(Γεγονότα – σχόλια και προβληματισμοί)
Του πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου
Τον Μάρτιο του 2016 η Δημοτική αρχή του Δήμου Πύλης, καθώς και η Δημοτική αρχή του Δήμου Άρτας, συμμετείχαν σε συνέδριο που διοργάνωσε η «Accademia Angelio Constantiniana» στο Δημαρχείο του Loreto της Ιταλίας με αφορμή τους εορτασμούς των 700 ετών από τη θεμελίωση της «Santa Casa» ή «Αγίας Οικίας του Λορέτο».
Το συνέδριο τελέστηκε υπό την Υψηλή Αιγίδα του Βατικανού (εκπροσωπήθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Giovanni Tonnouci, ο οποίος ήταν και εκ των βασικών ομιλητών) και της Ιεράς Μητρόπολης Ιταλίας & Μάλτας, με τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη κ. Γεννάδιο να αναπτύσσει ο ίδιος τις θέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας και να τελεί Παράκληση στη Θεοτόκο, εντός του Ιερού Προσκυνήματος, συμπαραστατούμενος από τον εκπρόσωπο της Εκκλησίας Της Ελλάδος.
Στο Συνέδριο συμμετείχαν επίσης, διεθνούς κύρους προσωπικότητες, πρέσβεις χωρών, ακαδημαϊκοί και επιχειρηματίες.
Δύο από τα θέματα του Συνεδρίου του Λορέτο υποστήριζαν μια ισχυρή σύνδεση της πόλης του Λορέτο με τις πόλεις Πύλης και Άρτας:
Το πρώτο θέμα αφορούσε στην κοινοποίηση μιας ιστορικής έρευνας, που φέρνει στο φως ένα εξαιρετικό ιστορικό γεγονός, που αφορά την πόλη της Πύλης: Για το θέμα αυτό δημοσιεύσαμε το άρθρο με τίτλο: Οι ιερές πέτρες της Santa Casa του Loreto, ο δρόμος των Αγγέλων και η δική μας Θάμαρ η Κομνηνή.
Το δεύτερο θέμα αφορούσε στην προαγγελία της πρόθεσης συνεργασίας του Δήμου του Λορέτο με τους Δήμους της Πύλης και της Άρτας, για τη δημιουργία και προώθηση μιας θεματικής πολιτιστικής διαδρομής, η οποία να ορίζεται από εκκλησίες και μοναστήρια που έκτισε η οικογένεια των Αγγέλων Κομνηνών ή συνδέθηκαν με κάποιο τρόπο με την ιστορία της. Το όνομα της διαδρομής είναι ο «Δρόμος των Αγγέλων» και ξεκινά από το Λιμάνι της Άκρας, περνά από την Κύπρο, την Αθήνα (Δουκάτο των Αθηνών), την Πύλη, την Άρτα, το Πορτονόβο και καταλήγει στο Λορέτο.
Η Πύλη και η Άρτα θεωρούνται σημαντικοί σταθμοί της διαδρομής, για τους εξής λόγους: Στην Πύλη σώζεται έως σήμερα το μοναστήρι της «Ακαταμάχητου Θεοτόκου των Μεγάλων Πυλών» που φιλοξένησε την «Αγία Οικία». Στην Άρτα, την άλλοτε ισχυρή έδρα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, η οικογένεια των Αγγέλων Κομνηνών έχει αφήσει πολύ έντονο το ιστορικό της αποτύπωμα, με πλήθος βυζαντινών μνημείων, ναών και μοναστηριών. Όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενο άρθρο οι ιερές πέτρες μεταφέρθηκαν από την Πύλη στην Άρτα, όπου παρέμειναν για τρία περίπου χρόνια στον ναό της Παρηγορήτισσας και μετά μεταφέρθηκαν στην Αγκόνα της Ιταλίας ως περιουσιακό στοιχείο της Θάμαρ, εγγονής της Αγίας Θεοδώρας και κόρη του Νικηφόρου που παντρεύτηκε τον Φίλιππα του Τάραντα.
Με το πέρας του Συνεδρίου του Λορέτο, υπεγράφη προσύμφωνο φιλίας μεταξύ των Δήμων Λορέτο, Πύλης και Άρτας. Επίσης, ο Δήμαρχος του Λορέτο, Paolo Niccoletti προανήγγελλε στενή συνεργασία των Δήμων, για την προώθηση της θεματικής πολιτιστικής διαδρομής του «Δρόμου των Αγγέλων». Ο Πρίγκιπας Αλέξιος Άγγελος Κομνηνός της Θεσσαλίας και η Ακαδημία στην οποία προεδρεύει, ανέλαβαν να υποστηρίξουν τη «σύνδεση» των πόλεων.
Η αντιπροσωπεία του Δήμου Αρταίων είχε στο περιθώριο του Συνεδρίου σημαντικές συναντήσεις με τουριστικούς πράκτορες, σε μια προσπάθεια να εξευρεθεί τρόπος, ώστε να διοχετευτούν επισκέπτες που κατακλύζουν το Λορέτο προς την Ελλάδα και συγκεκριμένα την Άρτα.
«Δίνεται μια μοναδική ευκαιρία στην Άρτα να αναδειχθεί σε ένα σημαντικό θρησκευτικό προορισμό. Βρισκόμαστε στην έναρξη αυτής της προσπάθειας, ανάδειξης των μοναδικών Βυζαντινών Μνημείων της περιοχής μας και ήδη τα αποτελέσματα είναι ορατά. Οφείλουμε όλοι να δουλέψουμε προς αυτή την κατεύθυνση» ανέφερε, μεταξύ άλλων, εκπρόσωπος του Δήμου Αρταίων.
Το συνέδριο του Λορέτο υπήρξε κεντρικό θέμα στα δελτία ειδήσεων της RAI7, ιδιωτικών τηλεοπτικών καναλιών, εφημερίδων και ιστοσελίδων της Ιταλίας με επίκεντρο των αναφορών τους, το μοναστήρι της «Ακαταμάχητου Θεοτόκου των Μεγάλων Πυλών» και εκτεταμένη αναφορά στη σπουδαιότητα της σύνδεσης των πόλεων Πύλης, Άρτας και Λορέτο, υπογραμμίζοντας, ότι δημιουργείται πλέον ένα νέο προσκύνημα ο «Δρόμος των Αγγέλων» που ενώνει Ορθοδόξους και Καθολικούς.
(Η RAI είναι εθνική εταιρεία δημόσιας ραδιοτηλεόρασης της Ιταλίας, η οποία ανήκει στο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών της χώρας. Προκάτοχός της έως το 1954 ήταν η Radio Audizioni Italiane. Αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ένωσης. Πηγή: Βικιπαίδεια).
Σχόλια – προβληματισμοί
Μελετώντας το θέμα που σχετίζεται με την πολιτιστική διαδρομή: Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ και με βάση τα γεγονότα που έχουν γίνει μέχρι τώρα σημειώνουμε τα εξής.
Α. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που συνδυάζει ιστορία πολιτική και θρησκευτική από την εποχή του κράτους του Δεσποτάτου της Ηπείρου με άγνωστα στους περισσότερους γεγονότα.
Β. Αυτά τα εντυπωσιακά γεγονότα οδήγησαν στη συνειδητοποίηση, ότι οι μικρές επαρχιακές πόλεις Άρτα και Πύλη έχουν μια δυναμική ιδιαιτερότητα: είναι τόποι εξαιρετικά σημαντικοί εξαιτίας της υψηλής πολιτιστικής στάθμης του παρελθόντος.
Γ. Αποδεικνύεται, ότι περιοχές της Ελλάδας που είναι άγνωστες στον ελληνικό πληθυσμό και για τις οποίες οι ίδιοι οι κάτοικοί της έχουν μια εξαιρετικά μειωμένη αντίληψη της σημασίας τους, στην πραγματικότητα είναι τόποι εξαιρετικά σημαντικοί..
Δ. Έχουμε υποχρέωση να τις προτείνουμε επίσης γενικότερα στους Έλληνες επισκέπτες όχι μόνο για τουριστικούς λόγους, αλλά για την ενίσχυση της πολιτιστικής και ιστορικής τους συνείδησης.
Ε. Οι Δήμοι Πύλης και Άρτας, ως προορισμοί, έχουν εξαιρετικά πλεονεκτήματα. Συνδυάζουν όλα εκείνα τα στοιχεία που χρειάζονται για να είναι ένας τόπος, τόπος για να ζεις, τόπος για να δημιουργείς, τόπος για να επισκεφτείς, να αναζωογονηθείς, να προσευχηθείς.
ΣΤ. Η Ιερά Μονή της Ακαταμάχητου Θεοτόκου των Μεγάλων Πυλών είναι ένας τόπος πίστεως και προσευχής. Ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της Βυζαντινής Ιστορίας της Ελλάδας. Κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου υπήρξε ένα πλούσιο μοναστήρι κατασκευασμένο με την τεχνική της σταυρεπίγραφης αρχιτεκτονικής.
Η πόλη της Άρτας επίσης κουβαλά ένα βαρύ ιστορικό φορτίο, όπως φανερώνουν οι αρχαιολογικοί χώροι της, το κάστρο, οι βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες της.
Μια ξεχωριστή θέση στον κατάλογο των μνημείων της πάλαι ποτέ πρωτεύουσας του Δεσποτάτου της Ηπείρου κατέχει ο βυζαντινός ναός της Παναγίας Παρηγορήτισσας, που είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
Ο οκταγωνικός σταυροειδής ναός, αριστούργημα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, οικοδομήθηκε σε δύο φάσεις, όπως μαρτυρεί και η ευρέως διαδεδομένη λαϊκή αφήγηση αναφορικά με τον πρωτομάστορα του μνημείου και τον βοηθό του, που έφυγαν μαζί από τη ζωή πέφτοντας από τη στέγη του μεγαλοπρεπούς ναού.
Σύμφωνα μάλιστα με την ίδια αφήγηση, το μνημείο οφείλει την ονομασία του στο γεγονός ότι η Παναγία φανερώθηκε στη μητέρα του βοηθού, προκειμένου να την παρηγορήσει για τον άδικο χαμό του παιδιού της.
Το πρώτο οικοδόμημα ήταν έργο του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ Κομνηνού Δούκα και της συζύγου του Θεοδώρας. Το δεύτερο, στα τέλη του 13ου αιώνα, υπήρξε σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή δημιούργημα του γιου και διαδόχου του προαναφερθέντος, Νικηφόρου Α’ Κομνηνού Δούκα, και της συζύγου του Άννας Παλαιολογίνας Κατακουζηνής, και του τέκνου τους Θωμά.
Ο ναός πρωτότυπο δείγμα βυζαντινής ναοδομίας, αναφέρεται πρώτη φορά σε σιγίλιο του πατριάρχη Ιερεμίου Β’, το 1578, ως γυναικεία μονή.
Στον ναό βρίσκεται και η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Παρηγορήτισσας. Συγκεκριμένα, είναι τοποθετημένη σε ξύλινο προσκυνητάρι του τέμπλου του ναού και αποτελεί την κύρια λατρευτική εικόνα στον χώρο. Η Παναγία είναι εικονογραφική παραλλαγή του τύπου της Ελεούσας. Συνδυάζει στοιχεία από τον τύπο της Παναγίας του Πάθους, όπως είναι το ανάστροφο πέλμα του Χριστού και η συγκρατημένη μελαγχολία της Παναγίας για το Πάθος του Χριστού.
Ζ. Δύο όμως είναι τα θέματα εκείνα τα οποία δημιουργούν πρόβλημα σε εκκλησιαστικό επίπεδο. Η υπό την αιγίδα του Βατικανού πραγματαποίηση αυτής της πολιτιστικής διαδρομής και η Ουνία, αφού οι κύριοι εμπλεκόμενοι στο θέμα είναι Ρωμαιοκαθολικοί και Ουνίτες (ετερόδοξοι).
Στο Loreto το 2016 κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου είδαμε ότι έγινε συμπροσευχή Ορθοδόξων – Ρωμαιοκαθολικών και Ουνιτών στην Santa Casa με τη συμμετοχή του Ορθόδοξου Μητροπολίτη Ιταλίας και κληρικού εκπροσώπου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Οι συμπροσευχές με ετεροδόξους απαγορεύονται αυστηρά από τους ιερούς κανόνες. Χαρακτηριστική είναι η σχετική διήγηση με τον νεοφανή Άγιο της Εκκλησίας Ιάκωβο Τσαλίκη.
«Όταν έμεινε για διανυκτέρευση στο Μοναστήρι του Οσίου Δαυίδ στην Εύβοια ένας παπικός, ο Γέροντας του φέρθηκε με αγάπη. Ο επισκέπτης ήταν καλοπροαίρετος και είχε πολλές απορίες. Ο Γέροντας του εξηγούσε με καλοσύνη και πραότητα. Τότε το Μοναστήρι δεν είχε τη μεγάλη τράπεζα που έχει τώρα, και έτρωγαν όλοι μαζί (μοναχοί, κληρικοί, λαϊκοί) σε μια μικρή τράπεζα (τραπεζαρία) στο ισόγειο, δίπλα στη βρύση. Είχαν προπορευθεί όλοι οι άλλοι. Κάθισαν στην τράπεζα και περίμεναν τον Γέροντα. Όταν μπήκε ο Γέροντας μέσα, όλοι σηκώθηκαν από σεβασμό αλλά και για να γίνει η συνηθισμένη προσευχή της τραπέζης. Ο Γέροντας κάθισε, είπε και στους άλλους να καθίσουν, έκανε τον σταυρό του και άρχισε να τρώει. Ο παπικός ήταν πιστός. Παίρνει το λόγο και λέει στο Γέροντα: Γέροντα, δεν θα κάνομε προσευχή; Και ο Γέροντας ήρεμα του απαντά: Καλύτερα να κάνομε σιωπή. Και συνέχισε το φαγητό του. Ας κατανοήσουν το πνεύμα του αγίου Γέροντα όσοι επιμένουν στις συμπροσευχές με ετεροδόξους».(Απόσπασμα από το βιβλίο –Ο Γέρων Ιάκωβος)
Συμπερασματικά τονίζουμε, ότι σε περίπτωση εφαρμογής της αξιόλογης ιστορικά πολιτιστικής διαδρομής – Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ – να τεθούν από τους εμπλεκόμενους φορείς το πλαίσιο και οι ασφαλιστικές δικλείδες, ώστε η πραγματοποίηση να γίνει ΜΟΝΟ ΣΕ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ -ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ χωρίς εκκλησιαστικές τελετές.