(τα «μικρά» της Ιστορίας)
Του Βαγγέλη Σακέλλιου
Δικηγόρου
«…Εδώ στη ρωγμή του χρόνου
κρύβομαι για να γλυτώσω
απ’ του Ηρώδη το μαχαίρι.
Μισοτελειωμένος στη Χιροσίμα σου
κάτι προγόνων ξύδι και χολή
σαυτή την άδεια πόλη.
…………………………
…………………………
Εδώ στη ρωγμή του πόνου
ντύνομαι να μην κρυώνω
Του Ουλιάνωφ το μειδίαμα
σανδάλια του Χριστού φορώ στα πόδια μου
Πραίτορες βράχοι πάνω μου σωρό
μα εγώ θ’ αναστηθώ…»
Νίκος Ξυδάκης, Μανώλης Ρασούλης, Στη ρωγμή του χρόνου
Το σωτήριον έτος 1950 ο Δήμος Αρταίων με την υπ’ αριθμ. πρωτ. 606/15 Φεβρουαρίου 1950 «ανακοίνωσιν» του, που κοινοποιούσε στην «Διεύθυνσιν Χωροφυλακής Άρτης» έκανε γνωστό ότι «…Ανακοινούμεν ότι παρά των κάτωθι προσώπων ευρισκομένων υπό εκτόπισιν εν Μακρονήσω ελάβομεν επιστολάς δια των οποίων με τα ζωηρώτερα χρώματα αποκηρρύσουν το Κ.Κ.Ε. και όλας τας παραφυάδας αυτού ως και την προδοτικήν ανταρσίαν, ως στρεφομένην κατά του υφισταμένου κοινωνικού καθεστώτος και της Εθνικής ακεραιότητος της Ελλάδος…» Ο Δήμαρχος Αρταίων.
Ακολουθούσαν τα ονόματα εννέα Αρτινών πολιτών.
Ήταν ένα απ’ τα δεκάδες – εκατοντάδες «δελτία» που οι Δήμοι του «Βασιλείου της Ελλάδος» κοινοποιούσαν μαζί με αντίστοιχες «ανοικτές επιστολές» αναγκεμένων ανθρώπων, μελών, φίλων και συνοδοιπόρων του ΚΚΕ που, μετά την Συμφωνία της Βάρκιζας και την εξάπλωση της «λευκής τρομοκρατίας», στον απόηχο του Γ’ ψηφίσματος του 1946 και του ΑΝ 509/1947, βρέθηκαν κυνηγημένοι, εξορισμένοι, εκτοπισμένοι, όχι για την δράση τους μα για τις ιδέες τους, απ’ τους νικητές του εμφυλίου πολέμου.
Ο Θανάσης Βαλτινός, ιδίως με την «Ορθοκωστά» του 1994 απ’ τις καλές εκδόσεις Άγρα αλλά και την περίφημη «Κάθοδο των εννιά», ανασύνθεσε πολυφωνικά την μικροϊστορία του τόπου του μέσα από μνήμες, τραύματα και τσακισμένους ανθρώπους. Ακόμα κι αν η ιστορική πρόσληψη της μυθιστορίας του κρίθηκε «αναθεωρητική» για το κυρίαρχο αφήγημα της Αριστεράς.
Μαυτή τη σκέψη, μαυτή την παραδοχή, η μικροϊστορία του τόπου μας γραμμένη απ’ τους αφηγητές, τους βιωματικούς αφηγητές, των γεγονότων διδάσκει και παρηγορεί την μνήμη.
Με σεβασμό στην ιστορική μνήμη, με σεβασμό στη μνήμη αναγκεμένων και σακατεμένων ανθρώπων, με σεβασμό στο προσωπικό – μα και πανανθρώπινο – δράμα του καθενός και της καθεμιάς, με πλήρη επίγνωση της ιστορικότητας των στιγμών απ’ τις δύσκολες δεκαετίες του ’40 και του ’50, καταγράφουμε, ενδεικτικά, «στοιχεία απ’ την δεκαετία του ’50», όπως αυτά στην πλήρη μορφή τους, με ονόματα και διευθύνσεις, βρίσκονται σκονισμένα και ξεχασμένα στα πολύτιμα Γενικά Αρχεία του Κράτους, εδώ στην Άρτα, σέναν παράδρομο της περιφερειακής.
«Σ.Τ.Γ. 902 Β τη 19 Δεκεμβρίου 1949
Ανοικτή Επιστολή
Προς
τον Δήμαρχον Άρτας
Άρτα
Κύριε Δήμαρχε
Είμαι ένας δημότης σας, ονομάζομαι …………. και κατοικώ εις την οδόν Αγίας Θεοδώρας αρ. … Δια του δρόμου που ακολούθησα μέχρι χθες εξωρίσθηκα εις νήσον Ικαρία και τώρα βρίσκομαι στη μεγάλη σχολή στο φωτεινό αυτόν φάρο, το Β΄.Ε.Τ.Ο. Μακρονήσου και υπέγραψα αυθορμήτως δήλωσιν αποκηρύξεως του ΕΑΜ και ΚΚΕ και ετάχθην στο πλευρό της γλυκειάς μας Πατρίδος.
Κύριε Δήμαρχε, θέλω να με πιστέψετε πως είμαι Έλλην ανανύψας και τάσσομαι στο πλευρό της μέχρι χθες αιμοραγούσης Πατρίδος μου.
Αποκηρύσσω δε τον κομμουνισμό και όλας τα ς πράξεις του.
Τώρα διακαής μου πόθος είναι να επανέλθω εις την εστία μου και επιδοθώ στο κτίσιμο των ερειπίων τα οποία επισώρευσε ο επάρατος κομμουνισμός.
Δεν μνησικακώ κατά της Πατρίδος μου αλλά απεναντίας μακαρίζω τους κ.κ. Αξιωματικούς και τον Διοικητήν του Β΄.Ε.Τ.Ο. κ. Γεώργιον Τζανετάτον. Η Πατρίς που συγχωρεί όλους τους παραπλανηθέντες, είμαι βέβαιος πως θα συγχωρέση και μένα.
Ζήτω η αιωνία Ελλάς
Μετά τιμής
(ακολουθεί υπογραφή)»
ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ
Προς
Το Σεβαστόν Δημοτικόν Συμβούλειον Άρτης
Εις Άρταν
Παρασυρθείς από τα απατηλά ψευδοελευθερωτικά συνθήματα των πρακτόρων του Κ.Κ.Ε επί κατοχής και τα μετέπειτα τοιαύτα του Ε.Α.Μ. περί Δημοκρατίας, ισοπολιτείας κ.λ.π. συνέδεσα τον εαυτό μου με αυτούς και εργάσθηκα δια την επικράτησιν τους ως μέλος του Ε.ΑΜ. Άρτης. Δια την ανάμιξιν μου αυτήν εις τας άνω αντεθνικάς οργανώσεις αι οποίαι έστρεψαν τα όπλα κατά της Πατρίδος εξυπηρετούντες τα σκοτεινά σχέδια των πατρόνων τους Σλαύων, εκτοπίσθην και παρέμεινα εις τα άγονα νησιά το Αιγαίου αδιάφορος τόσον δια το δράμα της αγωνιζομένης Πατρίδος όσο και δια την τύχη της οικογενείας μου υπηρετών ήδη εις το Εθνικόν Αναμορφωτήριον Μακρονήσου (Β΄.Ε.Τ.Ο. – Ε.Σ.Α.Ι) όπου συντελείται υπέροχον Εθνικόν διαφωτιστικόν έργον, ανέβλεψα και αποκηρύξας δια παντός το ξενόδουλο και σατανικόν Κ.Κ.Ε. και τας ποικιλωνύμους παραφυάδας του, επανήλθον εις την στροργικήν αγκάλην της μεγαλόψυχης μάνας Ελλάδος με γεμάτη την ψυχή από εθνικό παλμό θέτων τα πάντα εις την διάθεσιν της δια να εξαγνίσω το κακόν παρελθόν μου. Με άπειρη ευγνωμοσύνη προς την μεγαλοψυχίαν της αναφωνώ :
Ζήτω η ΕΛΛΑΔΑ μας!
Μετά τιμής
Β΄.Ε.Τ.Ο. – Ε.Σ.Α.Ι (ακολουθεί υπογραφή)
5ος Λόχος τη 30/12/49»
Με έκπληξη δε διαπίστωσα ικανό αριθμό επιστολών εξορισμένων και εκτοπισμένων αριστερών με αποδέκτη τον «Αιδεσιμώτατον Εφημέριον Παντοκράτορος Άρτας» !!! Δεν βρήκα «άλλον αιδεσιμώτατον» ετέρου ενοριακού ναού. Η μόνη εξήγηση που δίνω είναι πως η συνοικία του Παντοκράτορα στην Άρτα ήταν πάντα η συνοικία και η ενορία των λαϊκών τάξεων και συνακόλουθα των αριστερών της πόλης στην πλειοψηφία τους.
Καταγράφω ενδεικτικά:
«Αιδεσιμώτατε,
ο υπογεγραμμένος ……………….και κατοικών εις Άρταν οδός Παρηγορητρίας αριθμ……. συλληφθείς προληπτικώς υπό της Δ/νσεως Χωροφυλακής Άρτης, την 4η Μαρτίου 1949 ως μη εμπνέων εμπιστοσύνην εις τας εθνικάς δυνάμεις δια τον διεξαγόμενον αγώνα εναντίον των Συμμοριτών αισθάνομαι την ανάγκη να σας γνωρίσω δια της παρούσης μου επιστολής την οποίαν επιθυμώ να δημοσιεύσετε ευρύτατα ότι αν κατά το παρελθόν είχον αναμιχθή εις αντεθνικάς οργανώσεις πιστεύων ότι εξηπυρετώ την Πατρίδα, σήμερα που αντελήφθην ότι ο σκοπός τους είναι το ξεπούλημα της Πατρίδος μας στους Σλαύους, τους αποκηρύσσω με όλην την δύναμιν της ψυχής μου και είμαι έτοιμος με κάθε τρόπον ν’ αποδείξω εμπράκτως, ότι διαπνέομαι από αγνά εθνικά φρονήματα, και μισώ τους ξενοδούλους Κομ/στάς που τόσες συμφορές εσκόρπισαν στην Πατρίδα μας. Η περίοδος αυτή της εξορίας μου, ιδίως στο εθνικό αυτό σχολείο της Μακρονήσου μ’ έκανε να καταλάβω ποιός είναι ο σωστός δρόμος ον πρέπει ν΄ακολουθήση κάθε τίμιος Έλλην. Και αυτός είναι ένας.
Όλοι και όλα για την Ελλάδα.
Γι’ αυτό αναφωνώ. Ζήτω η Ελλάς – Ζήτω ο Βασιλεύς
Ζήτω ο Εθνικός Στρατός
Μετά τιμής τη 17-4-49»
(ακολουθεί υπογραφή)
Η ενδεικτική καταγραφή «δηλώσεων μετανοίας» από ανθρώπους σακατεμένους , διωγμένους, φυλακισμένους, δηλαδή ανθρώπους της Αριστεράς, που οι νικητές του Εμφυλίου θεώρησαν «τρόπαιο», με τα ιστορικά συμφραζόμενα της αναδεικνύει την ηγεμονία της ιδεολογίας των νικητών και τους μηχανισμούς καταστολής πάνω στα σώματα και τις συνειδήσεις των ηττημένων.
Έτσι, η τραυματική μνήμη, εγκιβωτισμένη στο θυμικό των ηττημένων, είναι μια μνήμη καιόμενη, αιμάσσουσα, θυμίζει τις ιστορίες των ανθρώπων στο διάβα του χρόνου. Έχει ροή και συνοχή. Κι όπως πάντα αυτή η μνήμη δεν (μπορεί να) είναι επιλεκτική. Όπως και η ανάγνωση της Ιστορίας άλλωστε.