Του πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου
Εισαγωγικά.
Συμπληρώνονται φέτος έξι χρόνια από την εκδημία του μακαριστού Αρτινού δικηγόρου και ιστορικού-ερευνητού Κων/νουΤσιλιγιάννη, ο οποίος απεβίωσε στις 24 Μάϊου 2014.
Για το αξιόλογο αγιολογικό έργο του Κ.Τσιλιγιάννη δημοσιεύσαμε παλιότερα αναλυτικό άρθρο.Στο παρόν θα αναφερθούμε αναλυτικότερα σε κάποια άγνωστη πτυχή του αγιολογικού του έργου.Αφορά το υμνογραφικό έργο του Οσίου Μαξίμου του Γραικού, που ο μακαριστός ξεκίνησε και συμπληρώθηκε από τον γράφοντα και άλλους συνεργάτες σε μια μοναδική συλλογική έκδοση, η μοναδική στην ορθόδοξη υμνογραφία λίγους μήνες μετά τον θάνατό του.Πρόκειται για τον Παρακλητικό κανόνα στο Άγιο Πνεύμα του Οσίου Μαξίμου του Γραικού, που εκδόθηκε στην ελληνική υμνογραφική γλώσσα τον Αύγουστο του 2014.
Η συμμετοχή του Κ.Τσιλιγιάννη στην έκδοση του Παρακλητικού Κανόνα στο Άγιο Πνεύμα.
Ο Κ.Τσιλιγιάννης δημοσίευσε τον κανόνα στο Άγιο Πνεύμα στην Ρωσοσλαβονική γλώσσα το 2001. Είναι το ίδιο κείμενο που η Ορθόδοξη Ρωσική Εκκλησία το συμπεριλαμβάνει σήμερα στο επίσημο Μηνιαίο του Μαϊου και χρησιμοποιείται στην εορτή του Αγίου Πνεύματος και όχι μόνο. Ολόκληρος ο Κανόνας δημοσιεύθηκε αρχικά από την Λαύρα Αγίας Τριάδος – Αγ. Σεργίου το 1908, στο τέλος ενός βιβλίου (στις σελίδες 109 123) για τον Βίο του Αγ. Μαξίμου του Γραικού, με τον τίτλο «MAΚCHMA ΓΡEKA». Το βιβλίο αυτό διασώζεται στην Σερβική Ιερά Μονή Χιλανδαρίου Αγίου Όρους και με την ευλογία του μακαριστού Καθηγουμένου της Μονής ΓέροντοςΜωϋσέως, δόθηκε φωτοαντίγραφό του στον Κ. Τσιλιγιάννη, ο οποίος συμπεριέλαβε τον Κανόνα ως επίμετρο στο βιβλίο του, «Αγίου Μαξίμου τού Γραικού – Παρακλητικός Κανόνας εις τον ΤίμιονΠρόδρομον» (Άγιο Όρος 2001).
Οι επιστημονικές έρευνες του Κ.Τσιλιγιάννη απέδειξαν και τα εξής:
Α.Ο Κανόνας γράφτηκε στην Ρωσοσλαβονικήμεταξύ των ετών 1525 1531. Όμως, όπως ο ίδιος μελετητής σημειώνει, «ουδείς δύναται να αμφισβητήσει το ενδεχόμενο, ότι ο Αγ. Μάξιμος πριν παραδώσει στουςπατέρες της Λαύρας τουΑγ. Σεργίου τον Παρακλητικό Κανόνα προς το Άγιο Πνεύμα στην Ρωσική γλώσσα, δεντον είχε προηγουμένως συνθέσει στην Ελληνική, κατά παγίαν συνήθειά του».
Β. Σε άλλη σχετική εργασία του ο ίδιος μελετητής γράφει: «Τελικά, όταν πλέον κατείχε καλώς την Ρωσοσλαβονική γλώσσα, το 1552 (μετά την αποφυλάκισή του), εις τοΖαγκόρσκ, κατόρθωσε να συνθέσει τον Κανόνα στηνΡωσοσλαβονική γλώσσα».
Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, ευγνώμονες οι Ρώσοι μοναχοί, όταν ο Αγ. Μάξιμος κοιμήθηκε το 1556, τον ενταφίασαν τιμητικά στον βορεινό τοίχο του περίτεχνου Ναού του Αγίου Πνεύματος, στην Λαύρα της Αγίας Τριάδος – Αγ. Σεργίου, στοΣεργκίεβ Ποσάντ της Μόσχας.
Δηλαδή, ο Αγ. Μάξιμος έγραψε τον Κανόνα στην αρχική του μορφή στην Ελληνική γλώσσα, με κάρβουνο στον τοίχο τουκελιού του, κατά την εξαετία της φυλακίσεώς του στην Μονή Βολοκολάμσκ (1525 -1531).
Αυτό προκύπτει και από την ακόλουθη ιστορική λεπτομέρεια. Το 1531, κατά την μεταφορά του στη Μονή Ότροτσκυ της Επισκοπής Τβέρ, ο μετριοπαθής επίσκοπος Ακάκιος του επέτρεψε την χρήση γραφικής ύλης, οπότε δεν ήταν αναγκασμένος να γράφει με κάρβουνο στον τοίχο τουκελιού του. Αργότερα, το 1552, μετά την απελευθέρωσή του και γνωρίζοντας πλέον καλά την Ρωσοσλαβονική γλώσσα, τον έγραψε στην τελική του μορφή στην γλώσσα αυτή καιτον παρέδωσε στους πατέρες της Λαύρας Αγίας Τριάδος – Αγ. Σεργίου.
Μια σημαντική ιστορική επίσκεψη στον Κ.Τσιλιγιάννη τον Απρίλιο του 2014.
Επισκέφτηκα τον μακαριστό Κων/νο Τσιλιγιάννη στο διαμέρισμά του τέλη Απριλίου του 2014,προκειμένου να τον ενημερώσω για την επικείμενη έκδοση του Παρακλητικού Κανόνα στο Άγιο Πνεύμα στην ελληνική υμνογραφική γλώσσα. Όμως η κατάσταση της υγείας του μακαριστού είχε τόσο επιδεινωθεί που δυσκόλευε πολύ την επικοινωνία μας. Στην σύντομη συζήτησή μας φάνηκε αδύνατο να τον απασχολήσω για το θέμα του Παρακλητικού Κανόνα. Όταν όμως τον χαιρέτησα, για να φύγω, σηκώθηκε από το κρεββάτι και με φλογερό βλέμμα και δυνατή φωνή μού έθεσε την εξής ερώτηση:
-Δεν μου λες παπά;Ποιος έγραψε Παρακλητικό Κανόνα στο Άγιο Πνεύμα;
Και πριν προλάβω να αντιδράσω, με υψωμένο το δεξί του χέρι απαντά ο ίδιος ως εξής: «Ένας και μοναδικός. Μάξιμος Γραικός!» και ξαναξάπλωσε στο κρεββάτι του. Συγκλονισμένος αποχώρησα.
Τα απαράδεκτα και λυπηρά γεγονότα που ακολούθησαν.
Δυστυχώς όμως, η προσφορά του μακαριστού Κ.Τσιλιγιάννη, όσον αφορά την συμβολή του στην έκδοση του Παρακλητικού Κανόνα στο Άγιο Πνεύμα του Οσίου Μαξίμου του Γραικού γρήγορα ξεχάστηκε και δυστυχώς παραποιήθηκε. Τα απαράδεκτα και λυπηρά γεγονότα που ακολούθησαν είναι επιγραμματικά τα εξής:
1.Η Έκδοση στην ελληνική υμνογραφική γλώσσα του Παρακλητικού Κανόνα στο Άγιο Πνεύμα τον Αύγουστο του 2014 υποτιμήθηκε και έμεινε άγνωστη μεν στον Αρτινό λαό έγινε όμως γνωστή σε πολλά μέρη της Ελλάδος, στις Η.Π.Α και στην Ρωσία. (Ήδη ετοιμάζεται δεύτερη βελτιωμένη έκδοση).
2.Η Αγιορείτικη Μονή που εξέδωσε σε τέσσερις τόμους τα Άπαντα του Οσίου Μαξίμου του Γραικού προέβη στις παρακάτω απαράδεκτες ενέργειες:
Α.ΔΕΝ ΣΥΜΠΕΡΙΕΛΑΒΕ στο υμνογραφικό έργο του Οσίου Μαξίμου του Γραικού( στον τέταρτο τόμο των Απάντων) το κείμενο που εξέδωσε ο Κ.Τσιλιγιάννης και το οποίο αποτελεί το επίσημο κείμενο του Παρακλητικού Κανόνα στο Άγιο Πνεύμα του Οσίου Μαξίμου του Γραικού, που χρησιμοποιεί και η Λαύρα του Αγίου Σεργίου και η Ορθόδοξη Ρωσική Εκκλησία.
Β. Δεν αναφέρει τίποτα από τις έρευνες του μακαριστού ερευνητή για τα ιστορικά στοιχεία του Κανόνα.
Γ. Σε ημερίδα που έγινε στην Σταυρούπολη της Θεσσαλονίκης τον Δεκέμβριο του 2019 παρουσίασε άλλο κείμενο για τον Παρακλητικό Κανόνα στο Άγιο Πνεύμα το οποίο και εξέδωσε σε μικρό φυλλάδιο και αυτό συμπεριέλαβε στον τέταρτο τόμο των Απάντων. Παρευρισκόμενοι στην ημερίδα,που γνωρίζανε το θέμα δεν έκαναν καμία παρέμβαση.
Η γραπτή παρέμβαση στην ημερίδα που έγινε εκ μέρους του γράφοντος εμποδίστηκε από τον υπεύθυνο μοναχό της Μονής και μάλιστα όχι απλά δεν ενημερώθηκε η επιστημονική επιτροπή, αλλά δεν δόθηκε και στα μέλη της το βιβλιογραφικό υλικό που είχε σταλεί. Επί πλέον στάλθηκαν προς την Αγιορείτικη Μονή και τους συνεργάτες της πολυσέλιδες γραπτές εργασίες (με τρία έγγραφα) που αποδεικνύουν ότι το κείμενο που χρησιμοποιεί η Μονή είναι ΣΧΕΔΙΟ ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΟΥ ΚΑΝΟΝΑ και όχι το τελικό κείμενο , γι΄αυτό και υπάρχουν διορθώσεις του Οσίου. Δυστυχώς μέχρι τώρα και η Μονή και οι συνεργάτες της απαξίωσαν να στείλουν γραπτές απαντήσεις στις ερευνητικές μας ενστάσεις. Αυτό όμως δεν αποτελεί απαξίωση προς το πρόσωπο του γράφοντος αλλά απαξίωση στο έργο του Οσίου και μεγίστη προσβολή στο έργο του μακαριστού Κ.Τσιλιγιάννη.Για το θέμα θα επανέλθουμε αναλυτικά αργότερα.