Ο Προϋπολογισμός 2026 και η ανάγκη για σοβαρές, κοστολογημένες εναλλακτικές.

Γράφει ο Γιώργος Πριόβολος*

Ο κρατικός προϋπολογισμός είναι ίσως το πιο καθαρό πολιτικό κείμενο κάθε κυβέρνησης. Πέρα από ρητορικές, πέρα από εξαγγελίες και συνθήματα, τα νούμερα δείχνουν τι πραγματικά προτεραιοποιεί κάθε εξουσία.

Πού δίνει και από πού κόβει. Στον Προϋπολογισμό του 2026 η κυβέρνηση παρουσιάζει ένα σχέδιο που κινείται σε τρεις άξονες.

Δημοσιονομική σταθερότητα, ενίσχυση της άμυνας και επιτάχυνση των επενδύσεων. Αυτό έχει κόστος, το οποίο είναι μετρήσιμο και συγκεκριμένο. Εκεί λοιπόν βρίσκεται και η ουσία της πολιτικής αντιπαράθεσης.

Τι διαφορετικό προτείνουν τα κόμματα της συστημικής αντιπολίτευσης και με ποιο οικονομικό ισοδύναμο;
Διότι η οικονομική πολιτική δεν είναι άθροισμα ευχολογίων.

Είναι διαχείριση σπάνιων πόρων. Μια «πίτα» που, αν τη μεγαλώνεις αργά, αναγκαστικά την αναδιανέμεις με κανόνες και προτεραιότητες. Όταν αυξάνεις μια δαπάνη, κάπου αλλού περιορίζεις. Όταν μειώνεις έναν φόρο, δημιουργείς κενό που πρέπει να καλύψεις. Αυτό το στοιχειώδες πλαίσιο, που καθορίζει κάθε σοβαρό οικονομικό διάλογο μεταξύ πολιτισμένων ευρωπαϊκών κρατών, φαίνεται να απουσιάζει , μέχρι στιγμής , από τις τοποθετήσεις των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Δεν συμπεριλαμβάνω το ΚΚΕ

-Το σχέδιο της κυβέρνησης. Αριθμοί και προτεραιότητες που δεν κρύβονται
Στον Προϋπολογισμό 2026 η κυβέρνηση προβλέπει ανάπτυξη περίπου 2,4% και πληθωρισμό κοντά στο 2,2%. Το σύνολο των φορολογικών εσόδων τοποθετείται λίγο πάνω από τα 73 δισ. ευρώ, ενώ οι παρεμβάσεις που ενσωματώνονται στο τελικό κείμενο φτάνουν σχεδόν τα 3 δισ. ευρώ. Μέσα σε αυτές περιλαμβάνονται φορολογικές διευκολύνσεις για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, αλλά και μέτρα επιδότησης επενδυτικών σχεδίων για τη διατήρηση ρυθμών ανάπτυξης τα επόμενα τρία χρόνια.

Το μεγάλο όμως βάρος του προϋπολογισμού , το πραγματικό «σπάσιμο της πίτας» , βρίσκεται σε δύο τομείς:
1. Δημόσιες επενδύσεις, που φτάνουν τα 16,7 δισ. ευρώ.
2. Αμυντικές δαπάνες, που αγγίζουν ή υπερβαίνουν τα 7 δισ. ευρώ ετησίως.

Στην παιδεία προβλέπεται συνέχιση προσλήψεων μόνιμων εκπαιδευτικών, ενίσχυση ειδικής αγωγής και ένα πρόγραμμα ανακαίνισης περίπου 2.500 σχολικών μονάδων. Στην υγεία, οι συνολικές δαπάνες κινούνται πάνω από 8 δισ. ευρώ, με ενισχύσεις σε ΕΟΠΥΥ, νοσοκομεία και πρωτοβάθμια περίθαλψη. Στον πολιτισμό, οι παρεμβάσεις είναι μεν πιο συγκρατημένες, αλλά στηρίζονται στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και στο Ταμείο Ανάκαμψης για ψηφιακά έργα και υποδομές.

Είτε λοιπόν συμφωνεί κανείς είτε διαφωνεί, η κυβέρνηση έχει χτίσει έναν προϋπολογισμό με ξεκάθαρες προτεραιότητες , και αυτό το θεωρεί ότι είναι θετικό από μόνο του σε μια περίοδο ευρωπαϊκής δημοσιονομικής αυστηρότητας. Το ερώτημα όμως παραμένει.

Πώς απαντά η αντιπολίτευση;
Οι τοποθετήσεις των κομμάτων της συστημικής αντιπολίτευσης ακολουθούν μέχρι στιγμής ένα προβλέψιμο μοτίβο.
Ο προϋπολογισμός χαρακτηρίζεται «ανεπαρκής», «άδικος», «αντικοινωνικός» ή «φορομπηχτικός». Η κριτική εστιάζει στη μείωση της αγοραστικής δύναμης, στη στρεβλή κατανομή πόρων και στην αδυναμία του κράτους να στηρίξει τους πιο αδύναμους.

Όμως, η πολιτική δεν ασκείται με γενικόλογες καταγγελίες.
Χρειάζονται συγκεκριμένες, κοστολογημένες εναλλακτικές.

Αν η αντιπολίτευση επιθυμεί να πείσει, οφείλει να τοποθετηθεί σε τρία επίπεδα:
1. Συγκεκριμένη αύξηση δαπανών , σε ποιον τομέα και με πόσο ακριβές ποσό.
2. Συγκεκριμένη μείωση δαπανών ,πού βρίσκονται τα ισοδύναμα.
3. Συγκεκριμένο μίγμα φορολογικών παρεμβάσεων , ποιοι φόροι αλλάζουν και τι δημοσιονομικό αποτέλεσμα παράγουν.

Μόνο έτσι παράγεται πειστικός αντίλογος. Αλλιώς η συζήτηση μένει εγκλωβισμένη σε φράσεις, όχι σε αριθμούς.
Το κρίσιμο σημείο είναι η άμυνα και το βάρος που μετακινεί όλο τον προϋπολογισμό
Η άμυνα αποτελεί τον τομέα που καθορίζει σχεδόν μόνος του τη δημοσιονομική εικόνα. Με εξοπλιστικά προγράμματα πολλών δισεκατομμυρίων, αναβαθμίσεις στόλου και αεροπορίας, υποδομές και νέες τεχνολογίες, η χώρα δεσμεύει πόρους που δεν μπορούν να αγνοηθούν.
Ακριβώς εδώ η αντιπολίτευση πρέπει να απαντήσει με καθαρές θέσεις.
Θέλει μείωση των εξοπλισμών;
Θέλει αλλαγή στο μίγμα δαπανών υπέρ της έρευνας και της τεχνολογίας;
Θέλει αναδιοργάνωση του προσωπικού αντί για αγορές συστημάτων;
Ή θεωρεί ορθό το σημερινό επίπεδο δαπανών και απλώς ζητά μεγαλύτερο έλεγχο και διαφάνεια;
Χωρίς συγκεκριμένη πρόταση, η κριτική χάνει την ουσία της. Διότι η άμυνα δεν είναι «μια γραμμή» στον προϋπολογισμό. Είναι περίπου το 10% των συνολικών δαπανών του κράτους. Μείωση κατά 10% σημαίνει 700 εκατομμύρια ευρώ. Κατά 20%, περίπου 1,4 δισ. ευρώ. Αυτά τα ποσά μπορούν να χρηματοδοτήσουν σοβαρές πολιτικές στην παιδεία, την υγεία ή τον πολιτισμό , αν υπάρχει η πολιτική βούληση και το θάρρος να ειπωθεί.
-Παιδεία,Υγεία , Κοινωνικό κράτος. Στόχοι χωρίς το οικονομικό υπόβαθρο

Η αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι χρειάζονται περισσότερες μόνιμες προσλήψεις στην παιδεία, καλύτεροι μισθοί και ενίσχυση των υποβαθμισμένων σχολείων. ΘΕΜΙΤΑ. Όμως αυτά έχουν κόστος.
Αύξηση 10% στο μισθολογικό κόστος της εκπαίδευσης σημαίνει πάνω από 300 εκατ. ευρώ ετησίως. Ένα δεκαετές επενδυτικό πρόγραμμα μπορεί να αγγίξει τα 2 δισ. ευρώ.
Στην υγεία η συζήτηση είναι ακόμη πιο δαπανηρή.
Νέες ΜΕΘ, ψηφιακές υποδομές, προσλήψεις, αναβάθμιση περιφερειακών νοσοκομείων. Κάθε μία από αυτές τις παρεμβάσεις κοστολογείται σε εκατοντάδες εκατομμύρια.

Η πολιτική πρέπει να λέει όχι μόνο τι θέλει, αλλά και πώς το πληρώνει.
-Η πίτα δεν μεγαλώνει με συνθήματα

Ο δημοσιονομικός χώρος της Ελλάδας είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένος. Η ΕΕ επανέρχεται σε κανόνες πλεονασμάτων. Τα επιτόκια δανεισμού δεν είναι αμελητέα. Και οι ανάγκες στον δημόσιο τομέα αυξάνονται.
Συνεπώς, ο προϋπολογισμός είναι ένα ισοζύγιο.
Ο,τι δίνεις κάπου, το στερείς από αλλού.
Αυτό πρέπει να το σεβαστούν και να το ενσωματώσουν, όλα τα κόμματα που φιλοδοξούν να κυβερνήσουν.
Η σοβαρή αντιπολίτευση δεν κάνει μόνο κριτική. Προτείνει, κοστολογεί, ιεραρχεί.

Ο Προϋπολογισμός 2026, συμφωνεί κανείς ή διαφωνεί με τη φιλοσοφία του, είναι συγκεκριμένος. Έχει ποσά, έχει δομή, έχει στόχους. Η αντιπολίτευση, για να ασκήσει πραγματική πίεση και να διεκδικήσει κυβερνησιμότητα, πρέπει να σταθεί στο ίδιο επίπεδο τεκμηρίωσης.

Και εδώ επιτρέψτε μου μια προσωπική νότα όχι ως κομματικός σχολιαστής αλλά ως ενεργός πολίτης που παρακολουθεί χρόνια την ελληνική πολιτική σκηνή.

Όλα τα παραπάνω γραφόμενα αποτελούν την δική μου ερμηνευτική προσέγγιση ,όπως ακριβώς ΓΝΩΡΙΖΩ ΚΑΛΑ, εδώ και 35 πλέον ετών, κινήθηκε και κινείται ο πολιτικός λόγος των κομμάτων.

Της κάθε Κυβέρνησης και της εκάστοτε συστημικής αντιπολίτευσης.
Σημ: Στοιχεία ελήφθησαν από το προσχέδιο προϋπολογισμού 2026
* Ο Γιώργος Πριόβολος είναι οικονομολόγος -διδάκτωρ Κοινωνικών επιστημών