Η Δίκη της Πρίντζου και οι εκτελέσεις

Του Αλέκου Φαρμάκη

Το «Δίκτυο Νέων Ηπείρου» και ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Ο Πλάτανος» Ιωαννίνων διοργάνωσαν δύο κινηματογραφικές προβολές στις 26 και 27 Αυγούστου 2020, που αναφέρονταν στα Μαρτυρικά χωριά των Ιωαννίνων και στην «Υπόθεση Πρίντζου», αντίστοιχα.

Οι εκδηλώσεις αυτές, όπως δήλωσαν οι εκπρόσωποι των φορέων κατά τις προσφωνήσεις τους, εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο δραστηριοτήτων με τίτλο: «Τα Γιάννενα στην πορεία του χρόνου-Ραντεβού με την Ιστορία», οι οποίες θα συνεχιστούν μέχρι το τέλος του 2021, ανάλογα με την πορεία του κορονοϊού και τα μέτρα ασφαλείας που θα επιβληθούν.
Η «Υπόθεση Πρίντζου» αναφέρεται στα θλιβερά γεγονότα που σημάδεψαν την πόλη των Ιωαννίνων τον Ιούλιο του 1948, με τη δίκη 114 πολιτών ηλικίας 17 έως 35 ετών, από το Έκτακτο Στρατοδικείο Ιωαννίνων, με προεξάρχουσα την Ευτυχία Πρίντζου.
Μετά την απελευθέρωση από τον Γερμανικό ζυγό ενέσκηψε η κατάρα του εμφύλιου διχασμού, η ένταση των πολιτικών παθών και το κυνήγι μαγισσών. Χώρισαν τους Έλληνες σε «πατριώτες» και «προδότες», σε «εθνικόφρονες» και «μιάσματα», για να επιβληθεί ευκολότερα η λευκή τρομοκρατία και η κρατική καταστολή.

Για την πόλη των Ιωαννίνων, η περίοδος εκείνη σημάδεψε βαθιά την ιστορική της πορεία, αφού ένα πυκνό πέπλο φόβου, τρόμου και αχαλίνωτης εκδίκησης περιφερόταν πάνω από τα κεφάλια των πολιτών της. Η πόλη μας, όσοι λίγες άλλες πόλεις, πλήρωσε τον θλιβερό εμφύλιο με δίκες σκοπιμότητας και τρομοκράτησης που έστειλαν στο εκτελεστικό απόσπασμα 17 νέους, με αστείες κατηγορίες.
Τα έκτακτα μέτρα εκείνης της εμφυλιοπολεμικής περιόδου, 1946-1948, ίσχυσαν ουσιαστικά μέχρι και το 1974, ενώ μέχρι το 1981 η συμμετοχή στον ΕΑΜ, στον ΕΛΑΣ, στην ΕΠΟΝ, στην ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ θεωρείτο προδοσία, ενώ η συμμετοχή και η συνεργασία με τις δυνάμεις κατοχής θεωρείτο «πατριωτικό καθήκον».
Μετά από 72 χρόνια, με μια μεγάλη χρονική απόσταση από τα γεγονότα, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την ιστορία της πατρίδας μας και της πόλης μας με νηφαλιότητα, και αντικειμενικότητα και χωρίς υστεροβουλία και σκοπιμότητα. Να δούμε το ρόλο και την προσφορά διαφόρων αντιστασιακών οργανώσεων, τον ρόλο και τις ίντριγκες των «φίλων συμμάχων» και να διδαχθούμε από τα λάθη μας σαν λαός. Γιατί η Ιστορία διδάσκει.
Ήδη έρχονται στο φως της έρευνας νέα στοιχεία για την περίοδο εκείνη και μάλιστα από τους πρωταγωνιστές εκείνης της περιόδου. Ενδεικτικά αναφέρω ορισμένα από το συνέδριο που οργάνωσε η Εταιρεία Νεοελληνικών Μελετών από τις 9 έως της 12 Νοεμβρίου 1978 στην Ουάσιγκτον, με την στήριξη του Έλληνα πρέσβη και την υποστήριξη του τότε υφυπουργού πολιτισμού Ανδρέα Ανδριανόπουλου. Τα πρακτικά αυτά εκδόθηκαν σε βιβλίο με τον τίτλο. «Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940-1950-Ένα έθνος σε κρίση», Ιστορική Βιβλιοθήκη-Θεμέλιο, Αθ. 2006 και οι αναφορές καταχωρούνται εδώ σε εισαγωγικά με στις αντίστοιχες σελίδες, χωρίς κριτική αξιολόγηση και σχολιασμό.

Ο Κρις Γουντχάουζ, λοιπόν, υπήρξε ένα πρωταγωνιστικό μέλος κατά την περίοδο της κατοχής (βλ. το βιβλίο του, Το μήλον της έριδος», συμμετείχε στο συμπόσιο και «όταν ρωτήθηκε εκ των υστέρων τι θα μπορούσε να είχε αλλάξει προς το καλύτερο τις συνθήκες στην Ελλάδα στο τέλος του πολέμου, απάντησε ότι το κλειδί ήταν η επιστροφή του βασιλιά και ότι, αν οι Βρετανοί δεν επέμεναν επ’ αυτού, τα πράγματα θα μπορούσαν να είχαν εξελιχθεί διαφορετικά…». (σελίδα 10).

Ο καθηγητής ιστορίας Λώρενς Ουίτνερ, στην ανάπτυξη του θέματος με τίτλο «Η αμερικανική πολιτική απέναντι στην Ελλάδα», αναφέρει μεταξύ των άλλων: «Η ελληνική δεξιά, που ήλεγχε τον κρατικό μηχανισμό, καθώς και οι βρετανοί συντηρητικοί, προτιμούσαν ένα δημοψήφισμα για το θέμα της μοναρχίας σύντομα…». (σελίδα 402). «Το 1946 ο αμερικανός πρεσβευτής στην Αθήνα δήλωνε ότι το πρόγραμμα της ελληνικής Δεξιάς στην πραγματικότητα προσεγγίζει το φασισμό». (σελίδα 403). «Τον Ιούλιο του 1947 όταν η κυβέρνηση εξαπέλυσε μεγάλο κύμα συλλήψεων αδιακρίτως, το έκανε μόνον αφού εξασφάλισε την επίσημη έγκριση της Αμερικανικής Κυβέρνησης. Όταν ρωτήθηκε για έναν ακόμη γύρο συλλήψεων, τον Μάρτιο του 1948, ο Ράνκιν είπε στους Έλληνες αρμόδιους ότι τέτοιες συλλήψεις ήταν απαραίτητες και δικαιολογημένες-θέση η οποία υποστηρίχθηκε και από το Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών».
Και συνεχίζει ο Λώρενς Ουίτνερ: «Συμπερασματικά είναι φανερό ότι, κατά την πολεμική και μεταπολεμική περίοδο, η αμερικανική πολιτική στην Ελλάδα πήρε διάφορές μορφές, διατηρώντας όμως σταθερά το στόχο να περιορίσει τη δύναμη και την επιρροή της ελληνικής Αριστεράς. Με αυτόν τον στόχο η αμερικανική κυβέρνηση υποστήριξε την εξουσία του βασιλιά, συνέπραξε στη βρετανική στρατιωτική παρέμβαση, απέκλεισε την Αριστερά από την κυβέρνηση, ακόμη και από την εκπροσώπηση στο Κοινοβούλιο, έθεσε τους αμερικανικούς οικονομικούς και στρατιωτικούς πόρους στη διάθεση της Δεξιάς, τήρησε τη στρατιωτική δικτατορία και περιόρισε πολύ τις πολιτικές και ατομικές ελευθερίες…». (σελίδα 411).

Μέσα από τα κείμενα του συμποσίου αποκαλύπτεται ότι «ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα αποτέλεσε το πρότυπο στο οποίο βασίστηκε και η αρχική πολιτική που ακολούθησαν οι ΗΠΑ στο Βιετνάμ…», αν λάβουμε υπόψη ότι οι πρώτες βόμβες ναπάλμ πειραματίστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν από τους αμερικανούς, το πρώτον, στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο.
Η Ισπανία, που πέρασε κι αυτή από έναν σκληρό εμφύλιο πόλεμο, φέρνει νομοσχέδιο για την αποκατάσταση της δημοκρατικής μνήμης και τη διερεύνηση των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου της χώρας από το 1936 έως το 1939. Τα εγκλήματα αυτά θα διερευνηθούν με βάση το Διεθνές Δίκαιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Για το σκοπό αυτό δημιουργεί Ειδική Εισαγγελία Δημοκρατικής Μνήμης, που θα αποκαταστήσει τους δημοκρατικούς αγώνες και θα βγάλει τους σκελετούς της χώρας από το χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Εμείς αφήνουμε τους σκελετούς να καθοδηγούν το παρόν και το μέλλον μας και για να βρίσκουν κάποιοι «επαγγελματίες εθνοπατέρες» σημεία ανιστόρητης και μεροληπτικής αντιπαράθεσης. Ποιους λοιπόν φοβίζει η πλήρης διαλεύκανση της περιόδου εκείνης; Ας ανατρέξει κανείς στα πρακτικά της Βουλής το 1982 που αναγνωρίστηκε η Εθνική Αντίσταση και θα βγάλει πολύ χρήσιμα συμπεράσματα.

Αυτές τις ημέρες γίνεται η επίσκεψη του αμερικανού ΥΠΕΞ κ. Πομπέο στη χώρα μας και ακούμε από τους αρμόδιους και από τα καλοπληρωμένα εθνικά ΜΜΕ για τη διαχρονική «αμερικανοελληνική φιλία», πλην όμως δεν ακούμε τι κέρδισε και τι κερδίζει στην προκειμένη περίπτωση και η Ελλάδα μας από τις ΗΠΑ, συγχρονικά και διαχρονικά.