Καλωσήρθατε…

της Παναγιώτας Π. Λάμπρη

http://users.sch.gr/panlampri/

«ΚΑΛΩΣΗΡΘΑΤΕ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΡΤΑ» ενημερώνουν πινακίδες στις εισόδους της αναφερόμενης πόλης! Δεν γνωρίζω ποιος τις τοποθέτησε, αλλά η πληροφορία που περιλαμβάνουν είναι σαφής. Βυζαντινή Άρτα!
Τι σκέφτεται, λοιπόν, κάποιος, όταν τις αντικρίζει; Αναμφίβολα πως η πόλη, ως μέρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, είχε σπουδαία παρουσία, κάτι που, ούτως ή άλλως, βεβαιώνεται τόσο από τα σημαντικότατα υπάρχοντα μνημεία όσο και από πλήθος γραπτών πηγών.
Το ερώτημα, όμως, που προκύπτει αφορά στον χρονικό περιορισμό της ιστορίας της πόλης, ο οποίος τίθεται από τις ανωτέρω πινακίδες. Διότι η Άρτα μπορεί να εμφανίζεται ως τοπωνύμιο γύρω στο 1000 μ.Χ., αλλά η ιστορία της ξεκινά πολλούς αιώνες πριν, αφού στη θέση της είχε ιδρυθεί και ακμάσει, αφήνοντας ισχυρότατο αποτύπωμα, η πόλη – κράτος Αμβρακία.

Τούτου δοθέντος, ας σημειωθούν εδώ κάποια στοιχεία γι’ αυτή. «Η Αμβρακία ιδρύθηκε στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. από Κορίνθιους αποίκους με οικιστή τον Γόργο, γιο του τυράννου της Κορίνθου Κυψέλου, στην περιοχή που έως τότε ανήκε στους Δρύοπες, γνωστό από τις πηγές θεσπρωτικό φύλο. Στη θέση της αποικίας υπήρχε ήδη από τον 9ο αιώνα. π.Χ. οικισμός με δική του χειροποίητη κεραμική και τον 8ο αιώνα π.Χ. οι Κορίνθιοι, στην προσπάθειά τους να διευκολύνουν τις εμπορικές τους δραστηριότητες, εγκατέστησαν εκεί εμπορική βάση, συνυπάρχοντας αρμονικά με τους παλαιότερους κατοίκους.» (Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, Δρ. Αρχαιολόγος, Αμβρακία, πόλις Ελληνίς – Στην αγκαλιά του Αράχθου», περιοδικό Αρχαιολογία, σ. 32, τ. 127, Αύγουστος 2018)
Σχετικά με το όνομα Αμβρακία, στην συνέχεια της ίδιας δημοσίευσης σημειώνεται: «Το όνομα της πόλης, το οποίο σύμφωνα με το μύθο προέρχεται από τον Άμβρακα, γιο του Θεσπρωτού, ή από την Αμβρακία, κόρη του βασιλιά των ΔρυόπωνΜελανέως, φανερώνει τοπική προέλευση και αποκλείει την απόδοσή του στους Κορίνθιους. Κατά μία άλλη εκδοχή, το όνομα ετυμολογείται από τη λέξη Αμβρακία <Αμπρακία – αμφί + ρακία, δηλαδή πετρώδης ακτή που χτυπιέται από εδώ και από κει, καθώς την πόλη περιέβαλλε ο ποταμός Άραχθος.»

Όποια κι αν είναι η αλήθεια σχετικά με την προέλευση του ονόματος της πόλης, σημασία έχει πως η ιστορία της έρχεται από χρόνο μακρινό, καθώς συμμετείχε ενεργά στο ιστορικό γίγνεσθαι της ευρύτερης περιοχής, αλλά και της νοτίου Ελλάδος, μέχρι την υποταγή της, όπως και της υπόλοιπης Ηπείρου, στους Ρωμαίους (167 π.Χ.), οι οποίοι υπό τον Αιμίλιο Παύλο, τη λεηλάτησαν, μεταφέροντας στη Ρώμη άπειρα έργα τέχνης, την έκαψαν και γκρέμισαν τα τείχη της.Ας σημειωθεί πως, τότε, την τύχη της Αμβρακίας είχαν συνολικά εβδομήντα Ηπειρωτικές πόλεις(Πολύβιος, Ιστορίες 30.15.1.1-5) ∙βέβαια, το τελικό χτύπημα στο όποιο μέλλον της κατεστραμμένης πόλης έδωσε ο Οκταβιανός Αύγουστος, ο οποίος, μετά τη νίκη του στο Άκτιο, προκειμένου να ενισχύσει τον πληθυσμό τηςνεοϊδρυμένης Νικόπολης, μετέφερε υποχρεωτικά πολλούς από τους κατοίκους της εκεί.(λήμμα «Αμβρακία» της ηλεκτρονικής πύλης «Οδυσσεύς» του ΥΠΠΟΑ)
Η Αμβρακία είχε οικοδομηθεί βάσει γεωμετρικού πολεοδομικού σχεδίου, ένα από τα καλύτερα της αρχαιότητας, είχε οχυρωμένο λιμάνι, τον Άμβρακο, για διέξοδο προς τον Αμβρακικό κόλπο, ενώ ονομαστά ήταν τα γυναικεία αμβρακιώτικα υποδήματα, γνωστά σε όλη την Ελλάδα με το όνομα Αμβρακίδες∙ διάσημοι Αμβρακιώτες υπήρξαν ο γλύπτης Πολύστρατος, ο μουσικός Επίγονος και ο ποιητής της Μέσης Κωμωδίας, Επικράτης. Ο Παυσανίας αναφέρει επίσης τον Αμβρακιώτη Ολυμπιονίκη Λέοντα που νίκησε στην 96η Ολυμπιάδα.(λήμμα «Αμβρακία» της ηλεκτρονικής πύλης «Οδυσσεύς» του ΥΠΠΟΑ)

Η κληρονομιά, λοιπόν, την οποία κατέλειπε η αρχαία Αμβρακία στην Άρτα είναι μεγάλη και πολυσήμαντη και μαρτυρείται σε πλήθος γραπτών πηγών, αλλά και πολλών άλλων τεκμηρίων, εκ των οποίων άλλα φιλοξενούνται στο υπέροχο Αρχαιολογικό Μουσείο της, άλλα σε ξένα μουσεία, άλλα, όπως το τείχος, τα θέατρα, ο ναός του Απόλλωνος, το πρυτανείο, τα νεκροταφεία,…, διαλέγονται αρμονικά με την καθημερινότητα της πόλης, υπάρχουν όμως και πολλά άλλα, τα οποία είναι κρυμμένα στη γη της, αφού μεγάλο μέρος της σύγχρονης πόλης είναι χτισμένη πάνω στην αρχαία.
Τέλος, σε μια πόλη όπως η Άρτα, στην οποία η αρχαία και η βυζαντινή κληρονομιά συνυπάρχουν αρμονικά με τη σύγχρονη ζωή της, για ποιο λόγο οι πινακίδες στις εισόδους της υπερθεματίζουν για τη δεύτερη και αγνοούν την πρώτη; Εγώ, ψάχνοντας το γιατί, δεν βρήκα απάντηση. Μήπως μπορούν να μας τη δώσουν εκείνοι, οι οποίοι τοποθέτησαν τις πινακίδες;