Γράφει ο Γιώργος Πριόβολος*
Οι «ευελιξίες» που φτωχαίνουν τη ζωή και υπονομεύουν την κοινωνία. Η συζήτηση γύρω από το νέο νομοσχέδιο της κυβέρνησης για τις 13 ώρες εργασίας έφερε ξανά στο φως μια σκληρή πραγματικότητα.
Το εργασιακό τοπίο στην Ελλάδα αλλάζει εις βάρος του εργαζομένου. Πίσω από τις λέξεις «ευελιξία», «προσαρμοστικότητα» και «σύγχρονη αγορά», κρύβεται η σταδιακή αποδόμηση ενός ολόκληρου συστήματος προστασίας που χτίστηκε με αγώνες δεκαετιών.
Η κυβέρνηση παρουσιάζει τις νέες ρυθμίσεις ως «εκσυγχρονισμό» και «προσαρμογή στις ανάγκες της εποχής». Στην ουσία όμως, πρόκειται για τη θεσμοθέτηση ενός πιο σκληρού, ατομικού και ανασφαλούς μοντέλου εργασίας. Ενός μοντέλου όπου η εργασιακή σχέση παύει να είναι κοινωνικό συμβόλαιο και μετατρέπεται σε προσωπικό ρίσκο.
Όποιος αντέχει, δουλεύει. Όποιος κουράζεται, μένει πίσω.
-Από το 8ωρο στο 13ωρο , η υποχώρηση των κεκτημένων
Το 8ωρο, που κατακτήθηκε μέσα από αιματηρούς αγώνες του εργατικού κινήματος, ήταν ιστορικά μια νίκη της κοινωνίας πάνω στην εκμετάλλευση. Δεν ήταν μόνο ρύθμιση ωραρίου. Ηταν σύμβολο αξιοπρέπειας. Η καθιέρωσή του όριζε ότι η εργασία πρέπει να είναι μέσο ζωής και όχι τρόπος φθοράς.
Σήμερα, με τις νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες, επιχειρείται η ανατροπή αυτής της ισορροπίας. Η δυνατότητα για εργασία έως 13 ώρες ημερησίως, η διεύρυνση της 6ήμερης απασχόλησης, η ατομική «διευθέτηση» του χρόνου εργασίας, οδηγούν πρακτικά σε απελευθέρωση του ωραρίου και σε αποδυνάμωση κάθε συλλογικού ελέγχου.
Πολλοί εργαζόμενοι ήδη ζουν σε καθεστώς διαρκούς ανασφάλειας. Είτε μέσω επισφαλών συμβάσεων, είτε μέσω πίεσης να δηλώνουν λιγότερες ώρες απ’ όσες δουλεύουν, είτε μέσω «εθελοντικής» υπερωρίας που ποτέ δεν πληρώνεται όπως πρέπει. Και τώρα, το νομικό πλαίσιο έρχεται απλώς να επιβεβαιώσει αυτή την πραγματικότητα, δίνοντάς της επίσημο χαρακτήρα.
Προσωπικά πιστεύω πως η κοινωνία δεν έχει ανάγκη από παραπάνω δουλειά , αλλά από καλύτερη και δικαιότερη
εργασία.
Υπερασπίζομαι το δικαίωμα του εργαζομένου σε 7ωρη ημερήσια απασχόληση, πενθήμερο, 35 ώρες την εβδομάδα.
Σε μια εποχή που η τεχνολογία αυξάνει την παραγωγικότητα και η αυτοματοποίηση αντικαθιστά ανθρώπινα χέρια, το ζητούμενο δεν είναι να δουλεύουμε περισσότερο, αλλά να ζούμε πιο ανθρώπινα.
Η μείωση του εργάσιμου χρόνου δεν είναι ουτοπία. Είναι κοινωνική αναγκαιότητα. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες συζητείται ήδη το 4ήμερο ή η εβδομάδα των 32 ωρών χωρίς μείωση αποδοχών. Στην Ελλάδα, όμως, η συζήτηση γυρνάει πίσω , σε ένα καθεστώς όπου ο εργαζόμενος πρέπει να αποδεικνύει συνεχώς την «αντοχή» του.
-Εθνικές συλλογικές συμβάσεις ,θεμέλιο κοινωνικής ισορροπίας
Η επαναφορά των εθνικών συλλογικών συμβάσεων με καθολική ισχύ είναι το πρώτο βήμα για την αποκατάσταση της ισότητας.
Οι ατομικές συμβάσεις, που προωθήθηκαν στο όνομα της «ευελιξίας», κατέληξαν να είναι εργαλείο πίεσης. Ο μεμονωμένος εργαζόμενος δεν μπορεί να διαπραγματευτεί ουσιαστικά απέναντι σε έναν εργοδότη. Μόνο η συλλογική εκπροσώπηση μπορεί να εξασφαλίσει δίκαιους μισθούς, σωστό ωράριο και ίση μεταχείριση.
-Η υποκρισία των πολιτικών λόγων
Ακόμη και τα κόμματα της λεγόμενης συστημικής αντιπολίτευσης περιορίζονται σε γενικόλογες τοποθετήσεις.
Μιλούν για «δίκαιη ανάπτυξη» και «αναβάθμιση του εργαζομένου», αλλά αποφεύγουν να δεσμευτούν ξεκάθαρα για το 35ωρο, για σημαντική αύξηση του κόστους των υπερωριών ή για ουσιαστική ενίσχυση των ελέγχων.
Η κριτική τους συχνά εξαντλείται στην επιφάνεια: καταγγέλλουν την κυβέρνηση χωρίς να προτείνουν συγκεκριμένο πλαίσιο προστασίας των εργαζομένων.
Έτσι, το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του μοιάζει να θεωρεί δεδομένο πως η αγορά είναι πάνω από την κοινωνία.
-Αυστηρή τήρηση ωραρίου και πραγματικές υπερωρίες
Η τήρηση του ωραρίου πρέπει να γίνει ιερή υποχρέωση. Όχι άλλη «μαύρη» εργασία, όχι άλλο «δουλεύω λίγο παραπάνω» χωρίς αμοιβή.
Οι υπερωρίες πρέπει να πληρώνονται με υψηλή προσαύξηση .
Οχι για να «τιμωρηθούν» οι εργοδότες, αλλά για να έχουν κίνητρο να οργανώνουν σωστά την εργασία, να προσλαμβάνουν προσωπικό και να σέβονται το όριο της ανθρώπινης αντοχής.
-Η κανονική άδεια δεν είναι πολυτέλεια
Σε πολλές επιχειρήσεις η κανονική άδεια αντιμετωπίζεται σαν βάρος.
Οι εργαζόμενοι πιέζονται να την αναβάλουν, να τη «χαρίσουν» ή να τη μετατρέψουν σε επιπλέον μέρες δουλειάς με κάποια οικονομική αποζημίωση.
Η άδεια είναι δικαίωμα, όχι χάρη. Πρέπει να υπάρχει αυστηρός έλεγχος στην τήρησή της, γιατί συνδέεται με την υγεία, την ψυχική ισορροπία και την οικογενειακή ζωή του ανθρώπου.
-Πού οδηγούμαστε;
Αν συνεχιστεί αυτή η πορεία, η επόμενη δεκαετία θα βρει τους εργαζόμενους με λιγότερα δικαιώματα, περισσότερη εξάντληση και βαθύτερη ανασφάλεια.
Η κοινωνία θα διαιρεθεί ανάμεσα σε λίγους προνομιούχους που ορίζουν τους κανόνες και σε μια μεγάλη μάζα εργαζομένων που παλεύουν απλώς να επιβιώσουν.
Το χειρότερο είναι πως όλα αυτά παρουσιάζονται με τον μανδύα της «προόδου».
Μιας προόδου που μετριέται όχι με όρους ανθρώπινης αξιοπρέπειας, αλλά με δείκτες παραγωγικότητας.
Η εργασία δεν είναι εμπόρευμα. Είναι πηγή δημιουργίας, κοινωνικής συνοχής και προσωπικής ολοκλήρωσης.
Όταν υποβαθμίζεται, ολόκληρη η κοινωνία χάνει.
-Ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο
Η Ελλάδα χρειάζεται ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για την εργασία.
Με 7ωρο – 5ήμερο – 35 ώρες,
με επαναφορά συλλογικών συμβάσεων,
με αυστηρό έλεγχο της εργοδοτικής αυθαιρεσίας,
με πραγματική συμμετοχή των εργαζομένων στη λήψη αποφάσεων,
με δικαίωμα στην ξεκούραση και στην προσωπική ζωή.
Δεν ζητείται χάρη , ζητείται δικαιοσύνη.
Η εργασιακή ζούγκλα πρέπει να τελειώσει.
Η αξιοπρέπεια πρέπει να επιστρέψει εκεί όπου ανήκει. Δηλαδή στην ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.
*Ο Γιώργος Πριόβολος είναι οικονομολόγος -διδάκτωρ Κοινωνικών επιστημών.