Η «επιστροφή» του Κ. Καραθεοδωρή στην Κομοτηνή

Παρουσιάστηκε την Κυριακή 6 Οκτωβρίου, η νέα μυθιστορηματική βιογραφία του Ελπ. Ιντζέμπελη «Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή» (εκδ. Μένανδρος, 2019)

Με τη σύμπραξη των: Σταύρου Παπαθανάκη, Ελένης Χατζή, Ζωής Ρωσσίδου, Δέσποινας Αργυριάδου, Χρήστου Χατζηπέμου& Νίκου Νικολαΐδη

«Μετά το πρώτο ξέσπασμα, η βροχή σιγά σιγά κοπάζει, για να σταματήσει εντελώς έπειτα από λίγη ώρα. Ο Στέφανος, στο κρεβάτι δίπλα στη γυναίκα του, δεν σταμάτα να της χαϊδεύει τα μαλλιά. Εκείνη, χαμογελά ευτυχισμένη. “Στέφανε, καλώς μας ήρθε ο γιος μας”, του λέει ευτυχισμένη. “Να τον πούμε όπως συμφωνήσαμε… Κωνσταντίνο. Κωνσταντίνο Στεφάνου Καραθεοδωρή”. Είναι αλήθεια, λοιπόν. 13 Σεπτεμβρίου 1873 γεννήθηκε ο γιος του Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή». Με το συγκεκριμένο απόσπασμα, διά της ανάγνωσης της φιλολόγου Δέσποινας Αργυριάδου, ξετυλίχθηκε ο μίτος της ζωής και του έργου του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή την Κυριακή 6 Οκτωβρίου στη Λέσχη Κομοτηναίων, στο πλαίσιο της παρουσίασης του νέου βιβλίου του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη «Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή – Μυθιστορηματική βιογραφία» (εκδ. Μέναδρος, 2019), από τον Σύλλογο Εβριτών Κομοτηνής, το Παράρτημα Ροδόπης της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας, τον Παρατηρητή της Θράκης, τις εκδόσεις Μένανδρος και το βιβλιοπωλείο Bookstop.

Ένα βιβλίο, το οποίο έρχεται να «ενισχύσει», κατά κάποιον τρόπο, τις γνώσεις μας για τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή, όπως μας παρουσιάστηκε στο προηγούμενο βιβλίο του συγγραφέα με τίτλο «Η τελευταία εξίσωση του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή» (εκδ. Στοχαστής, 2013). Με τη νέα αυτή έκδοση, η οποία είναι εμπλουτισμένη με αρχειακό και φωτογραφικό υλικό, χειρόγραφες επιστολές, γράμματα στην Πηνελόπη Δέλτα, τον Αϊνστάιν κ.α., τηλεγραφήματα αλλά και αποκόμματα εφημερίδων, ερχόμαστε αντιμέτωποι με άγνωστες πτυχές της ζωής της οικογένειας Καραθεοδωρή και τη συνολικότερη προσφορά της στην πατρίδα.
Συνοδοιπόροι στο ταξίδι της ζωής του Κ. Καραθεοδωρή, εκτός του συγγραφέα, υπήρξαν οι φιλόλογοι Ελένη Χατζή και Ζωή Ρωσσίδου, οι οποίες με τις εισηγήσεις τους «φώτισαν» υπό το δικό τους πρίσμα την κορυφαία αυτή μαθητική προσωπικότητα, η φιλόλογος Δέσποινα Αργυριάδου, που εμπλούτισε τη βραδιά με αναγνώσεις χαρακτηριστικών αποσπασμάτων του βιβλίου, αλλά και ο δημοσιογράφος Σταύρος Παπαθανάκης, σταθερά αφοσιωμένος στην ανάδειξη της προσωπικότητας του Κ.Καραθεοδωρή, που συντόνισε την εκδήλωση. Φυσικά, δεν θα πρέπει να λησμονήσουμε και τους εναρκτήριους λόγους του Προέδρου του Συλλόγου Εβριτών Ν. Ροδόπης Χρήστου Χατζηπέμου και του Προέδρου της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας-Παραρτήματος Ν. Ροδόπης, Νίκο Νικολαΐδη, που ο καθένας από τη δική του πλευρά ευχαρίστησαν εκ βάθους καρδίας την προσφορά του συγγραφέα στην ανάδειξη του έργου του Κ. Καραθεοδωρή. Με τον κ. Χατζηπέμου να επισημαίνει την παγκοσμιότητα της προσωπικότητας του Κ.Καραθεοδωρή που δεν σηκώνει περιορισμούς σε τοπικότητες και «ιδιοκτησίες», και τον κ. Νικολαΐδη να επισημαίνει ευστόχως την εικαστικότητα του βιβλίου με την παράθεση οπτικών τεκμηρίων και φωτογραφιών, και την λεκτική εικονοποία της μυθιστορηματικής απόδοσης του βιογραφούμενου που χαρίζει σκηνές κινηματογραφικές στον αναγνώστη.

Ο λόγος όμως στους ίδιους…

Ελένη Χατζή
«Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο έχει την αίσθηση ότι συνομιλεί με τον ίδιο τον Καραθεοδωρή, καθώς ο συγγραφέας στήνει την πλοκή με τέχνη και αυθεντικότητα»*
«[Το νέο βιβλίου του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη] δεν αφορά μόνο τη ζωή και το έργο του Καραθεοδωρή, αλλά και το περιβάλλον, τα γεγονότα, τα πρόσωπα που διαμόρφωσαν τις ιδέες, την ψυχή και το έργο του. Ο αναγνώστης παρακολουθεί την ιστορική περίοδο από το 1873, έτος γέννησης του Καραθεοδωρή, μέχρι το 1950, έτος θανάτου του. Το βιβλίο είναι αποτέλεσμα χρόνιας ιστορικής και φιλολογικής έρευνας, καθώς ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης εργάζεται με την αντικειμενικότητα και την αποστασιοποίηση του ιστορικού, ερευνητή και την κριτική ανάλυση φιλολόγου. Διαβάζοντάς το έχεις την αίσθηση ότι συνομιλείς με τον ίδιο τον Καραθεοδωρή, καθώς ο συγγραφέας στήνει την πλοκή με τέχνη και αυθεντικότητα και όλα τα πρόσωπα αποτυπώνονται ολοκληρωμένα, φυσικά εξελισσόμενα στον χρονικό άξονα μιας τέλειας γραμμικής αφήγησης. Με την επιλογή του ιστορικού ενεστώτα ως χρόνου αφήγησης ζωντανεύει τα γεγονότα, ενώ ταυτόχρονα ο παντογνώστης αφηγητής του προβαίνει στις απαραίτητες ελλείψεις, συμπυκνώσεις ή χρονικά άλματα, χωρίς να στερεί την αφήγηση σε συνεκτικότητα και φυσική ροή.

Το βιβλίο διακρίνεται σε τρία μέρη: το πρώτο μέρος αποτελεί τη μυθιστορηματική βιογραφία του Καραθεοδωρή. Είναι γραμμένη με γλαφυρότητα και σαφήνεια, με γλώσσα φυσική και ανεπιτήδευτη, και μας ταξιδεύει στη ζωή του σπουδαίου Έλληνα μαθηματικού. Το μυθοπλαστικό στοιχείο του βιβλίου εισέρχεται διακριτικά στην αφήγηση, προκειμένου να δώσει πνοή στα πραγματικά γεγονότα και να τα συνδέσει αρμονικά με τη μυθοπλασία. Τα βιογραφικά στοιχεία, το οικογενειακό, πνευματικό και κοινωνικό περιβάλλον του Καραθεοδωρή, τα παιδικά του χρόνια, οι εφηβικές ανησυχίες του, οι ιδέες του για τον κόσμο, το πάθος του για τα μαθηματικά δίνουν την ανθρώπινη διάσταση μιας ξεχωριστής προσωπικότητας. Εδώ, ο συγγραφέας περιγράφει την ανέλιξη του Καραθεοδωρή στα γερμανικά πανεπιστήμια, τη φιλική του σχέση με τον Αϊνστάιν, τη γνωριμία και συνεργασία με κορυφαίους επιστήμονες, όπως ο Ντάβιντ Χίλμπερτ, ο Φέλιξ Κλάιν και ο Χέρμαν Μινκόφσκι.

Παράλληλα, γράφει για τη γνωριμία του με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τις προσπάθειες που έκαναν για την ίδρυση πανεπιστημίου στη Σμύρνη, που έληξε βίαια με τα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής και, αργότερα, την προσπάθεια αναβάθμισης της παιδείας στην Ελλάδα με το σχέδιο ανασυγκρότησης των πανεπιστημίων που έληξε επίσης άδοξα. Τον βλέπουμε επίσης σε προσωπικές στιγμές, ως οικογενειάρχη και άνθρωπο που αγαπούσε τη δουλειά του.
Στο δεύτερο μέρος, ο αναγνώστης πληροφορείται άγνωστες σημαντικές επιστολές όπου ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή συνομιλεί με τον πατέρα του Στέφανο, την αδερφή του Ιουλία Καραθεοδωρή-Στρέιτ και τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο αναγνώστης διακρίνει μέσα από τις επιστολές τις αγωνίες του και τις σημαντικές στιγμές του βίου του και έρχεται, σχεδόν αδιαμεσολάβητα, σε επαφή με τη σκέψη αυτής της ξεχωριστής προσωπικότητας του 20ού αιώνα.

Στο τρίτο μέρος, μαθαίνουμε το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας Καραθεοδωρή, γραμμένο από τον Στέφανο Γερουλάνο, Καθηγητή Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Όλα αυτά συνοδεύονται από οικογενειακές φωτογραφίες και τις βοηθητικές υποσημειώσεις. Μέσα από αυτές τις πληροφορίες μπορεί να κατανοήσει κανείς καλύτερα την ψυχοσύνθεση αυτού του ανθρώπου-θρύλου που λέγεται Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Αδέλφια, ξαδέλφια, γονείς, θείοι και πρόγονοι είχαν ένα και μόνο πράγμα στην καρδιά τους… την απελευθέρωση, την αναγέννηση της πατρίδας μας και τη μόρφωση των αδύνατων μελών της, και σε κάθε περίπτωση αποτελούν μια οικογένεια προσφοράς και όχι δοσοληψίας»

Ζωή Ρωσσίδου
«Η αφήγηση του κ. Ιντζέμπελη είναι τόσο άρτια και κατανοητή, που σε συνδυασμό με τις αξίες και τα ιδανικά του Καραθεοδωρή καθιστούν αυτήν τη μυθιστορηματική βιογραφία ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα για τους σημερινούς νέους»*
«Η μυθιστορηματική βιογραφία είναι ένα υβριδικό είδος ανάμεσα στην ιστορία και τη λογοτεχνία που μπορεί να απολαύσει οποιοσδήποτε, όπως άλλωστε τονίζει στον πρόλογο του βιβλίου ο κ. Κωνσταντίνος Μαλαφάντης, καθηγητής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Παιδαγωγικής Εταιρείας Ελλάδος. Η ζωή και το έργο του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή εξάλλου, προσφέρουν άφθονες πηγές για να αναδειχθεί το είδος αυτό, ώστε ο αναγνώστης να αποκτήσει μια ολοκληρωμένη εικόνα για την προσωπικότητα και τη δράση του μεγάλου έλληνα επιστήμονα μέσα από ένα ευχάριστο ανάγνωσμα, που χαρακτηρίζεται από αμεσότητα και παραστατικότητα.

Δεν είναι όμως μόνο αυτά. Στο βιβλίο του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη βρίσκει κανείς πλούσιο υλικό, που φανερώνει εύκολα τη δυσκολία συλλογής και επιλογής του. Φωτογραφίες, χειρόγραφες επιστολές, γράμματα στην Πηνελόπη Δέλτα με την οποία είχαν συγγενική σχέση, στον Αϊνστάιν, τηλεγραφήματα, αποκόμματα εφημερίδων. Εικόνες που μόνο να ευνοήσουν μπορούν την αφήγηση αυτή καθαυτή και να φωτίσουν πτυχές της ζωής του σπουδαίου μαθηματικού. Αλλά και ένα λεπτομερέστατο γενεαλογικό δένδρο με όλες τις λαμπρές προσωπικότητες της οικογένειας Καραθεοδωρή, γραμμένο μάλιστα από τον εγγονό της αδελφής του και καθηγητή Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, Στέφανο Γερουλάνο.

Οι σκέψεις που κάνω διαβάζοντας το βιβλίο ταυτίζονται με το σχόλιο του κ. Μαλαφάντη στον πρόλογο που μου είχε τραβήξει ευθύς εξαρχής την προσοχή, ότι δηλαδή το βιβλίο αυτό αξίζει να διαβαστεί από τους εφήβους, τους μαθητές και τους φοιτητές –πέρα βέβαια από τους ενήλικες. Πράγματι, η αφήγηση του κ. Ιντζέμπελη είναι τόσο άρτια και κατανοητή, που σε συνδυασμό με τις αξίες και τα ιδανικά μιας διεθνούς φήμης προσωπικότητας του ελληνισμού, όπως ο Καραθεοδωρή, καθιστούν αυτήν τη μυθιστορηματική βιογραφία ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα για τους σημερινούς νέους. Αυτό οφείλεται φυσικά στην τεράστια πείρα και τις γνώσεις παιδαγωγικής και ψυχολογίας που έχει αποκτήσει ο συγγραφέας, μιας και είναι κι ο ίδιος εκπαιδευτικός, στη διάρκεια της τριακονταετούς παρουσίας του στις σχολικές αίθουσες».

Οι παρουσίες…
Παρόντες στην εκδήλωση υπήρξαν μέλη της Μαθηματικής Εταιρείας-Παραρτήματος Ν. Ροδόπης, μέλη του Συλλόγου Εβριτών, ο Περιφερειακός Σύμβουλος Κ. Κατσιμίγας, ο Βουλευτής ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ. Δημήτρης Χαρίτου, o διευθυντής των Σχολείων Άξιον κ. Σταύρος Λίτσας με τη σύζυγό του, οι κ.κ. Κούλα Παπαδριέλλη, Κούλα Πάτσαρη, Ελένη Στογιαννίδου, Χριστίνα Δώδου, Γωγώ Δουλγέρη, ο κ. Βασίλης Κέκκερης και η αρχιτεκτόνισσα κ. Λία Μπαχτσετζή από τον Σύλλογο Φίλων Κ. Καραθεοδωρή, οι εκπαιδευτικοί Μαρία Αλεξίου, Ανέστης Στρατιάδης, Ζήνα Στρατιάδου, Μπάμπης Καραγεωργίου, Σοφία Κυριαζοπούλου με τον σύζυγό της Ευδόκιμο, Δημήτρης Μπακιρτζής, Βερόνικα Σεμερτζίδου, ο διευθυντής του Μουσικού Σχολείου Κομοτηνής κ. Ηλίας Ιωαννάκης, η συγγραφέας Δήμητρα Πυργελή, η Ιωάννα Δεμιράκη του βιβλιοπωλείου Δημοκρίτειο, η γιατρός Ράνια Κούκου με τον σύζυγό της κ.ά.

*Ολόκληρες oι εισηγήσεις των δυο φιλολόγων είναι αναρτημένες στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας Παρατηρητής-Θράκης, στο www.paratiritis-news.gr.