Γράφει ο Γιώργος Πριόβολος
Μια Κοινωνιολογική και οικονομική προσέγγιση.
Η παρούσα σειρά άρθρων επιχειρεί να φωτίσει τη δεκαετία 2010–2021 μέσα από κοινωνιολογική και οικονομική οπτική. Ξεκινώντας από την απαρχή της κρίσης και το υπόβαθρο που την προκάλεσε, θα εξετάσουμε σταδιακά τις επιπτώσεις της λιτότητας, τις πληγές στην κοινωνία και τη μετάβαση στην περίοδο της πανδημίας.
Άρθρο (Μέρος Α’):
Η Ελλάδα των Μνημονίων. Η απαρχή μιας κρίσης με κοινωνικές ρίζες
Η δεκαετία 2010–2021 ξεκίνησε με την κατάρρευση του ελληνικού οικονομικού μοντέλου και την είσοδο της χώρας σε καθεστώς μνημονιακής επιτήρησης. Η κρίση αυτή δεν ήταν ξαφνική ούτε ασύνδετη με το παρελθόν. Ήταν το αποτέλεσμα δεκαετιών στρεβλώσεων, ελλείψεων και αδιεξόδων στη δομή της ελληνικής οικονομίας.
Η οικονομία είχε στηριχθεί για χρόνια στην κατανάλωση με δανεικά, σε εισαγόμενα αγαθά και στην εξάρτηση από τον δημόσιο τομέα. Η παραγωγική βάση παρέμεινε αδύναμη και το κράτος συσσώρευε χρέη. Το πελατειακό σύστημα, η διαφθορά, η γραφειοκρατία και η αδυναμία εφαρμογής ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων διαμόρφωσαν ένα εκρηκτικό μείγμα.
Μετά το 2008, η παγκόσμια οικονομική κρίση επηρέασε και την Ελλάδα. Το 2010, η χώρα υπέγραψε το πρώτο Μνημόνιο, εγκαινιάζοντας μια περίοδο σκληρής λιτότητας, με στόχο τη δημοσιονομική εξυγίανση. Οι επιπτώσεις υπήρξαν σαρωτικές: ύφεση, απολύσεις, μείωση μισθών και συντάξεων, αύξηση φόρων, ιδιωτικοποιήσεις. Το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 25%, η ανεργία εκτινάχθηκε, το δημόσιο χρέος διογκώθηκε.
Ωστόσο, το κοινωνικό κόστος αυτής της προσαρμογής υπήρξε βαρύ. Η κρίση μετατράπηκε γρήγορα σε κρίση φτώχειας, ανεργίας και κοινωνικής συνοχής. Η μεσαία τάξη συρρικνώθηκε, ενώ η πίστη στους θεσμούς και το πολιτικό σύστημα υποχώρησε. Η ελληνική κοινωνία εισήλθε σε μια φάση βαθιάς ανασφάλειας.
Η νέα γενιά στο στόχαστρο
Ιδιαίτερα σκληρές ήταν οι επιπτώσεις για τη νεολαία. Οι νέοι και οι νέες βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα περιβάλλον εργασιακής ανασφάλειας, ανεργίας και επισφάλειας. Πολλοί αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν. Το φαινόμενο του “brain drain” πήρε μαζικές διαστάσεις. Η Ελλάδα έχασε χιλιάδες νέους επιστήμονες, ανθρώπινο δυναμικό υψηλής ειδίκευσης, σε μια περίοδο που το χρειαζόταν περισσότερο από ποτέ.
Η απόσταση από την πολιτική μεγάλωσε. Η γενιά αυτή, μεγαλωμένη μέσα στην κρίση, αισθάνεται σήμερα απογοητευμένη, χωρίς σταθερότητα, χωρίς προοπτική, χωρίς εμπιστοσύνη.
Η κρίση στην υγεία και το κράτος πρόνοιας
Η δημόσια υγεία γνώρισε σοβαρή υποβάθμιση. Η υποχρηματοδότηση του ΕΣΥ, οι ελλείψεις προσωπικού, η αδυναμία πρόσβασης σε υπηρεσίες, η μείωση της πρωτοβάθμιας φροντίδας, προκάλεσαν σοβαρές δυσλειτουργίες.
Παράλληλα, η ψυχική υγεία βρέθηκε στο περιθώριο. Η αύξηση αγχωδών διαταραχών, κατάθλιψης και αυτοκτονιών είναι μία από τις πιο σκοτεινές όψεις της κρίσης. Η χρήση ψυχοφαρμάκων εκτοξεύθηκε. Όμως οι δομές ψυχοκοινωνικής υποστήριξης παρέμειναν υποστελεχωμένες. Η ψυχική υγεία, για χρόνια ταμπού, αναδείχθηκε ως μία από τις βασικές εκκρεμότητες για το μέλλον.
(συνεχίζεται στο Μέρος Β’)