Του Φώτη Βράκα
Με την προσχώρηση της Άρτας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1449 οι Οθωμανοί κατέλαβαν το οικονομικό κέντρο της Ηπείρου και της Αδριατικής Ρωμανίας δηλ του σημερινού δυτικού Ελλαδικού χώρου. Η Άρτα και ο κόλπος της θα κινούν το εμπόριο της Ηπείρου, Θεσσαλίας, δυτικής Μακεδονίας και εν μέρει Ακαρνανίας. Τα σιτηρά της, ο καπνός της, η ξυλεία της αλλά και τα υφάσματα και οι κάπες της θα είναι περιζήτητα στην δυτική Ευρώπη. Η Άρτα και ο Αμβρακικός κόλπος από τον 15ο ως τον 20ο αιώνα μέσα από χαρακτικά και πίνακες, είναι μια ανθολογία χαρακτικών που παρουσιάζουν την Άρτα και τον κόλπο στο πέρασμα του χρόνου.
Είναι μια προσπάθεια να υπάρχουν όλα αυτά τα χαρακτικά μαζεμένα και με μια χρονολογική ταξινόμηση να ολοκληρώσουμε την εικόνα του παρελθόντος. Μεγάλοι χαρτογράφοι, όπως ο Καμότσιο, ο Κορονέλλι, οι περιηγητές, Έντερλιν, Χιούζ, Λήκ, Κοκερελ, Γορντσγούρθ αλλά και ζωγράφοι, όπως ο Λήρ, Μπέρεσφόρντ, ο Ορλάνδος και ο Βαγγέλης Μπόμπορης, όλοι μας δίνουν εικόνες από την Άρτα και τον κόλπο. Ενώ με τα χαρακτικά βαδίζω χρονολογικά, όσο το δυνατόν αυτό μου είναι γνωστόν, ξεκινώ όμως με ένα πρόσφατο σχέδιο του Γιάννη Καϊντάση, μιας και και αυτό μας δείχνει την αλλαγή σελίδας στην ιστορία της Άρτας ενώ θα φύγω και πάλι χρονολογικά για να κλείσω την εργασία με ένα χαρακτικό του 1881, όπου ο Ελληνικός Στρατός, προηγείται η φιλαρμονική, μπαίνει στην πόλη. Τα χαρακτικά θα τα ακολουθούν σύντομες περιγραφές.
1. Πορτουλάνα του Πίρι Ρέϊς γύρω στα 1520. Το αυθεντικό βρίσκεται στο Τοπ Καπί Μουσείο στην Κων/πολη. Διακρίνουμε την Άρτα και το κάστρο, το Ιμαρέτ, προφανώς το τζαμί στα Ρόκκα, δυτικά τους Ρωγούς, την Πρέβεζα, την Σαλαώρα αλλά και τις οθωμανικές φρουρές στα παράλια του Αμβρακικού κόλπου και την Κορωνησία όπως και θέλω να πιστεύω, ότι και την Σαλαώρα.
2. Χαλκογραφία του Antonio Salamanca με την Ναυμαχία της Πρέβεζας , στις 28 Σεπτεμβρίου 1538. Εκδόθηκe στην Ρώμη στα 1540. Προέρχεται από την Συλλογή του Νικου Καράμπελα στο διαδίκτυο https://es.wikipedia.org/wiki/Antonio_de_Salamanca περιγράφει την ναυμαχία της Πρέβεζας μεταξύ των χριστιανικών δυνάμεων και του Χαραϊντιν Μπαρμπαρόσα. Βλέπουμε τις πόλεις, Πρέβεζα, Ρινιάσα, Πάργα, Ρωγούς, Αρτα, Αμπρακιά, Βόνιτσα και την Λευκάδα.
3. To κάστρο της Άρτας, όπως το παρουσίασε στο βιβλίο του Archi-pelagus Turbatus ο Γερμανός Jacob Enderlin το 1681. Ενώ ο Enderlin στο ημερολόγιο του δεν αναφέρει ( σε αντίθεση με την Πρέβεζα) να έχει επισκεφτεί την Άρτα και όμως το 1684 παρουσίασε δύο απεικονίσεις με την Άρτα. Μιας και ούτε ο Κορονέλι αλλά ούτε και ο Τομάζο Πορκάκι άφησε κάποια στοιχεία , πιστεύω πώς ο Enderlin γνώριζε τους χάρτες το Camozio, από τους οποίους αντέγραψε την Άρτα.
4. Η Παρηγορήτισσα σε σχέδιο του άγγλου Θεολόγου και περιηγητή Thomas Smart Hughes το 1820 από το βιβλίο του Travels in Sicily, Greece, and Albania
5. Χάρτης του Giovanni Francesco Camozio του 1571. Εσφαλμένα μας δείχνει ο Camozi, ότι ο κόλπος έφτανε ως την Άρτα και ονομάζει τον Αμβρακικό κόλπο της Πρέβεζας, όπως και πολλοί άλλοι χαρτογράφοι. Βλεποθμε από δυτικά την Πρέβεζα, βορειοδυτικά την Ρινιάσα χαρτογραφημένη σαν Μινασάν, το Βαλιχι ή Βελίχι που κατά πολλούς είναι εσφαλμένα οι Ρωγοί, την Άρτα, την Βόνιτσα και Αγια Μαύρα . Ο χάρτης είναι από την συλλογή του ιδρύματος Actia Nicopoli