιλιάδες δακτυλόγραφες σελίδες) και εκδόθηκε στην τελική του μορφή το 1996.
Μεταξύ 1947 και 1958, ο Χουάν Εμάρ ασχολήθηκε εντατικά με τη ζωγραφική, δημιουργώντας 244 πίνακες, οι περισσότεροι από τους οποίους φιλοτεχνήθηκαν, μεταξύ 1953 και 1956, στις Κάννες της Γαλλίας.