Το δικαίωμα στη στέγη

του Βασίλη Τσίρκα

Την περίοδο της διακυβέρνησης Μητσοτάκη τα χρέη της ελληνικής κοινωνίας έχουν αυξηθεί σε όλα τα επίπεδα. Ο κίνδυνος για μια νέα γενιά κόκκινων δανείων που δημιουργείται εξαιτίας της αύξησης του κόστους ζωής και της αύξησης των επιτοκίων είναι τεράστιος. Η χώρα έχει μπει ξανά σε μια οικονομική περιδίνηση που πλήττει κυρίως τους οικονομικά ανίσχυρους.
Η κυβέρνηση πιέζεται από τις αποκαλύψεις πολλαπλών σκανδάλων και, αντί να απολογείται, επιτίθεται με σφοδρότητα στους πιο αδύναμους. Οι εικόνες από την επιχείρηση έξωσης της συνταξιούχου δημοσιογράφου Ιωάννας Κολοβού έκαναν το γύρο του διαδικτύου, προκαλώντας οργή και αγανάκτηση. Με μια δυναμική κινητοποίηση έξω από το σπίτι της, χιλιάδες πολίτες έδειξαν την αλληλεγγύη τους για αυτή τη βάναυση ενέργεια, διασφαλίζοντας προσωρινά τη δυνατότητα στη δημοσιογράφο να μπορεί να μένει σπίτι της. Ανάλογες εικόνες είχαμε δει στην Ισπανία επί κυβέρνησης του Ραχόι και του Λαϊκού Κόμματος, συνομιλητών και συμμάχων της ΝΔ στην ευρωπαϊκή δεξιά.

Η περίπτωση αυτή δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο περιστατικό. Είναι βέβαιο ότι θα δούμε ανάλογες εικόνες βαρβαρότητας και κοινωνικής αναλγησίας από την κυβέρνηση Μητσοτάκη, η οποία συνειδητά κατάργησε οριζόντια το πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας με την ψήφιση του πτωχευτικού νόμου, ακυρώνοντας κάθε νομοθετικό πλαίσιο που επιτρέπει στον αδύναμο πολίτη να κρατήσει το σπίτι του. Ταυτόχρονα, ακυρώθηκε
η υποχρέωση των πιστωτών να προβούν σε πρόταση ρύθμισης ή να δεχθούν έστω μια πρόταση για ρύθμιση από τον πολίτη, με αποτέλεσμα σήμερα να λειτουργούν ανεξέλεγκτα και με πλήρη ασυδοσία, καθώς δεν απαντούν στις αιτήσεις των πολιτών για ρυθμίσεις ή ζητούν υπέρογκα ποσά για να συζητήσουν, χωρίς καν να δεσμεύονται από το περιεχόμενο οποιασδήποτε ρύθμισης.
Με τον τρόπο αυτόν η κυβέρνηση δίνει τα ακίνητα του ελληνικού λαού βορρά σε funds με ελάχιστη δυνατότητα ρύθμισης του χρέους από τη μεριά των πολιτών. Ο προγραμματισμός 44.000 πλειστηριασμών μόνο για τη φετινή χρονιά, αριθμός υπερτριπλάσιος σε σχέση με πέρσι, θυμίζει τα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης.
Το δικαίωμα στη στέγη είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, κατοχυρωμένο στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Μορφωτικά Δικαιώματα των Ηνωμένων Εθνών (επικυρωμένο από την Ελλάδα το 1985). Προβλέπεται επίσης στο άρθρο 7 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, ενώ κατοχυρώνεται και από την αρχή 19 του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Ειδική πρόβλεψη υπάρχει και στο άρθρο 21 του Συντάγματος. Πρόκειται για ένα αναφαίρετο δικαίωμα που παραβιάζει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, συνειδητά και οργανωμένα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο 2015-19, παρά τις αφόρητες πιέσεις και τους εκβιασμούς από τους δανειστές, κατάφερε να διαμορφώσει ένα πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας, τόσο με τον νόμο Κατσέλη, όσο και αργότερα με τον νόμο Σταθάκη. Ο νόμος του 2015 προέβλεπε υποχρεωτική πρόταση ρύθμισης από τον πιστωτή προς τον πολίτη πριν από οποιαδήποτε πράξη εκτέλεσης.
Ο νόμος Σταθάκη προστάτευε την πρώτη κατοικία και επιπλέον επέκτεινε την προστασία στους ελεύθερους επαγγελματίες και επιτηδευματίες από χρέη προς τράπεζες, ιδιώτες, αλλά και προς το δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία. Το 2019 θεσμοθετήθηκε νέο προστατευτικό πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο καθιερώθηκε η διαδικασία ρύθμισης χρεών με πιστωτικά ιδρύματα για την προστασία της πρώτης κατοικίας, σε συνδυασμό με κρατική επιδότηση της δόσης της νέας ρύθμισης σε όποιους δανειολήπτες πληρούσαν συγκεκριμένα εισοδηματικά και κοινωνικά κριτήρια.

Παρά την προπαγάνδα του λεγόμενου «αντιΣΥΡΙΖΑ μετώπου» που έστησε η ΝΔ και φίλια ΜΜΕ, δεν έγινε καμία έξωση και καμία λαϊκή κατοικία δεν βγήκε σε πλειστηριασμό από τα funds. Το πλαίσιο αυτό παρέτεινε για μερικούς μήνες μετά τον Αύγουστο του 2019 η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Λίγο αργότερα, ωστόσο, το κατάργησε, δίνοντας το «πράσινο φως» να στηθεί ένα ανεξέλεγκτο πάρτι πλειστηριασμών και εξαγοράς δανείων έναντι πινακίου φακής, βάζοντας στο στόχαστρο την πρώτη κατοικία και ανθρώπους που αποδεδειγμένα δυσκολεύονται να ρυθμίσουν και να καλύψουν επαρκώς και με κοινωνικά δίκαιο τρόπο τις δανειακές τους υποχρεώσεις.
Ο κ. Μητσοτάκης θα μείνει στην ιστορία όχι μόνο ως ο πρωθυπουργός που έστησε το παρακράτος των παρακολουθήσεων, αλλά και ως εκείνος που έλυσε τα χέρια στα «κοράκια» για να εισβάλλουν στα σπίτια των πολιτών, καταστρατηγώντας θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και κατακτήσεις. Απέναντι σε αυτή την αυταρχική ροπή, ο ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ προωθεί ένα ξεκάθαρο πλαίσιο πλήρους προστασίας της πρώτης κατοικίας, ρύθμιση και κούρεμα χρεών, ολιστικό πλαίσιο διαχείρισης ιδιωτικού χρέους και εργαλεία στήριξης προς τους οφειλέτες. Αυτή είναι η πολιτική που μπορεί να προστατεύσει τη λαϊκή κατοικία και μία τέτοια εξέλιξη μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από μία προοδευτική πολιτική αλλαγή.

*Ο Βασίλης Τσίρκας είναι δικηγόρος, πρώην βουλευτής Άρτας, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία.