Το φεγγαράκι στην αθανασία

Του Χρήστου Νιάρου (Μελβουρνη).

Θέλω να πιστεύω, έστω και να φαντάζομαι, ότι όλοι λίγο πολλοί, έχουμε ψιθυρίσει, έχουμε τραγουδήσει, έστω και φάλτσα ή ανολοκλήρωτα, τους στίχους και τα τραγούδια του Νίκου Γκάτσου. Κάπου κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, ένα πολύ καλό βιντεάκι, «από την Αμοργό στην Αθανασία» από το υπουργείο πολιτισμού και τουρισμού, με αποσπασματικά κομμάτια του λόγου του για τον δημιουργό, ποιητή, στιχουργό, άνθρωπο του πνεύματος Νίκο Γκάτσο, με αφορμή, το μαγιάτικο του τελευταίο του ταξίδι, το 1992. Τι και αν πέρασαν τόσα χρόνια, τα τραγούδια και οι μελωδίες του μένουν. Μένουν στα χείλη και στην καρδιά μας, και αποτελούν σημαντική παρακαταθήκη και ορόσημο.

Ο ποιητής της «Αμοργού» (του μοναδικού ολοκληρωμένου του ποιητικού βιβλίου) μας ταξιδεύει παντού, αν και στην Αμοργό δεν πήγε. Παντός καιρού και σε όλες τις διακυμάνσεις της ψυχής και της εποχής ο ν.γ έγραφε και άκουγε την εποχή και το λόγο. Μπορεί να έχουν περάσει και να ήρθανε νύχτες και βροχές, από μια αστραπή στον ουρανό, μας δείχνει και θα μας δίνει ακόμη, τα πολύτιμα σε όλους μας και αναγκαία σινιάλα βάλσαμα ψυχής και λέξεων και γλώσσας και αισιοδοξίας. Και φυσικά, και το φεγγαράκι. Το μακρινό, το κοντινό, το άπιαστο, το χιλιοτραγουδισμένο, αυτό που ίσως δεν θα δούμε μάλλον φέτος, στο ελληνικό καλοκαίρι . Αλλά δεν είναι τέτοιο το φεγγάρι αυτό. Είναι από άλλη πάστα. Άλλη η μαγιά του. Χάρτινη. Όπως η εφημερίδα, το βιβλίο, εύθραυστο. Κόβει και κόβεται. Γράφει και γράφεται. Όπως πολλά γράφονται και σβήνονται, και ανανεώνονται και αλλάζουν, με τόνους και ρυθμούς και πόθους και εποχές.

Σε μια ακρογιαλιά, σε μια στιγμή, σε ένα κύμα σκέψεων, σε μια βουνοκορφή ενατένισης, σε μια ματιά, σε ένα μπαλκόνι, σε μια κουβέντα. Στου καιρού τα σημάδια, που έρχονται από μέσα μας. Στου καιρού τα σημάδια, που τα πιστεύεις, που θες να τα πιστεύεις, για να αντέχει η αγάπη και να’ ναι όλα αληθινά. Το χάρτινο φεγγαράκι του Νίκου Γκάτσου, χιλιοτραγουδισμένο σε όλα τα μήκη και πλάτη και του χρόνου και του χώρου μας συντροφεύει, μας οδηγεί, σε όλες τις εποχές. Αν δεν υπάρχει, το φτιάχνουμε. Ας φτιάξουμε όμως και μια εικόνα κάπου από το χτες με εμάς παρόντες. Και οι απόντες παρόντες. αρκετοί. Μάνος Χατζιδάκης, Νίκος Γκάτσος, Τεννεσί Ουίλιαμς, λεωφορείο ο πόθος, θέατρο Κούν, 1949, μέλινα Μερκούρη, Βασίλης Διαμαντόπουλος. Επιστρέφουμε στο λόγο και στα λόγια. Κυρίως ο στιχουργός, δούλευε πάνω στην μελωδία, όταν έγραφε τα τραγούδια. Και δεν είναι λίγα, τα καράβια, τα φεγγάρια, τα α κομμάτια της ψυχής και του λόγου του.

Και αν διψάσεις για νερό, θα στύψουμε ένα σύννεφο γράφει ( έγραφε, αλλά ας μην παίζουμε με το χρόνο και τους χρόνους, σαν μονάδα μέτρησης στυγνής και αδυσώπητης ) ο ποιητής και η γραφή του γειτνιάζει, συνορεύει με τα βήματα και τις σταγόνες της καθημερινότητας μας και μας πάει πάντοτε αλλού. Μέχρι εκεί που απλώνεται ένα δίχτυ αλλά πρέπει ναχεις τα μάτια σου ανοιχτά βράδυ πρωί, επισημαίνει, στο ρεμπέτικο του Ξαρχάκου και του Κώστα Φέρρη. Όλοι φαντάζομαι, έχουμε ακούσει, είτε την αυθεντική είτε την επανεκτέλεση του δίσκου, των τραγουδιών, και της παράστασης. Ο Σταύρος Ξαρχάκος, είχε τοποθετηθεί, λίγο πριν μια συναυλία για τον Νίκο Γκάτσο λέγοντας «πνευματικό χρέος προς το ποιητή της ψυχής του ελληνικού λαού από αιώνων». Ο Οδυσσέας Ελύτης, αφού στάθηκε στην «μυθολογία» ( μουσική Μάνου Χατζηδάκη ), «δροσουλίτες» (μουσική Χρησ. Χάλαρη), ρεμπέτικο ( μουσική Σταύρου Ξαρχάκου ), χαρακτήρισε το έργο του Νίκου Γκάτσου, ότι ξεπερνά κατά πολύ μερικά μεγαλεπήβολα σύγχρονα ποιητικά μας έργα, και μας διδάσκει τι πάει να πει αρρενωπότητα της δημοτικής μας παράδοσης, οργανική λειτουργία της ομοιοκαταληξίας, ήθος της ελληνικής.

Ο Μάνος Χατζηδάκης συνδέθηκε μαζί με το Νίκο Γκάτσο του με μια μεγάλη φιλία δεκαετιών, ενώ έχει υπογράψει μουσικά τα ποιήματα του, τις γραφές του, τις μεταφράσεις του. Μίκης Θεοδωράκης, Λουκ. Κελαηδόνης και άλλοι μελοποίησαν επίσης στίχους του, ενώ κατά καιρούς έχουν γίνει συναυλίες για το έργο του και εχουν γίνει και γραπτά αφιερώματα.

Τραγούδια ποιήματα, νομίζω κάπου τριακόσια και, και σχεδόν λίγο πολύ, κάποιο στίχο, έχουμε σιγοψιθυρίσει. Και θα μείνουν. Από γενιά σε γενιά. Μιας και το βιντεάκι, που προανέφερα, έχει σαν τίτλο «από την Αμοργό στην Αθανασία» διαλέγω τους στίχους από το ομότιτλο τραγούδι. Τι άλλο λιγότερο ή πλιότερο μπορούμε να αναζητήσουμε, να απαιτήσουμε από την Αθανασία. Χιλιοτραγουδισμένο και αυτό.

Τι ζητάς Αθανασία στο μπαλκόνι μου μπροστά,

δε μου δίνεις σημασία κι η καρδιά μου πώς βαστά.
Σ’ αγαπήσανε στον κόσμο βασιλιάδες, ποιητές,

κι ένα κλωναράκι δυόσμο δεν τούς χάρισες ποτές.
Είσαι σκληρή σαν του θανάτου τη γροθιά,

μα ήρθαν καιροί που σε πιστέψανε βαθιά,
Κάθε γενιά δική της θέλει να γενείς ,

Ομορφονιά που δεν σε κέρδισε κανείς,
Τι ζητάς Αθανασία στο μπαλκόνι μου μπροστά,

ποια παράξενη θυσία η ζωή να σου χρωστά.
Ήρθαν διψασμένοι Κροίσοι ταπεινοί προσκυνητές,

κι απ’ του κήπου σου τη βρύση δεν τους δρόσισες ποτές,
Είσαι σκληρή σαν του θανάτου τη γροθιά,

μα ήρθαν καιροί που σε πιστέψανε βαθιά.
Κάθε γενιά δική της θέλει να γενείς ,

Ομορφονιά που δεν σε κέρδισε κανείς.