ΣΤΗ ΜΕΣΙΑΝΗ ΚΑΜΑΡΑ

Του Δημήτρη Πετρόπουλου

“Αν δε στοιχειώσετε άνθρωπο, γιοφύρι δε στεριώνει,
και μη στοιχειώσετε ορφανό, μη ξένο, μη διαβάτη,
παρά του πρωτομάστορα την όμορφη γυναίκα…”

Στη μεσιανή καμάρα – στη γέφυρα της ανθρωποθυσίας. Ως εκεί έφτανε το Ελληνικό. Από την άλλη όχθη, κατά τον κάμπο, ήταν Τούρκικο. Και τούρκικο παρέμεινε για ακόμα μια γενιά. Μεταίχμιο η καμάρα. Αν τύχαινε, λοιπόν, να πέσεις από κει – αθέλητα ή θεληματικά – θα σε διεκδικούσαν δύο πολιτισμοί, δυο χώρες ή καμιά. Μετέωρο το βήμα.
Ο κάμπος, τα χωράφια – περιβόλια έγιναν πολύ αργότερα – παρέμειναν στα χέρια του κατακτητή μέχρι τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο του 1912-1913. Με ό,τι σήμαινε αυτό για τους αγρότες που ΄΄έπασχον τα πάνδεινα, στερούμενοι των απολύτων αναγκαίων΄΄.

Υπογραμμίζω τη χρονολογία και θα σας πω γιατί. Η μεγαλύτερη αδερφή της μάνας μου, μια γενιά δηλαδή πριν από μένα, γεννήθηκε το ΄12 σε Τούρκικο – έξω απ΄τα Γιάννενα, στα Πεστά, λίγο πριν την απελευθέρωση της πόλης. Πόσο αυστηρά έχεις, λοιπόν, δικαίωμα να κρίνεις ένα ανώριμο ακόμα κράτος για όλες τις δυσλειτουργίες και τα λάθη του κι έναν λαό που κόντευε να λησμονήσει τι θα πει αυτοδιαχείριση, υπόδουλος για πεντακόσια σχεδόν χρόνια.
Η Άρτα απελευθερώθηκε σα σήμερα, 24 Ιουνίου 1881, εδώ και 140 χρόνια δηλαδή. Δεν ξέρω αν θα γίνει μεγαλόπρεπος επετειακός εορτασμός ούτε αν θα δούμε την πρόεδρο της Επιτροπής για τον εορτασμό των 200 ετών από την Επανάσταση του 1821 με Ηπειρώτικο σιγκούνι. Όπως και νάχει, το 1881 απελευθερώθηκε μονάχα μια μικρή λωρίδα της Ηπείρου μέχρι τον Άραχθο.

Προσαρτήθηκε είναι η σωστή λέξη – με τη Συμφωνία της Κωνσταντινούπολης – στο Ελληνικό Κράτος αμαχητί και αναίμακτα. Αλλά όχι και ανέξοδα. Το Ελληνικό Βασίλειο υποχρεώθηκε σε αποζημίωση όλων των τουρκικών περιουσιών που υπήρχαν στις περιοχές που προσαρτήθηκαν στη Θεσσαλία και την Ήπειρο.
Η Άρτα ήταν εφεξής παραμεθόριος – μέχρι την απελευθέρωση και της υπόλοιπης Ηπείρου. Βάση για όλους τους μετέπειτα απελευθερωτικούς αγώνες – και μερικούς κοινωνικούς. Την αμέσως επόμενη χρονιά, το 1882, έγινε σύγκρουση τσιφλικάδων με κολίγους στην Άρτα, τριάντα χρόνια πριν τα παρόμοια γεγονότα στο Κιλελέρ της Θεσσαλίας του 1910.
Η απελευθέρωση παρέμεινε εντέλει ανολοκλήρωτη.

Προσκρούει ακόμα σε συμφέροντα. Και δεισιδαιμονίες. ΄΄Αν δε στοιχειώσετε άνθρωπο, γιοφύρι δε στεριώνει΄΄.

Υ.Γ. Στο παλιό γεφύρι της Άρτας διατηρείται ακόμα το Τουρκικό φυλάκιο-τελωνείο, που έχει πλέον μετατραπεί σε Εθνογραφικό Λαογραφικό Μουσείο. Στη μνήμη της μάνας μου πρόσφερα στο μουσείο μετά τον θάνατό της μια στρώση ιδιαίτερης ομορφιάς που φύλαγε για μένα. Το ίδιο θάκανε κάποια στιγμή και κείνη. Δεν πίστευε στην ιδιοκτησία.