Συνέντευξη του Τηλέμαχου Μουτσαδάκη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Τηλέμαχος Μουδατσάκις κατάγεται από το Ηράκλειο, είναι συγγραφέας και σκηνοθέτης με διεθνή παρουσία και καθηγητής Πρακτικής και Θεωρίας του Θεάτρου στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Ιδρυτής του Θεάτρου των ViVi, έχει ανεβάσει σε δικές του μεταφράσεις έργα από τον κύκλο του ευρωπαϊκού θεάτρου με επιμονή στους αρχαίους ποιητές Αισχύλο (Πέρσες), Σοφοκλή (Οιδίπους Τύραννος), Ευριπίδη (Ορέστης, Ιππόλυτος, Άλκηστις) και Αριστοφάνη (Ειρήνη). Η διεθνής κριτική εξαίρει τη μέθοδο-σχολή του, που στοχεύει στην αφομοίωση του τραγικού ως σωματικού πόνου και την έκφρασή του μέσα από ιδεο-γραμματικά σύνολα. Αντίστοιχη πλεύση-αρχή ακολουθεί και στο μυθιστόρημα, όπου το σώμα του ήρωα δρα για να απεμπλακεί από τα δεσμά μιας αναπόδραστης μοίρας, δημιουργώντας έναν μικρόκοσμο αμείλικτα ερωτικό.

Το μυθιστόρημά του Άμφια εταίρας (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2007) ήταν υποψήφιο για το κρατικό βραβείο μυθιστορήματος 2008. Ακολούθησε Ο χειροτέχνης του αίματος (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2011) , ενώ το Τάναϊς – Το πλοίο του πικρού χωρισμού ολοκληρώνει μια τριλογία με έμπυρη έδρα τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

ΕΡ.: Τι σας ώθησε για να γράψετε το μυθιστόρημα «Ταναίς», εκδόσεις Καστανιώτης;

ΑΠ.: Το ΤΑΝΑΙΣ είναι το τρίτο έργο μου με έδρα τον Β Πολεμο. Το θέμα του τορπιλισμού είναι αφ΄ εαυτού αφηγηματικό. Ζήτησα, έτσι, να σώσω το γεγονός με τις αντιφάσεις του και να υφάνω μια τραγική ερωτική ιστορία, που αρχίζει στην φυλακή του Μαρτινέγκο, μετά τη σύλληψη των Εβραίων και των Ανδρών της Αντίστασης στην Κρήτη και την ανευόδοτη αποστολή τους στο Άουσβιτς .Συγχρόνως ζήτησα να αναδείξω την ιστορία ενός παιδιού, ρημαγμένου από την ορφάνια, που σώζεται μαζί με τους άλλους από το ναυάγιο για να οδηγηθεί στο campus, όπου η ασύδοτη μοίρα θα τον φέρει ως ”μελλοθάνατο” εμπρός στον ΕΣ-ΕΣ, ανεπίγνωστο, πατέρα του! Ζήτησα επίσης, μετά τον τορπιλισμό, να σχεδιάσω μια πολυτοπική δράση ,με ήρωες που η μοίρα τους φέρνει να συμπορευτούν σ έναν δρόμο που διαρκώς αλλάζει τα σχέδια της, που τους μέμφεται, τους παρηγορεί για να τους εξοντώσει. Δεν θα παρέλειπα ,ωστόσο, να δοξάσω την” συμφιλίωση” καθώς ένας Έλληνας, νέος ήρωας ερωτεύεται μιαν σπάνια ,αλλά άτυχη-τραγική Εβραιοπούλα.

ΕΡ.: Γιατί χρησιμοποιείτε τον υπότιτλο «Το πλοίο του πικρού χωρισμού»;

ΑΠ.: Γιατί η μοίρα χωρίζει τους δυο νέους, που έζησαν μόνο δυο βράδια μαζί στην φυλακή του Ενετικού Κάστρου και που ενώ σώθηκαν στον τορπιλισμό, ο ένας αγνοεί την σωτηρία του άλλου. Πικρός χωρισμός! Γιατί η νέα θα φέρει στον κόσμο το παιδί εκείνου ,που δεν θα μπορέσει από τις πλήξεις μιας άσωτης μοίρας να το χαρεί.

ΕΡ.: Πώς ξεκίνησε η συλλογή πρωτογενούς υλικού και πηγών για το βιβλίο

ΑΠ.: Το πρωτογενές ιστορικό υλικό είναι ανειλημμένο από την ενδελεχή έρευνα του Δ. Μαυριδερου, όπως το έχει δημοσιεύσει στα ΧΡΟΝΙΚΑ-όργανο του κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου. Αυτό αποτέλεσε την ασφαλή προϋπόθεση για την ”πλοήγηση” μου, αφού όλες οι αριθμητικές αναφορές το πλήθος των αιχμαλώτων, κατά εθνικότητες ,το θαλάσσιο στίγμα ,ο ελιγμός του υποβρύχιου vivid στον τορπιλισμό είναι απολύτως ελεγμένες και ακριβείς.

ΕΡ.: Υπάρχουν σωζόμενες προφορικές ή γραπτές αφηγήσεις για το Ταναίς;

ΑΠ.: Ελάχιστες αλλά υποβλητικές, όπως της μάνας, που έχασε δύο γιους ήρωες στο ναυάγιο. Το τελευταίο υπερεαλιστικό εδάφιο στο μυθιστόρημα είναι απήχηση του θρήνου της. Υπάρχουν επίσης δημοσιεύματα του τύπου της εποχής, ένα από αυτά το βρήκα, στην αρχή της έρευνάς μου ,σε καφενείο ,σ’ ένα χωριό στην Κρήτη, όπου ο ιδιοκτήτης είχε χάσει τον αδελφό του στο ναυάγιο.

ΕΡ.: Πώς αντέδρασαν οι Κρητικοί όταν έμαθαν ότι οι Γερμανοί μάζεψαν
τους Εβραίους;

ΑΠ.: Ο λαός ήταν φοβισμένος και δισταχτικός, όμως στα νέα Εβραιόπουλα συστάθηκαν οι Χριστιανοί φίλοι τους .Είναι επίσης μαρτυρημένο ότι η εκκλησία της Κρήτης άλλα και ο ίδιος ο μητροπολίτης Ευγένιος, έσωσε στα ράσα του, με τις φιλάνθρωπες επισκέψεις του στην πόγκα του Μαρτινέγκο ευάριθμα Εβραιόπουλα.-

ΕΡ.: Πώς μυθοποιήσατε το προφητικό όνειρο του μικρού Εβραίου;

ΑΠ.: Στην μυθοποίηση του προπεμπτικού ονείρου του μικρού Εβραίου, οδηγήθηκα από την έκθεση ενός επίσης μικρού μαθητή της Ίδιας εθνικότητας, όπου ο νέος ‘προφητεύει’ τον τορπιλισμό του ΤΑΝΑΙΣ, στο αμπάρι του οπαίου θα βρεθεί ο ίδιος κατά αδόκητη σύμπτωση!!Η έκθεση αυτή παρουσιάζεται ανάμεσα στις άλλες ειδήσεις για το περίφημο ναυάγιο στο Ιστορικό μουσείο του Ηρακλείου Κρήτης. Προσωπικά πιστεύω ότι τα σ η μ ε ι α όπως αυτά αναφύονται στα όνειρα ,δεν είναι τυχαία, ότι δηλαδή εκτός από την αφηγηματική τους αξία προλαμβάνουν και πραγματικά γεγονότα.

ΕΡ.: Στο μυθιστόρημα ένας χωροφύλακας προσπαθεί να σώσει ένα παιδί λέγοντας να κάνει στραβά μάτια και να δραπετεύσει. Γιατί δεν πείθεται η μικρή Εβραιοπούλα;

ΑΠ.: Είναι η μοίρα που δεν σου επιτρέπει να αποδράσεις από το πεπρωμένο, αλλά και η αβεβαιότητα για τις προθέσεις του” άλλου”, όταν ζεις σ ἐνα πραγματικά πυρακτωμένο έδαφος.

ΕΡ.: Οι Εβραίοι της Κρήτης γνώριζαν την τύχη των ομοεθνών τους;

ΑΠ.: Οι Εβραίοι της Κρήτης ,που όντως γνώριζαν ποια τύχη είχαν οι ομοεθνείς τους στις άλλες ελληνικές πόλεις, περίμεναν ασφαλώς ότι θα διωχθούν, όχι όμως μ’ αυτόν τον ασύλληπτο σε αντιφάσεις τρόπο, την υπαγωγή τους σ΄ ἐνα πλοίο και τον τραγικό- υπότροπο κατάπλου με προορισμό τα στρατόπεδα εξόντωσης στην Γερμανία.

ΕΡ.: Αυτοί που έφευγαν πίστευαν ότι κάποια στιγμή στο μέλλον θα επιστρέψουν πίσω;

ΑΠ.: Οι ίδιοι όχι (!), ούτε και οι φίλοι τους οι Χριστιανοί, όμως τους παρηγορούσαν- έσχατο εφόδιο ελπίδας. Οι πλείστοι ,αν όχι κανείς, δεν επέστρεψαν. Η ηρωίδα μου η Μαζάλ επιστέφει για να ενσαρκώσει τις οδύνες του ”πικρού χωρισμού” από τον αγαπημένο της ,ο οποίος , ως τον θάνατο της, αγνοεί ότι ζει και ότι έχει φέρει στον κόσμο το παιδί τους.

ΕΡ.: Γιατί ο Τζάιν είναι αδυσώπητος και εμποτισμένος από τη γερμανική φιλοσοφία;

ΑΠ.: Ο Τζάιν είναι ο ίδιος με τον αξιωματικό Ούβε στο β΄ έργο της τριλογίας μου στον Χειροτέχνη του αίματος, το ίδιο αδυσώπητος ,εμποτισμένος από την φιλοσοφία του Στίρνερ, που ενέπνευσε τον Νίτσε, που με την σειριά του δίδαξε στον Χίτλερ το ιδεώδες του υπεράνθρωπου. Την ολέθρια ,προφανώς, και όχι την ποιητική άποψη.

ΕΡ.: Έχει διαπιστωθεί με ακρίβεια ποιος ήταν ο αριθμός των θυμάτων;

ΑΠ.: Όλες οι αριθμητικές αναφορές είναι πραγματικές ,με βάση την εντελεχή έρευνα του Δ. Μαυριδερού. όπως ήδη ανέφερα. Μόνον ο αριθμός των σεσωσμένων από το ναυάγιο είναι μυθικός.

ΕΡ.: Πού οδηγήθηκαν, μετά το ναυάγιο, οι διασωθέντες;

ΑΠ.: Οι Γερμανοί, όσοι σώθηκαν στα 2 καταδιωκτικά της νηοπομπής επέστρεψαν στην Κρήτη. Εφεξής η μυθοπλασία εμφανίζει το πλωτό νοσοκομείο «Αγία Σκέπη» και το πειρατικό πλοίο «Ελειστρα». Στο πρώτο σώζονται οι ήρωες μου, που τους περιμένει η αγωνία, η κοπιώδης επιβίωση ή ο θάνατος. Όμως στο «Αγία Σκέπη» θα παιχθεί μια από τις πιο τραγικές ιστορίες εις βάρος του αθώου που υφίσταται την εμπάθεια του οπλισμένου ισχυρού.

ΕΡ.: Κατά πόσο το βρετανικό υποβρύχιο είχε γνώση του ανθρώπινου φορτίου που μετέφερε το πλοίο Τάναϊς;

ΑΠ.: Εδώ έγκειται η τραγωδία του τορπιλισμού. Ποτέ οι Άγγλοι, εν γνώσει τους δεν θα εξόντωναν τους συμμάχους τους. Και όμως από την τυφλή συνδρομή της μοίρας το έπραξαν! Σε επίπεδο πραγματικής ιστορίας οι απόψεις διίστανται, το ερώτημα-η απορία παραμένει. Πάντως το ΤΑΝΑΙΣ κατέπλεε με Γερμανική σημαία.

ΕΡ.: Κατά πόσο σας βοήθησαν οι γνώσεις σας για το θέατρο στην συγγραφή του μυθιστορήματος;

ΑΠ.: Όπως θα παρατηρήσει ο αναγνώστης, η πλοκή εδράζεται σε αρχές οικονομίας της Αρχαίας Τραγωδίας, όπως το προπεμπτικό όνειρο, η αναγνώριση, ο στιχομυθικός διάλογος κ.α. Σε ό,τι όμως αφορά στην μέθοδο που στήνω μια παράσταση, δουλεύω με τον ίδιο τρόπο. Το σκηνικό ιδεόγραμμα, η πυκνή γραφή στη σκηνή αντιστοιχεί στην επίσης πυκνή γραφή μου στο μυθιστόρημα. Οι ήρωες μου, άλλωστε, κινούνται, όπως τα πρόσωπα στη θεατρική σκηνή. Αοράτως στην πρώτη περίπτωση, ορατώς στην δεύτερη, σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες μου. Όμως εξαφανίζονται ως άγραφοι, στιγμιαίοι, ενώ στο μυθιστόρημα μένουν! Γράφω για να τους διαιωνίσω, τους οφείλω την ζωή μου, τα ιδανικευμένα σπαράγματά μου. Η μυθοπλασία είναι πράξη ολοσχερούς αυταπαρνήσεως, ενώ η σκηνοθεσία υπακούει σε μια τεχνική – πειθαρχημένη μέθοδο.