Πέτρος Χριστούλιας: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Πέτρος Χριστούλιας γεννήθηκε, μεγάλωσε και έφτιαξε τις πρώτες του εικόνες στη Χαλκίδα. Σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Εργάζεται ως εικονογράφος και δημιουργός κόμικς και πολλές φορές εικονογραφεί τις δικές του ιστορίες. Έχει βραβευτεί με το χρυσό ΕΒΓΕ εικονογράφησης, ενώ κόμικς του έχουν διακριθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το βιβλίο του Δρ. ΠΑΠ: Η ζωή του πρωτοπόρου γιατρού Γ.Ν. Παπανικολάου, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Ερ.: Τι σας ώθησε να γράψετε το βιβλίο Δρ. ΠΑΠ, για τον διάσημο γιατρό Γιώργο Παπανικολάου;
Η αρχική ιδέα για αυτό το βιβλίο ήταν των Εκδόσεων Παπαδόπουλος, που αποφάσισαν να συνεχίσουν τη σειρά των βιογραφιών σπουδαίων Ελλήνων σε graphicnovel, μετά το βιβλίο για τον Κ. Καραθεοδωρή που είχε κυκλοφορήσει έναν χρόνο νωρίτερα. Φυσικά, όταν άκουσα αρχικά την πρόταση να είμαι μόνο ο σχεδιαστής του βιβλίου αμέσως δήλωσα ότι αν χρειαστεί μπορώ να το αναλάβω συνολικά, γιατί και πριν ξεκινήσω την έρευνα, έχοντας στο μυαλό μου μερικές σκόρπιες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, ήξερα ότι είχα να κάνω με μια προσωπικότητα που είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα ζωή. Η ανήσυχη περιπλάνηση μέχρι να φτάσει στο τελικό του κατόρθωμα υποσχόταν ότι εκτός από ενδιαφέρουσες εικόνες, απαραίτητες για ένα κόμικ, θα μου αποκάλυπτε και έναν ενδιαφέροντα χαρακτήρα.

Ερ.: Δημιουργήσατε, λοιπόν, όχι μόνο τα σχέδια αλλά και τα κείμενα. Είχατε την απαραίτητη συγγραφική πείρα;
Παρότι πολύ συχνά έχω συνεργαστεί με πολύ καλούς συγγραφείς, πάντα είχα και μια προσωπική πορεία ως αφηγητής. Έχω γράψει και εικονογραφήσει τα τελευταία χρόνια αρκετά, οπότε ένιωσα την απαραίτητη αυτοπεποίθηση για να αναλάβω ένα τέτοιο εγχείρημα. Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα ξανακάνει βιογραφία, αλλά είχα την εμπειρία της ιστορικής έρευνας για βιβλίο και αποφάσισα να το τολμήσω.

Ερ.: Ποιες δυσκολίες συναντήσατε τόσο στο συγγραφικό, όσο και στο σχεδιαστικό κομμάτι;
Η τεκμηρίωση για ένα τέτοιο έργο είναι πάντα η πρώτη δυσκολία. Ευτυχώς οι πηγές που συγκέντρωσα ήταν αρκετές και πλούσιες και κάλυπταν τις ανάγκες ενός 80σέλιδου κόμικ. Το επόμενο ζήτημα ήταν το θέμα του αφηγητή. Σε αυτή τη δύσκολη θέση έβαλα έναν νεαρό σπουδαστή ιατρικής στη Νέα Υόρκη, που αφηγείται τη ζωή του ήρωά του στη φίλη του σε μια βόλτα στο φθινοπωρινό Σέντραλ Παρκ. Η δυσκολία που αφορούσε το σχεδιαστικό μέρος είχε να κάνει με την επιμέρους οπτική τεκμηρίωση για κάθε σκηνή. Πώς έμοιαζε το σπίτι του Χαρίλαου Τρικούπη εξωτερικά και εσωτερικά; Πώς έμοιαζε η Κύμη, η Αθήνα, το Μόναχο, η Νέα Υόρκη εκείνες τις εποχές; Πού υποδέχτηκε ο Τόμας Χ. Μόργκαν τον Παπανικολάου όταν τον επισκέφτηκε στο Κολούμπια; Αυτές ήταν μερικές από τις ερωτήσεις που γεννήθηκαν κατά την εξέλιξη του έργου.

Ερ.: Τι είναι αυτό που γοητεύει τον αναγνώστη όταν ανοίγει ένα βιβλίο με κόμικς;
Ως δημιουργός κόμικ και ο ίδιος και έχοντας αποκωδικοποιήσει, θέλω να πιστεύω, εν μέρει πώς λειτουργεί ο μηχανισμός του μέσου μου, θα μπορούσα να ξεκινήσω να αναλύω για μέρες πάνω στο θέμα. Έχουν γραφτεί άλλωστε και αρκετά θεωρητικά βιβλία πάνω σε αυτό. Σίγουρα το σχέδιο είναι μια αισθητική απόλαυση, αλλά αυτό μπορεί κανείς να το έχει και από ένα ανιμέισον. Ένα στοιχείο που θεωρώ ότι διαφοροποιεί το κόμικ από άλλα μέσα είναι ο ρυθμός με τον οποίο ένας αναγνώστης παρακολουθεί την ιστορία: είναι άλλος από αυτόν του κινηματογράφου και του βιβλίου και το κάνει μια ιδιαίτερη εμπειρία.

Ερ.: Η αφήγηση της ζωής του πρωτοπόρου γιατρού Γιώργου Παπανικολάου γίνεται με αναφορά σε στιγμιότυπα
της ζωής του. Δεν είναι δύσκολο να ισορροπεί κανείς μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας;
Προσπάθησα να μην ξεφύγω πολύ από τις πηγές μου, οπότε τα στιγμιότυπα πέρα από τη φαντασία του σκηνογράφου λίγο-πολύ πατούν σε μαρτυρίες και αναφορές. Φυσικά, σε κάποια σημεία μπορεί να ξεφύγει σε κάποια σουρεαλιστική αφήγηση, όπως όταν επενδύοντας ένα όχι τόσο ενδιαφέρον εικονογραφικά σημείο έστησα μια σεκάνς με τον χαρακτήρα μου ως εξερευνητή της εποχής του Κολόμβου. Σε ένα σημείο μόνο κατασκεύασα μια σκηνή και αναφέρω στο επίμετρο του βιβλίου τους λόγους.

Ερ.: Από τα γραφόμενά σας καταλαβαίνει ο αναγνώστης ότι ο γιατρός Παπανικολάου εργάστηκε σκληρά όλη τη ζωή του και έκανε συνεχή έρευνα. Τι ήταν αυτό που τον έκανε να πιστεύει ότι θα έχει αποτέλεσμα;
Από ό,τι φαίνεται, είχε από μικρός ένα αίσθημα αποστολής. Μια φιλοδοξία να κάνει κάτι σημαντικό, που η πορεία του στην επιστήμη και η σκληρή δουλειά του σιγά σιγά του έδωσε σχήμα. Από τις επιστολές του πάντως φαίνεται ότι σε νεαρή ηλικία δεν ήταν καθόλου σίγουρος ότι θα καταφέρει να βρει τα μέσα. Αυτό είναι όμως πολύ ανθρώπινο και κάνει την προσπάθειά του να μοιάζει ακόμα πιο σπουδαία.

Ερ.: Πολλοί τον αγνόησαν, τον πολέμησαν, αλλά στο τέλος δημιούργησε το τεστ Παπ. Πώς να ένιωσε άραγε για το επίτευγμα αυτό;
Απ’ την ανακάλυψη της διάγνωσης του καρκίνου της μήτρας από τη μελέτη του κολπικού επιχρίσματος, μέχρι την εδραίωση του τεστ Παπ ως εξέταση ρουτίνας πέρασαν αρκετά χρόνια και, πέρα από τη σκληρή του δουλειά και την επιμονή του κόντρα σε κάποιο κατεστημένο στον τομέα αυτό, λειτούργησαν και άλλοι παράγοντες. Φαντάζομαι ότι η επιβράβευση με το βραβείο Λάσκερ ήταν μια σημαντική στιγμή, αλλά όπως έχω καταλάβει τον χαρακτήρα και όπως είχε δηλώσει και ο ίδιος, η πρώτη παρατήρηση και αναγνώριση στο μικροσκόπιο των καρκινικών κυττάρων ήταν και η πιο συναρπαστική στιγμή στην επιστημονική του πορεία.

Ερ.: Θα μπορούσε να εργαστεί στην Ελλάδα και να πετύχει την προληπτική ιατρική και τη διάγνωση του καρκίνου;
Εκείνη την εποχή, όχι. Ακόμα και να οδηγούνταν στην ανακάλυψη, μάλλον το τεστ Παπ θα ήταν δύσκολο να γίνει μια παγκόσμια μέθοδος διάγνωσης.

Ερ.: Τι σας κάνει να ασχολείστε ιδιαίτερα με τα graphic novel;
Προσπαθώ να ασχολούμαι όσο μπορώ, αλλά η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον μου μοιράζεται και στον τομέα του παιδικού βιβλίου. Γενικά θα έλεγα ότι αυτό που με τραβάει σε αυτά τα μέσα είναι η αφήγηση με τη βοήθεια της εικόνας.

Ερ.: Διαβάζοντας το βιβλίο σας, σημείωσα κάποιες φράσεις και σταμάτησα να πάρω ανάσες για να το απολαύσω. Υπάρχουν τεχνικές και μυστικά στα βιβλία για να γοητεύονται οι αναγνώστες;
Στο συγκεκριμένο βιβλίο νομίζω ότι αυτό το χρωστάω σε μεγάλο βαθμό στον ίδιο τον Γεώργιο Παπανικολάου, που ο χαρακτήρας του και η ζωή του έκαναν την ιστορία συναρπαστική. Από εκεί και πέρα θέλω να πιστεύω ότι απέφυγα την επιπλέον δραματοποίηση και ο σκοπός μου ήταν η σαφήνεια και ο σωστός ρυθμός. Παρ’ όλα αυτά, το μέσο του κόμικ με τη βοήθεια της εικόνας μπορεί να μεταφέρει ένταση και συναίσθημα.

Ερ.: Η οπτική αφήγηση μοιάζει με την κινηματογραφική απεικόνιση. Η ζωή όμως δεν είναι γεμάτη από άπειρες εικόνες;
Η ζωή είναι μια συνεχής εικόνα. Ο κινηματογράφος, τα κόμικς και γενικότερα όλα τα αφηγηματικά μέσα αυτό που κάνουν είναι να επιλέγουν κομμάτια χρόνου που περιέχουν εικόνα, αλλά μερικές φορές διαχειρίζονται και αφηρημένες ιδέες που βρίσκονται πίσω από τον αισθητό κόσμο. Είναι λίγο πλατωνικό αυτό, αλλά νομίζω ότι αν δεν το δούμε έτσι χάνουμε πολλά.

Ερ.: Για να επιστρέψουμε στο graphic novel Δρ. ΠΑΠ, κατά πόσο έχουν σχέση με την πραγματικότητα οι χαρακτήρες του βιβλίου;
Προσπάθησα πολύ να μη βάλω λόγια στο στόμα των πραγματικών χαρακτήρων, τουλάχιστον όχι σημαντικά. Όπου το έκανα, πιστεύω ότι δεν αλλοιώνουν τις πηγές, απλώς ενισχύουν κάποιο συμπέρασμα που προέκυψε από αυτές.

Ερ.: Μπορεί ένα graphicnovel να επηρεάσει θετικά τους εφήβους και τους ενήλικες, ώστε να γίνουν καλοί αναγνώστες;

Είναι και αυτή μια εμπειρία ανάγνωσης, οπότε από αυτή την άποψη είναι μόνο θετικό.

Ερ.: Τι θα προτείνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;
Αν δεν το έχουν κάνει ήδη, θα τους πρότεινα να προσέξουν αυτή την άνθηση των ελληνικών κόμικς που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια.