ΙΣΤΟΡΙΚΑ-Με τον Φώτη Βράκα

Εμποροπανηγύρεις

Το εμπόριο της περιπλάνησης – Το Μχούστ της Άρτας

Οι εμποροπανηγύρεις ήταν ένας πανάρχαιος θεσμός, θρησκευτικού και εμπορικού χαρακτήρα. Στο Βυζάντιο –και όχι μόνον– εμπόριο, έμποροι και πειρατεία συνυπήρχαν και ουδείς ενοχλείτο από αυτή τη συνύπαρξη. Κατά τη μεσαιωνική εποχή η πανήγυρη αποτελούσε σημαντικότατο παράγοντα ανάπτυξης του εσωτερικού εμπορίου. Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, οι σπουδαιότερες εμποροπανηγύρεις στηνν Ήπειρο ήταν των Ιωαννίνων, της Άρτας, της Κόνιτσας και της Παραμυθιάς. Οι εμποροπανηγύρεις αυτές, με εξαίρεση, ίσως, των Ιωαννίνων, είχαν τοπικό χαρακτήρα. Τον 18ο αιώνα η Άρτα ήταν το κέντρο μιας εύφορης αγροτικής περιοχής, που παρήγε άφθονο σιτάρι, καπνό, κερί, μετάξι, βαμβάκι, δέρματα, μαλλιά, ξυλεία, αυγοτάραχο από τον Αμβρακικό κ.ά. Η κυκλοφορία των αγαθών στην τοπική, εσωτερική αγορά γινόταν με τρεις τρόπους:

α) τη μόνιμη, καθημερινή αγορά (μαγαζιά), β) την εβδομαδιαία αγορά (παζάρι), και γ) την εμποροπανήγυρη.
Οι εμποροπανηγύρεις ήταν αυστηρά οργανωμένες αγορές, ετήσιου χαρακτήρα, όπου συγκεντρωνόταν πλήθος εμπορευμάτων και εμπόρων, από γειτονικές ή μακρινές περιοχές, κατά τη διάρκεια διαφόρων μηνών του έτους. Οι εμποροπανηγύρεις συνέβαλλαν στη σύνδεση της οικονομίας πόλης-υπαίθρου, στην κυκλοφορία του νομίσματος και στην ανάπτυξη των εμπορικών συναλλαγών. Στην Άρτα γινόταν κάθε χρόνο μια αξιόλογη εμποροπανήγυρη, που ονομαζόταν Μπουχούστι και διαρκούσε οκτώ με δέκα ημέρες. Άρχιζε την 1η Σεπτεμβρίου και τελείωνε στις 8 του ίδιου μήνα ή, όπως μας πληροφορεί ο λόγιος Μητροπολίτης Σεραφείμ Ξενόπουλος ο Βυζάντιος,11 άρχιζε στις 14 Σεπτεμβρίου και έληγε στις 24 του ίδιου μήνα. Η εμποροπανήγυρη της Άρτας γινόταν στη συνοικία Μπουχούστι,12 ή Μουχούστιον, στα νοτιοδυτικά της πόλης, μεταξύ του ναού της Παρηγορήτισσας και του πρώην κρατικού νοσοκομείου. Κατά τη διάρκειά της γινόταν ζωεμπόριο, αλλά και εμπόριο αγροτικών, κτηνοτροφικών, καθώς και προϊόντων εισαγωγής.

Μετα το 1881
Μετά το 1881 και την ίδρυση της Νέας Φιλιππιάδας ή Νεου Λούρου-Χαμιτιέ οι Οθωμανοί , όπως πολύ σωστά μας πληροφωρούν και Ελληνικές εφημερίδες αλλά και ο Γερμανός γεωλόγος Αlfred Philippson, μιας και κατείχαν τον κάμπο της Άρτας έφτιαξαν και αυτοί Μχούστ στην Φιλιππιάδα και προσπαθούσαν μάλιστα νμα σαμποτάρουν το Μχούστ της Άρτας. Ετσι ανέβαν τον φόρο στα προϊόντα που ήταν να πουληθούν στην Άρτα με αποτελεσμα να μην μπορούν να τα αγοράσουν οι αρτινοί έμποροι . Αυτό είχε να κάμει και με τους καϊμακάμηδες της Φιλιππιάδας. Ενας το έκανε άλλος δεν το έκανε. Ας δούμε όμως μέσα απο ένα άρθρο της Εφημερίδας «ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ», φύλλο 3, 2/10/1892, σελ. 3., πως έβλεπαν οι Αρτινοί το Μχούστ

Μουχούστι

Ενταύθα επέστρεψα ακριβώς καθ’ ήν ημέραν (14 Σεπτεμβρίου) ήρχισε το Μουχούστι. Ούτω λέγεται παρ’ ημίν η εφ’ άπαξ του ενιαυτού τελουμένη εμπορική πανήγυρις. Η Άρτα γίνεται κατ’ έτος η συγκέντρωσις των διαφόρων κατοίκων της Ηπείρου, υποδούλου τε και ελευθέρας, της Ακαρνανίας και της Επτανήσου, οίτινες έρχονται ενταύθα δια να πωλήσωσι και αγοράσωσι διάφορα προϊόντα. Ιδίως δε μεγάλαι πράξεις γίνονται επί των ζώων, προς αγοράν ή πώλησιν των οποίων οι Ηπειρώται ανυπομόνως αναμένουσι την πανήγυρίν μας. το Μουχούστι είνε πλατεία κατά την εκ της Γεφύρας είσοδον της πόλεώς μας, αγνοώ όμως αν η πλατεία ωνομάσθη ούτως εκ της πανηγύρεως ή η πανήγυρις προσέλαβε την ονομασίαν εκ της πλατείας. Δι’ ημάς τους Αρτινούς το Μουχούστι είνε μία παραδείσια ημέρα, ήτις μίαν φοράν μόνον το έτος ανατέλλει. Μετά δε την προσάρτησιν ουδέν θέλγητρον παρουσιάζει προς ημάς μεγαλείτερον η ημέρα αύτη από το ότι αποκτώμεν την ευτυχίαν να ίδωμεν πλησίον ημών, να χαιρετίσωμεν και να ασπασθώμεν τρυφερά και ελεύθερα τους υποδούλους αδελφούς μας, τους κατερχομένους εις την πόλιν μας από τα μεσογειώτερα και βορειότερα άκρα της Ηπείρου, από τους οποίους μας απεχώρισε τόσον σκληρώς άδικος πολιτική και χάριν των οποίων επεθύμουν να είμαι γίγας και τιτάν τώρα, να αναβαίνω συχνά τας υψηλάς κορυφάς των Τζουμέρκων και δια στεντορείας φωνής να τους καλώ εις εγρήγορσιν!».
Στο παραπάνω άρθρο, μια δεκαετία μετά την απελευθέρωση της Άρτας, εκτός των της εμποροπανήγυρης, φαίνονται οι καϋμοί των κατοίκων της περιοχής να ανταμώσουν τους συγγενείς και φίλους που είχαν αποκλεισθεί στο τουρκικό.

Πηγη κειμένων:
Αφέντρα Μουτζάλη, αρχαιολόγος, πρώην
προϊσταμένη Εφ.Α.Α.:Εμποροπανηγύρεις —
Το εμπόριο της περιπλάνησης
https://www.despotato.eu/articles/politismos/mixoysti-artas: Κειμενο Εφημερίδας
Φωτογραφία: Μχούστ Άρτας, δεκαετία 50,
προσωπικό αρχείο Μαρίας Παπαθεοδώρου

Ο ΑΓΓΛΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ – ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ THOMAS SMART HUGHES ΣΤΟ ΧΑΝΙ ΣΤΑ ΠΕΝΤΕ ΠΗΓΑΔΙΑ ΤΟ 1814
Ο Thomas Smart Hughes με την παρέα του έφτασε από την Άρτα στο χάνι στα Πέντε Πηγάδια την πρωτοχρονιά του 1814. Ο Χιούζ μα δίνει μια περιγραφή από το Χάνι.

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μας φτάσαμε αργά το βράδυ σε ένα μοναχικό τόπο, που ονομάζεται “Χάνι στα Πέντε Πηγάδια”. Βρίσκεται σε ένα απαρηγόρητο σημείο. Στο υψηλότερο σημείο μεταξύ του κάμπου της Άρτας και της πεδιάδας των Ιωαννίνων. Το όνομα του οφείλεται στον αριθμό των πηγαδιών, τα οποία έχουν σκαφτεί για να προσφέρουν βοήθεια στις άμαξες που είναι καθόδων. Τα καλύτερα δωμάτια είναι πάνω από τη σκάλα και είχαν ετοιμαστεί για την άφιξη μας. Μόνο και μόνο για την ζέστη ήμουν χαρούμενος που βρήκα θέση να βολευτώ, στο χειρότερο οίκημα που χτίστηκε ποτέ μέσα στη βρώμα για άνθρωπο. Μέσα σε αυτή τη βρώμα είδα και τον ταχυδρόμο μας να ψήνει καφέ με κάποιον άλλον συνάδελφο του κοντά στα κάρβουνα, σε μικρά μεταλλικά σκεύη που τον ανακάτευαν με ξύλινο κουτάλι. Αυτά ανήκουν εδώ στη χώρα σε στάνταρτ αξεσουάρ για τα ταξίδια. Όταν οι βοηθοί μας άναψαν φωτιά ανεβήκαμε στα δωμάτια μας, στα οποία θέλαμε να ησυχάσουμε. Εδώ διαπιστώσαμε πως τα ξύλα ήταν καινούρια και οι τοίχοι είχαν σχισμές και έρχονταν μέσα αέρας. Έτσι δεν μπορούσαμε να ανάψουμε κερί ή λάμπα για να διαβάσουμε. Όταν έσβησαν τα κάρβουνα πέσαμε για ύπνο. Μας είπαν πως αυτό το δωμάτιο το χρησιμοποιεί και ο Βεζίρης Αλή πασάς, όταν είναι καθοδόν.
Κείμενο: Thomas Smart Hughe´s, , Trevels in Sicily and Albany
Φωτογραφία: Εσωτερικό απο Χάνι στην Αλβανία

Φώτης Βράκας