ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ

Υπό του Πρωτοπρεσβυτέρου
Ιωάννου Λάκκα Θεολόγου
Συνταξιούχου-εκπαιδευτικού

Η χριστιανική ζωή δεν είναι ένα έτοιμο και χωρίς κόπο οικοδόμημα, αλλά οικοδομείται και αναπαλαιώνεται καθημερινά με την συνεχή μετάνοια και τον συνεχή κόπο της κάθαρσης από τα πάθη μας. Η Ορθόδοξος Εκκλησία έχει καθιερώσει ειδικές περιόδους έντονης πνευματικής άσκησης για να παροτρύνει και βοηθήσει τα παιδιά της να κάνουν μια νέα επανεκτίμηση της ζωής τους, που να συνδυάζεται με μια ταυτόχρονη εμβάθυνση στη πίστη, προκειμένου μάλιστα για μεγάλα γεγονότα της ζωής του Χριστού και των Αγίων. Μια εξαιρετική περίοδος μετάνοιας είναι και η περίοδος του Τριωδίου. Αυτή ονομάσθηκε έτσι, γιατί έχει ένα εντελώς ιδιαίτερο λειτουργικό βιβλίο, το Τριώδιο που περιέχει όλες τις ακολουθίες από τον εσπερινό της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι και τον εσπερινό του Μεγάλου Σαββάτου. Ονομάσθηκε Τριώδιο γιατί ο κανόνας του όρθρου έχει μόνο τρείς ωδές, αντί των εννιά συνηθισμένων ωδών.

Η περίοδος του Τριωδίου διαρκεί δέκα εβδομάδες προ του Πάσχα. Η Εκκλησία μας προσφέρει στους πιστούς, αυτή την περίοδο, πολύτιμες ευκαιρίες αγιασμού και συγκλονιστικά μηνύματα μετάνοιας. Δυστυχώς όμως, πολλοί από τους χριστιανούς, ίσως να μη γνωρίζουν τα σωτήρια μηνύματα του Τριωδίου και να μην έχουν ως τώρα γευθεί ψυχικά τη μοναδική ωραιότητα, και το βάθος της υμνολογίας του, με αποτέλεσμα να μη νοιώθουν τις ημέρες αυτές ψυχική ανάταση, αλλ’ούτε και την πνευματική πρόκληση για εσωτερική αναγέννηση και μετάνοια. Γι΄αυτό λοιπόν θα σταχυολογήσω από την ευλογημένη αυτή περίοδο τα σπουδαιότερα και χρησιμότερα μηνύματα για όλους. Μας δίνει δύο μηνύματα υψηλού προβληματισμού που μπορούν να λειτουργήσουν σαν σωσίβια στην τρικυμιώδη ζωή μας. Το ένα απ’αυτά είναι η αυτοκριτική και αυτοεξέταση του Τελώνη.
Αλλ’αυτή η πράξη είναι πολύ δύσκολη, γιατί θάβρει τον εαυτό του ένοχο.

Το δεύτερο μήνυμα είναι κατά τη φράση <<ανέβησαν εις το ιερόν προσέυξασθαι>>(Λουκ.ιη’,10), το καθήκον του τακτικού Εκκλησιασμού. Αυτό μας δίδαξε ο Χριστός και κατά τον Μυστικόν δείπνο, λέγοντας<<Τούτο ποείτε εις την εμήν ανάμνησιν(Α Κορ.ια’24). Η ταπείνωση είναι ο δρόμος που θα μας οδηγήσει στα βάθη της ύπαρξής μας, ώστε να βιώσουμε με τη θεία χάρη την αληθινή μετάνοια καθώς και το νόημα του Σταυρού και της Ανάστασης.H Δευτέρα Κυριακή ονομάζεται του Ασώτου και χαρακτηρίστηκε ως <<το Ευαγγέλιο των Ευαγγελίων>>. Η παραβολή του Ασώτου μας διδάσκει την απεριόριστη ευσπλαχνία του προς τους αμαρτωλούς, αλλά και τον συνεχή κίνδυνο να βρεθούμε στη χώρα του Ασώτου.

Η Τρίτη Κυριακή του Τριωδίου ονομάζεται Κυριακή των Απόκρεω, γιατί κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που θα ακολουθήσει αρχίζει μια περιορισμένη νηστεία, δηλαδή αποχή μόνο από το κρέας. Το κεντρικό θέμα αυτής της Κυριακής είναι η αγάπη και θα είναι το βασικό στοιχείο για την τελική κρίση και γι’αυτό λέγεται και Κυριακή της Κρίσης. Η επόμενη Κυριακή της Τυροφάγου, είναι και η τελευταία ημέρα πριν από τη Μ. Τεσσαρακοστή. Η δε Εκκλησία, κατά το Σάββατο της Τυροφάγου<<ποιεί μνείαν πάντων των εν ασκήσει λαμψάντων αγίων ανδρών τε και γυναικών>>, γιατί όλοι οι ‘Αγιοι είναι τα πρότυπα για τους αγωνιζομένους χριστιανούς της Μ. Τεσσαρακοστής. Το Ευαγγέλιο της Κυριακής της Τυροφάγου μας προτρέπει έμμεσα να αντιμετωπίσουμε τη Μ. Τεσσαρακοστή σαν απελευθέρωση από τη φυλακή <<του κόσμου τούτου>>, δηλαδή από την αμαρτία. Οι τέσσερες Κυριακές προ της Μ. Τεσσαρακοστής έχουν χαρακτήρα προετοιμαστικό .

Εν συνεχεία η πρώτη Κυριακή των νηστειών είναι γνωστή και ως Κυριακή της ορθοδοξίας. Το νόημα και το περιεχόμενο αυτής είναι η ανάμνηση των αγώνων, και το θρίαμβο της Ορθοδοξίας. Η Εκκλησία του Χριστού διά μέσου των αιώνων αντιμετώπισε την έχθρα και την πολεμική μανία πολλών εχθρών της όπως κατά την εποχή των διωγμών. Αλλά η κυριότερη αφορμή για την καθιέρωση της Κυριακής της Ορθοδοξίας ήταν το τέλος της εικονομαχίας.
Η εικονομαχία κράτησε περισσότερο από εκατό χρόνια. Αυτή φαινομενικά, ήταν μια ανεξήγητος πολεμική εναντίον των ιερών εικόνων. Στην ουσία όμως, ήταν ένα ευρύτερο μεταρρυθμιστικό σχέδιο και ρεύμα και στρεφόταν κυρίως, κατά των παραδόσεων και δογματικών αληθειών της Ορθοδοξίας, καθώς και κατά της τιμής στα λείψανα των Αγίων. Επίσης οι εικονομάχοι αμφισβητούσαν την ονομασία <<Θεοτόκος>> και αυτά που αφορούσαν την ενανθρώπιση του Χριστού <<εκ Πνεύματος Αγίου>>.

Τέλος επεκράτησαν οι απόψεις των Ορθοδόξων. Ο δε εορτασμός της νίκης της Ορθοδοξίας έγινε το 842 στην Κωνσταντινούπολη κατά πανηγυρικό τρόπο. Το όλο νόημα της εορτής το συνοψίζουν τα λόγια του Αποστόλου Παύλου <<Αδελφοί στήκετε και κρατείτε τας παραδόσεις>>.
Από το Ευαγγέλιο της Δευτέρας Κυριακής των Νηστειών θα αναφέρω μόνο το λόγο του Χριστού προς τον θεραπευθέντα παραλυτικό<<τέκνον αφέωνταί σοι αι αμαρτίαι σου>>(Μαρκ.β,5). Η άφεση των αμαρτιών είναι πάρα πολύ μεγάλη ευεργεσία και δωρεά του Χριστού στους αμαρτάνοντας.

Η Τρίτη Κυριακή των Νηστειών ονομάζεται και Κυριακή της σταυροπροσκυνήσεως. Ο Σταυρός είναι το ακαταμάχητο όπλο του χριστιανού, γιατί επάνω σ’αυτόν ο Χριστός νίκησε τον αρχηγό του κακού, τον διάβολο. Γι’αυτό και η Εκκλησία προβάλλει τον Σταυρό για προσκύνηση στο μέσον της Μεγάλης Τεσσαρακοστής για να τονώσει το ηθικό των αγωνιζομένων παιδιών της. Από το Ευαγγέλιο αυτής της Κυριακής θα ακούσουμε ένα συγκλονιστικό μήνυμα του Χριστού προς όλους τους ανθρώπους<<Τι γαρ ωφελήσει άνθρωπον εάν κερδίση τον κόσμον όλον και ζημιωθή την ψυχήν αυτού; ‘Η τι δώση άνθρωπος αντάλλαγμα της ψυχής αυτού;>>(Μαρκ. Η,36-37).

Από τις παραπάνω βαθμίδες των πνευματικών αγώνων φθάνουμε στον εισηγητή της <<Κλίμακος>> των πνευματικών αρετών, στον όσιο Ιωάννη τον συγγραφέα της << Κλίμακος>> που γιορτάζεται την Τετάρτη Κυριακή των Νηστειών. Ο Υμνογράφος στο δοξαστικό των αίνων ανακεφαλαιώνει την πνευματική μας πορεία και μας προτρέπει να οδηγηθούμε σε μετάνοια.
Κατά την Πέμπτη Κυριακή των Νηστειών γιορτάζεται η μνήμη της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας η οποία ενθαρρύνει με το παράδειγμά της, κάθε αμαρτωλό να αναζητήσει τη σωτηρία του στη μετάνοια. Το γεγονός της εκ νεκρών αναστάσεως του Λαζάρου – φίλου του Χριστού – αποτελεί προοίμιο της θριαμβευτικής εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, των αγίων παθών και της Αναστάσεώς Του καθώς και της κοινής αναστάσεως όλων των ανθρώπων.

Ύστερα από εννέα εβδομάδες πνευματικό αγώνα καταλήγουμε στην Κυριακή των Βαϊων και τη Μεγάλη εβδομάδα. Από το << ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου>> της Κυριακής των Βαΐων οδηγούμαστε στο <<άρον, άρον σταύρωσον αυτόν>>.
Τα αγιογραφικά και υμνολογικά κείμενα ομολογουμένως ζωντανεύουν τα παραπάνω γεγονότα , φορτίζουν συναισθηματικά τον πιστό άνθρωπο, διεγείρουν ακόμη και αυτή την άλογη φύση, η οποία τρέμει και συσκοτίζεται, και κυριολεκτικά απαλλάσσουν τον άνθρωπο από το βάρος της ύλης και τον μεταφέρουν στον ουράνιο πνευματικό κόσμο. Κλείνει η κατανυκτική περίοδος του Τριωδίου με τον εσπερινό του Μ. Σαββάτου.-