Του πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου –εκπαιδευτικού(χημικού)
Κάθε χρόνο την Παρασκευή του Ακαθίστου η εκκλησιαστική ιστορία μάς καλεί να επιχειρήσουμε μια νοερή ιεροαποδημία-προσκύνημα στην Πόλη των πόλεων, στην Πόλη της Θεοτόκου στην Κων/πολη. Ιδιαίτερα δε στην Παναγία των Βλαχερνών η οποία είναι ταυτισμένη στον ιστορικό χρόνο με τον «Ακάθιστο Ύμνο» και τα όσα θαυμαστά ιστορικά γενόμενα συνδέονται με την «εκ κινδύνου σωτηρία» της Βασιλίδος των πόλεων.
Το γνωστό «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ» συνετελέσθη αναμφιβόλως κατ’ εκείνες τις μεγάλες ώρες, καθώς δι’ αυτού ολόκληρη «η λυτρωθείσα εκ της συμφοράς Πόλη ανέγραψε τα νικητήρια», απέδωσε δηλαδή ευγνωμόνως τη νίκη, στην προστάτιδα αυτής Θεοτόκο. Έκτοτε ο περίλαμπρος ναός των Βλαχερνών κατέστη «Σύμβολον Θεομητορικόν», το «Παλλάδιον της Υπερμάχου Στρατηγού», στο οποίο ανά τους αιώνες η Ρωμιοσύνη, είτε αναπτερωμένη, είτε ματωμένη, εναπέθετε τα δάκρυα, τους καημούς, τους στεναγμούς και τις ελπίδες της. (Ι.Σιδηράς ιστορικός)
Η παράδοση της Ρωμιοσύνης, που ως «κιβωτός σωτηρίας» διασώζει μέχρι και σήμερα τα «θεόθεν γενόμενα», καταγράφει το θαύμα ως εξής: Σωτήριο έτος 626. Η Κωνσταντινούπολη πολιορκούνταν από τους Πέρσες και τους Αβάρους επί αρκετούς μήνες. Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος απουσίαζε στην Μικρά Ασία πολεμώντας εκεί τους Πέρσες. Όταν πληροφορήθηκε ότι η Πόλη πολιορκούνταν, έστειλε από τον στρατό του τους 12 χιλιάδες άνδρες στον φρούραρχο της Κωνσταντινουπόλεως Βώνο για να υπερασπίσουν με τη φρουρά, την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας. Ο Βώνος με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Σέργιο εξόπλισαν και όσους εκ των πολιτών μπορούσαν να φέρουν όπλα. Όλοι αποφάσισαν να αντισταθούν μέχρις εσχάτων. Ο Πατριάρχης Σέργιος περιέτρεχε την πόλη και ενεθάρρυνε τα πλήθη και τους μαχητές. Η Πόλη ολόκληρη είχε εναποθέσει τις ελπίδες της στην «υψηλή πνευματική Έφορο και Προστάτιδά της», την «Υπέρμαχο Στρατηγό», την Υπεραγία Θεοτόκο. Η πολιορκία ήταν στενή και ισχυρά. Παρά ταύτα η Πόλη αντιστεκόταν σθεναρά στις επιθέσεις των πολιορκητών, οι οποίοι επέμεναν στην πολιορκία. Ξαφνικά όμως φοβερός ανεμοστρόβιλος καταστρέφει τον στόλο των πολιορκητών, οι οποίοι αναγκάζονται κατά την νύκτα της 7ης προς την 8η Αυγούστου να λύσουν την πολιορκία και να φύγουν άπρακτοι. Η Βασιλεύουσα σώθηκε.
Ο λαός της Πόλεως πανηγυρίζοντας τη σωτηρία του, την οποία είχε αποδώσει στην κραταιά προστασία της Θεομήτορος, συναθροίστηκε στον περίλαμπρο ναό των Βλαχερνών, όπου τελέστηκε προεξάρχοντος του Πατριάρχου Σεργίου, ολονύκτια ευχαριστήρια ακολουθία. Τότε «Ορθοστάδην», όλος ο λαός έψαλε τον ευχαριστήριο προς την Θεοτόκο Ύμνο, ο οποίος γι’ αυτό έκτοτε ονομάσθηκε «Ακάθιστος».
Βεβαίως ο Ύμνος αυτός προϋπήρχε και ψάλλονταν προς τιμήν της Υπεραγίας Θεοτόκου, αλλά κατά τη Μεγάλη εκείνη νύκτα καθιερώθηκε πλέον κατά τρόπο επίσημο και πανηγυρικό στην Εκκλησία μας.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Φραντζή, ο Ιερός Ναός των Βλαχερνών κάηκε το 1434, λίγο πριν την άλωση, ενώ σώθηκε μόνο ο χώρος του αγιάσματος.Με την Άλωση, τα πάντα ερειπώθηκαν και ερημώθηκαν. Η φήμη και ο πλούτος του ιερού εξαφανίστηκαν.
“Δεν συναντώμεν πλέον εις τας Βλαχέρνας τα παλαιά μεγαλεία του Γένους. Όλα εδώ είναι σεμνά και ταπεινά, αλλά πλήρη φωτός και αληθείας. …Ούτε αι πυρκαϊαί, ούτε η εγκατάλειψις, ούτε οι βανδαλισμοί του 1955 κατάφεραν να θίξουν την ιερότητα του τόπου, ούτε να μειώσουν τον σεβασμόν του λαού του Θεού προς αυτόν.
Η Βλαχέρνα ήτο, είναι και θα παραμείνη το πάνσεπτον ενδιαίτημα της Πανάγνου Θεομήτορος, αιωνία μαρτυρία περί της δυνάμεως της πίστεως, πνευματικόν κέντρον και αμετακίνητον σημείον αναφοράς διά το Γένος. Όταν τα βήματα όλων ημών των Ορθοδόξων πιστών, των εντεύθεν και εκ του εξωτερικού, μάς οδηγούν εις την Βλαχερνίτισσαν, τότε όλοι γνωρίζομεν, ότι πορευόμεθα προς τον πανίερον τόπον, όπου ρέει η «ακένωτος πηγή του ζώντος ύδατος», όπου φυλάσσεται το μάννα, «το γλυκαίνον τα των ευσεβών αισθητήρια», όπου η Παναγία κατευνάζει τον τάραχον των παθών και τον κλύδωνα των πταισμάτων, διώκει και θεραπεύει τας νόσους και τας «χαλεπάς αρρωστίας», επιχέουσα «των ιαμάτων το δαψιλές»….Εδώ εις την Βλαχέρναν κατοικεί και δοξάζεται το μυστήριον της ενανθρωπήσεως του Θεού και της κατά χάριν θεώσεως του ανθρώπου.
Τα πάντα εις την Βλαχέρνα είναι έκφρασις του σωτηριώδους «Γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου», της νεάνιδος της Ναζαρέτ, τα πάντα εκπροσωπούν το ελεύθερον «Ναι» της Παναγίας εις την προαιώνιον βουλήν του Θεού διά την λύτρωσιν του γένους των ανθρώπων. Ο ναός των Βλαχερνών μαρτυρεί περίτρανα ότι η τιμή προς τη Θεομήτορα και η κεντρική θέσις Αυτής εις την εκκλησιαστικήν ζωήν και την Ορθόδοξον πνευματικότητα δεν αποτελούν απλώς μίαν ευσεβή παράδοσιν της χριστιανικής Ανατολής χωρίς θεολογικήν διάστασιν και ουσίαν. Η Θεοτόκος ανήκει εις τον πυρήνα της Ορθοδόξου ταυτότητος και του όλου μυστηρίου της Εκκλησίας, λόγω του ουσιαστικού ρόλου της εις την Θείαν Οικονομίαν. Όπως έγραφεν ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, «το όνομα της Θεοτόκου άπαν το μυστήριον της οικονομίας συνίστησι».
Αυτή η αλήθεια διακηρύσσεται, όταν ψάλλεται, όπου γης, το «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια» και το «Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε». Το δε «εκ παντοίων με κινδύνων ελευθέρωσον» υπενθυμίζει με έμφασιν, ότι η Παναγία είναι Ελευθερώτρια και ότι η πίστις μας είναι οδός ελευθερίας. Προσευχόμεθα προς τη Θεοτόκον να μάς ελευθερώση εκ κινδύνων παντοίων και να μάς οδηγήση προς την «αληθή ελευθερίαν», η οποία είναι η ζωή εν Χριστώ και ορίζεται ως «αληθεύειν εν αγάπη». Εδώ ευρίσκεται η πεμπτουσία της Ορθοδόξου ταυτότητός μας”.(Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος)
Ο φιλόμουσος μακαριστός πλέον συγγραφεύς Μητροπολίτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο της Πέργης Ευάγγελος (Γαλάνης) γράφει για την Βλαχερνίτισσα Παναγία. «… Παρηγοριά και στην Πόλη η Παναγία. Κι όχι μόνο. Συντρόφισσα εν παντί. Ακατάπαυστα ανεβοκατεβαίνει την Επτάλοφο. Όπου την καλεί η Ρωμιοσύνη, εκεί.
..Ειδικά στην περίοδο των Χαιρετισμών η ιστορική Ρωμιοσύνη την προσκυνά και της ασπάζεται το χέρι. Τότε πάει να την προσκυνήσουν διπλά. Μια για τη χάρη της και μια για την ιστορία της. Αφού τη ράτσα μας έδωκε Ρωμαίικη… Ορθόδοξη. «Χαιρετισμών ημέρα στη Βλαχερνήτισσα. Σκέψη και βήματα πολιτών που δεν ξεχνούν. Κυρίως όταν σημάνει η ώρα. Μία ώρα από εαρινή πνοή. Μοσχοβολημένη από θύμησες … Μία Παναγία Πολίτισσα, που μας κοιτάζει, που μας ακινητοποιεί. Πώς να μην την θωπεύσει ο σεβασμός μας, να μην την ακροάται η λαχτάρα μας; Με ευαγγελισμούς μάς ξυπνάει. Με θαύματα στολίζει το βίο μας. Πού να χωρέσουν στη γλώσσα μας τα επωνύμιά της. Πώς να προφτάσουν τους Οίκους, τα Κοντάκια, τα Εφύμνιά της; Χαίρε Μήτερ Ανύμφευτε….Κατέρχεται «Άγγελος Πρωτοστάτης ειπείν τη Θεοτόκω το Χαίρε» και στο Θεομητορικό Πανάγιο πρόσωπο αυτής χαιρετίζει το μαρτυρικό πρόσωπο της πολίτικης Ρωμιοσύνης και εν αυτώ το τυραννισμένο πρόσωπο όλης της ανθρωπότητος. Απόψε η της Ρωμηοσύνης ακοίμητη συνείδηση χαιρετίζει διά του Αγγελικού στόματος την Ανύμφευτη Θεομήτορα ως «νεφέλη ολόφωτη, η τους πιστούς απαύστως επισκιάζουσα» ….
…Στο κατάβρεκτο αυτό από θρόμβους ικεσίας Σεμνείο, όλο γλύκα κι όλο πίκρα, το νοούμενο. Φτερουγίσματα αγγέλων με χαιρετίσματα πότε από την ταραχή του κόσμου και πότε από τη γαλήνη του Θεού…. …Η Βλαχερνήτισσα Παναγία αποτελεί, «μία γρηγορούσα παρηγορία της Ρωμηοσύνης».
Στον μεγάλο Συναξαριστή διαβάζουμε το «Μέγιστο» θαύμα που συνέβη στον ναό των Βλαχερνών στα μέσα του 9ου αιώνα.Στο παρεκκλήσιο της αγίας Σορού που βρίσκεται στον ναό των Βλαχερνών, γινόταν ολονυκτία.
Στο παρεκκλήσιο αυτό φυλάσσονταν η εσθήτα, ο πέπλος και μέρος της αγίας ζώνης της Θεοτόκου. Εκεί πήγε και ο μακάριος Ανδρέας, ο «διά Χριστόν σαλός» κάνοντας τις συνηθισμένες τρέλες του.Ήταν η ώρα περίπου τετάρτη νυκτερινή (με το βυζαντινό ωρολόγιο), οπότε βλέπει ο μακάριος Ανδρέας τη Θεοτόκο Μαρία να προχωρεί από τις βασιλικές πύλες (οι κεντρικές πύλες του κυρίως ναού) προς το θυσιαστήριο. Φαινόταν πολύ υψηλή και είχε λαμπρή τιμητική συνοδεία λευκοφόρων αγίων. Ανάμεσά τους ξεχώριζαν ο Τίμιος Πρόδρομος και ο Θεολόγος Ιωάννης, που παράστεκαν δεξιά και αριστερά τη Θεοτόκο. Από τους λευκοφόρους, άλλοι προπορεύονταν και άλλοι ακολουθούσαν ψάλλοντας ύμνους και άσματα πνευματικά. Όταν πλησίασε στον άμβωνα, είπε ο όσιος στον Επιφάνιο:
-Βλέπεις, παιδί μου, την Κυρία και Δέσποινα του κόσμου;
-Ναι, τίμιε πάτερ, αποκρίθηκε ο νέος.
Η Θεοτόκος εν τω μεταξύ είχε γονατίσει και προσευχόταν για πολλή ώρα. Παρακαλούσε τον Υιό Της για τη σωτηρία του κόσμου και έραινε με δάκρυα το άγιο πρόσωπό Της. Μετά τη δέηση μπήκε στο θυσιαστήριο, έβγαλε από την άχραντη κεφαλή το αστραφτερό Της μαφόριο (Μαφόριο ή εσθήτα είναι το ένδυμα της Θεοτόκου που μοιάζει με εσάρπα), με μια κίνηση χαριτωμένη και σεμνή, και καθώς ήταν μεγάλο και επιβλητικό, το άπλωσε σαν Σκέπη με τα πανάγια χέρια της επάνω στο εκκλησίασμα. Έτσι απλωμένο το έβλεπαν κι οι δυο τους για πολλή ώρα να εκπέμπει δόξα θεϊκή σαν ήλεκτρο. Όσο φαινόταν εκεί η Κυρία Θεοτόκος, φαινόταν και η ιερή εσθήτα να σκορπίζει τη χάρι της. Όταν εκείνη άρχισε να ανεβαίνει στον ουρανό, άρχισε και η θεία Σκέπη να συστέλλεται λίγο-λίγο και να χάνεται. Το ιερό αυτό μαφόριο που φυλασσόταν εκεί συμβόλιζε τη χάρι που παρέχει η Θεοτόκος στους πιστούς. Αυτή την οπτασία την είδε και ο Επιφάνιος με τη δύναμη και μεσιτεία του οσίου.
“Προς Αυτήν την των θλιβoμένων χαράν και παραμυθίαν, την σκέπην και αντίληψιν των καταπονουμένων» εκ των του βίου ποικίλων περιστάσεων, την αεί υπέρμαχο Στρατηγό του Γένους, προστρέχομε και ικετευτικά την παρακαλούμε:
Να σκεπάσει τη νεολαία μας από τα κηρύγματα του αντιεκκλησιαστικού μένους και της ανατροπής της παραδόσεώς μας, από ιδεολογίες που είναι ξένες προς την εμπειρία και τη μαρτυρία της Εκκλησίας μας και οι οποίες, όπου εφαρμόστηκαν, κατέστρεψαν το ανθρώπινο πρόσωπο και τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Να σκεπάσει την οικογένεια, η οποία κυριολεκτικά βομβαρδίζεται από ένα πλήθος τηλεοπτικών σκουπιδιών, τα οποία εκπέμπονται μέσα στον ιερό χώρο κάθε σπιτιού και διδάσκουν: πώς να διαλύεται η ελληνική οικογένεια, πώς οι σύζυγοι ακίνδυνα μπορούν να προδίδουν ο ένας τον άλλον.
Να σκεπάσει τους νέους γονείς, από τον κίνδυνο της απιστίας.
Να σκεπάσει τις απελπισμένες ψυχές, τους ανέργους, τους φτωχούς, τους μοναχικούς, τους ατέκνους, τους αστέγους, τους απολυμένους, τους προδομένους και εγκαταλελειμμένους, τους καρκινοπαθείς και ανιάτως και διαρκώς νοσούντες, τους παντοιοτρόπως αδικημένους, από την αυτοκτονία, την εκδίκηση, την κατάρα και την απιστία.
Να σκεπάσει την πατρίδα και το Έθνος μας, από ανθρώπους μέσα και έξω από τα σύνορα, οι οποίοι «Θεόν δεν φοβούνται και ανθρώπους δεν εντρέπονται» και στηρίζουν την εξουσία τους στο ψέμα, στη βία και την καταστολή και στη συνδρομή ξένων κέντρων και προσώπων.
Να σκεπάσει την Εκκλησία μας, κλήρο και λαό, μοναχούς και λαϊκούς, από την εκκοσμίκευση, από την αίρεση, από τον επάρατο οικουμενισμό και τον άθεο συγκρητισμό, τον συμβιβασμό και την αλλοίωση του ορθοδόξου ευαγγελικού μηνύματος.
Τέλος, να μας σκεπάζει η Παναγία μας από τις εισηγήσεις, πλεκτάνες, σκάνδαλα και παγίδες του διαβόλου, αλλά και «της φοβεράς του σεισμού απειλής, από αιφνιδίου θανάτου και εμφυλίου πολέμου, από λιμού, λοιμού καταποντισμού και την ώραν της εξόδου μας, την ψυχήν μας, από τας σκοτεινάς όψεις των πονηρών δαιμόνων».
Μέσα σ΄ αυτά τα δύσκολα χρόνια που όρισε ο Άγιος Θεός να ζήσουμε και στα οποία κινδυνεύουμε από «τα βέλη του πονηρού τα πεπυρωμένα», και «από πάσαν σατανικήν ενέργειαν των στυγερών δαιμόνων και των φθοροποιών ανθρώπων» δεν μας άφησε μόνους και ορφανούς, απροστάτευτους και ακάλυπτους, αλλά μαζί με τα άγια Μυστήρια, τα άγια τάγματα των αγγέλων και των αγίων, μάς χάρισε και την Παναγία Μητέρα του.
(Διαμορφωμένο απόσπασμα κηρύγματος κατά την Παρασκευή του Ακαθίστου του έτους 2019)
ΠΡΟΣΘΗΚΗ. Προς Αυτήν προστρέχομε και κατά την σήμερον και παρακαλούμε όπως, « πρεσβεύσει προς τον Υιόν της και Θεόν της, τον ιατρό των ψυχών και των σωμάτων ημών, «διά την ταχυτάτην έκβασιν του εν απάση τη οικουμένη εν εξελίξει τελούντος λοιμικού πειρασμού.”