Γράφει η Χαρά Παπαβασιλείου
Απόσπασμα απ’ το δημοσιευμένο στο ΕΛΕΥΘΡΟΝ ΒΗΜΑ της 17ης Αυγούστου του 1922 άρθρο του Σκεύου Ζερβού:
Όταν προ δύο περίπου μηνών η ιταλική κυβέρνησις ενέτεινε σφοδρώς όλας αυτής τας δυνάμεις και έθηκεν εις ενέργειαν πάντα τα δελεαστικά μέσα αλλά και τα πιεστικά της μέτρα προς εκτέλεσιν της απαισίας απογραφής των Δωδεκανήσων, οι κάτοικοι της νήσου Σύμης, όπως και όλοι οι Δωδεκανήσιοι ανεξαιρέτως, κατεπλάγησαν και διερώτων αλλήλους τι άραγε υποκρύπτει πάλιν το περίφημον αυτό νέον μέτρον των Ιταλών.
Προ τριάκοντα πέντε και πλέον ημερών, εις δημοσίαν συνεδρίασιν και συζήτησιν, οι Δήμαρχοι της Σύμης φαίνονται εις τον λαόν ότι δεν αντιλαμβάνονται καλώς τα ύψιστα συμφέροντα του τόπου των, παρουσιάζονται ότι δεν γνωρίζουσιν επακριβώς τας ιταλικάς δολοπλοκίας, τους ιταλικούς αρπακτικούς σκοπούς και την μακκιαβελικήν της Ιταλίας διπλωματίαν και λέγουσιν οι αφελείς ούτοι ότι η απογφραφή της νήσου δεν φαίνεται δήθεν να αποκρύπτει κίνδυνόν τινα οιονδήποτε διά την εθνικήν της Σύμης αποκατάστασιν και την ένωσιν της Δωδεκανήσου μετά της Μητρός Ελλάδος. Όλως τουναντίον σύμπας ανεξαιρέτως ο λοιπός λαός της Σύμης με το θαυμάσιον εκείνο πολιτικόν αισθητήριον της θαυμασίας ελληνικής αντιλήψεως, διεμαρτυρήθη εντόνως δια τας βλασφημίας ταύτας των Δημάρχων του, εναντίον των οποίων κυριολεκτικώς και εξεμάνη, λιθοβολήσας τινάς εξ αυτών, ως τον Ι. Φαρμακίδην, τον Π. Κλαδάκην, άλλους εκακοποίησε και ηνάγκασε τους πάντας να παραιτηθώσι του δημαρχιακού αξιώματος, διότι είναι ανάξιοι αυτού αντιπρόσωποι και είναι τελείως ανίκανοι να υπερασπίσωσι τα εθνικά ιδεώδη και τα ύψιστα της Σύμης συμφέροντα.
Τότε έλαβε χώραν το μάλλον πρωτότυπον γεγονός, όπερ αναφέρουσι τα χρονικά και η τρισχιλιετίς ιστορία της Ελλάδος και όλου του πεπολιτισμένου κόσμου ανεξαιρέτως. Μετά την καθαίρεσιν των αιρετών Δημάρχων της νήσου, ανέλαβεν την πολιτικήν και δημοτικήν εξουσίαν της Σύμης δωδεκαμελές συμβούλιον γυναικών. Εκάστη των δώδεκα συνοικιών προσκληθείσα, εξέλεξεν δημοσία την εαυτής αντιπρόσωπον, αίτινες πάσαι ομού συνελθούσαι, απετέλεσαν την πολιτικήν και δημαρχιακήν της νήσου αρχήν, ήτις αυθωρεί και ανέλαβε τα καθήκοντά της. Ολίγον μετά ταύτα εσπευσμένως προσκληθείσα, προσήλθε και απεβιβάσθη νέα ισχυρά ιταλική δύναμις προς ενίσχυσιν της ιταλικής φρουράς της Σύμης. Η εκ γυναικών όμως Δημαρχία της νήσου ψύχραιμος και απαθής εξηκολούθησε και εξακολουθεί να διευθύνει τα της νήσου άριστα. Τριμελής επιτροπή της τοιαύτης γυναικείας Δημαρχίας παρουσιασθείσα μετ’ ολίγον εις τον Ιταλόν Διοικητήν Cobbo, επέδωκεν αυτώ το επόμενον έγγραφον την 30ήν Ιουλίου, προ δωδεκαημέρου περίπου, οπότε η ερίτιμος κυρία Δήμαρχος και αι αξιότιμοι κυρίαι Δημοτικαί Σύμβουλοι ανέπτυξαν δεόντως και διά ζώσης τα εαυτών αιτήματα και τας απόψεις των δημοτών των:
«Προς την Αυτού Εξοχότητα τον Διοικητήν Σύμης Alexandro Cobbo, ενταύθα. Εξοχότατε. Γιγνώσκουσαι πληρέστατα τα πατρικά Υμών αισθήματα, καταφεύγομεν σήμερον υπό τον τίτλον της αντιπροσωπείας του αδικουμένου λαού, μία εξ εκάστης συνοικίας, υπό την σκέπην της υψηλής υμών προστασίας και παρακαλούμεν θερμότατα δύο τινά: Α) Την κατάργησιν της απογραφής, διότι το πτωχόν λαϊκόν πνεύμα αδυνατεί να εννοήσει τον εκπολιτιστικόν σκοπόν ταύτης και νομίζει ως θίγουσαν τα προνόμιά του. Β)Πιστεύουσαι ότι η Ση Διοίκησις θα λάβει υπ’ όψιν της τας θερμάς ημών παρακλήσεις και θα συντελέσει πρωτίστως εις την ταχείαν κατάργησιν της απογραφής, διατελούμεν μετά σεβασμού και υπολήψεςως αι αντιπρόσωποι των συνοικιών Σύμης. (Έπονται αι δώδεκα υπογραφαί).
Το έγγραφον τούτο αντέγραψα ολόκληρον ως εξαιρετικής σημασίας και ενδιαφέροντος διά την ιστορίαν. Σκεύος Ζερβός.
ΥΓ. Ο Αριστοφάνης στην κωμωδία «Εκκλησιάζουσες» δείχνει το αδύνατο γυναικείο φύλο να παίρνει την εξουσία μέσα από τα χέρια του ισχυρού. Γι’ αυτό τον τίτλο της τον έχει πάρει όχι από μια γυναίκα, όπως έγινε με τη «Λυσιστράτη», αλλά από τις γυναίκες που αποτελούν τον Χορό και είναι εκείνες που πήραν μέρος στην εκκλησία του δήμου. Οι «Εκκλησιάζουσες» παραστάθηκαν στην Αθήνα το 392 π.Χ., τότε που η συμμετοχή των γυναικών στα κοινά ήταν απαγορευμένη.