Συνέντευξη της Μαργαρίτας Μυλωνάκη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

…Υπέστησαν πολλά οι Έλληνες του Πόντου αφού τους στέρησαν την αξιοπρέπεια, τους βασάνισαν, τους θανάτωσαν και τους στέρησαν το δικαίωμα να ζήσουν στην πατρίδα τους τον Πόντο, μια πατρίδα 3000 χρόνων…

Η Μαργαρίτα Μυλωνάκη γεννήθηκε στα Ανώγεια της Κρήτης από μητέρα Πόντια και πατέρα Ανωγειανό. Σήμερα ζει στην Αθήνα.
Το μυθιστόρημά της «Σωπάστε να ακούσω», (Τρίτη έκδοση), εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος είναι ένα τρυφερό ανάγνωσμα γεμάτο από αγάπη που μας αφηγείται την ιστορία της γενοκτονίας των Ποντίων. Η ιστορία της γιαγιάς της είναι γραμμένη με τέτοιο τρόπο που σε κερδίζει από την πρώτη στιγμή

Ερ.: Από τον τίτλο και μόνο «Σωπάστε να ακούσω» ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι θέλετε να του διηγηθείτε μια ιστορία. Είναι ένα εύρημα ή μια τεχνική για να προσελκύσετε τον αναγνώστη;
Απ.: Ούτε το ένα είναι, ούτε το άλλο. Η γιαγιά μου η Ευσαία, μέχρι που πέθανε, έκλεινε με τις παλάμες της τ’ αυτιά της κι έλεγε «σωπάστε ν’ ακούσω» και το έκανε συχνά, για να ακούσει έλεγε το κλάμα του χαμένου παιδιού της και να πιστέψει πως ήταν ακόμη ζωντανό. ‘Ήξερα από την αρχή, πώς αυτός θα ήταν ο τίτλος του βιβλίου, πολλά χρόνια πριν ξεκινήσω να το γράφω. Πιστεύω πως είναι μοναδικός, γιατί είναι αληθινός.

Ερ.: Δεν φοβηθήκατε μήπως αντί για μυθιστόρημα γράψετε μια μαρτυρία;
Απ.: Μέσα από αυτό το μυθιστόρημα, βγαίνει η μαρτυρία που είχα ανάγκη να καταγγείλω, γιατί είναι μια αληθινή ιστορία που πονάει ακόμη κι εμάς, τις επόμενες γενιές. Το ίδιο το μεγαλείο του πόνου, ήταν αυτό που με έκανε να θέλω να το περιγράψω και ήθελα μαζί μ’ εμένα, να νοιώσουν όλοι όσοι διαβάσουν αυτό το βιβλίο, τα ίδια συναισθήματα που ένοιωθα γράφοντάς το. Συναισθήματα που όλοι γνωρίζουμε, μα αφήνουμε να ξεχαστούν στον χρόνο και δεν τα θυμόμαστε παρά μόνον όταν μας τα θυμίσουν άλλοι.

Ερ.: Η Ευσαία προσπάθησε να σηκώσει το βάρος της οικογένειας Πώς τα κατάφερε;
Απ.: Η Ευσαία ήταν μια απλή καθημερινή γυναίκα που είχε μεγάλη καρδιά για να χωράνε όλοι. Οι συνθήκες την ανάγκασαν στην πορεία να φανεί δυνατή και ν’ αντέξει όλους τους καημούς που βίωσε. Οι συνθήκες είναι αυτές που καθορίζουν τις αντοχές μας και μας αποκαλύπτουν καινούργια πράγματα για τον εαυτό μας. Γυναίκες σαν την Ευσαία, υπήρχαν και θα υπάρχουν πάντα και ο πόνος που σου φυλάει ένα παιδί, είναι ο ίδιος για όλες τις μάνες.

Ερ.: Ο Πόντος η καρδιά του ελληνισμού είναι μια υπόθεση πονεμένη. Οι Πόντιοι δολοφονήθηκαν, κυνηγήθηκαν και τους έδιωξαν από τα σπίτια τους. Ήταν λοιπόν άλλη μια γενοκτονία;
Απ.: Με όλη τη σημασία της λέξης! Μια καθαρή γενοκτονία που έμεινε στα αζήτητα για πολλούς και διαφόρους λόγους. Υπέστησαν πολλά οι Έλληνες του Πόντου αφού τους στέρησαν την αξιοπρέπεια, τους βασάνισαν, τους θανάτωσαν και τους στέρησαν το δικαίωμα να ζήσουν στην πατρίδα τους τον Πόντο, μια πατρίδα 3000 χρόνων. Αν αυτό δεν είναι γενοκτονία, τότε τι είναι; Πόντιοι και μη, πρέπει να γνωρίζουμε την έννοια της γενοκτονίας κι αφού δεν την μαθαίνουμε στα σχολεία, καλό θα ήταν, εμείς οι ίδιοι οι γονείς να την διδάξουμε στα παιδιά μας, γιατί επιβάλλεται να κοιτάξεις πίσω σου, όταν
θέλεις να κάνεις σταθερά βήματα μπροστά.

Ερ.: Μέσα από το μυθιστόρημα πλάθετε εξαιρετικές μορφές Ελλήνων. Μήπως οι αξίες που είχαν τους βοήθησαν για να αντέξουν τις συνθήκες κατατρεγμού και εξόντωσης;
Απ.: Φυσικά και ήταν αυτές οι αξίες που τους βοήθησαν να ανταπεξέλθουν σε πολύ δύσκολες καταστάσεις. Αυτές οι αξίες καθορίζουν το ποιόν του ανθρώπου, κι είναι αυτές οι αξίες που και σήμερα έχουμε ανάγκη όλοι μας, κι αν δεν τις έχουμε, τότε πρέπει να τις αποχτήσουμε, αν θέλουμε να επιβιώσουμε με αξιοπρέπεια. Όλοι οι άνθρωποι χρειαζόμαστε ανθρώπους δίπλα μας και στις χαρές για να τις μοιραστούμε, και στις λύπες, για να τις μοιραστούμε κι αυτές και να μη λυγίσουμε από το βάρος.

Ερ.: Η κάθοδος των Ποντίων και η προσπάθειά τους να φτάσουν στο λιμάνι της Αμάσειας και να μπουν στο λιμάνι για να ταξιδέψουν προς την Ελλάδα μου θυμίζει την κάθοδο των μυρίων. Τι φάνταζε η θάλασσα για τους Πόντιους;
Απ.: Η θάλασσα για τους μύριους ήταν η σωτηρία, αφού θα επέστεφαν στα σπίτια τους, στην πατρίδα τους, ενώ για τους Πόντιους η θάλασσα φάνταζε ξερίζωμα και ξενιτεμός, απόλυτος πόνος γιατί άφηναν πίσω τους πεθαμένους τους και όλα όσα γνώριζαν όλη τους τη ζωή. Άλλη υπόσταση υποθέτω πως είχε το όραμα και η σωτηρία για τους μύριους και άλλη για τους Πόντιους.

Ερ.: Η οικογένεια του Σταύραγα αλλά και η τοπική κοινωνία είχε τρομερούς συνεκτικούς δεσμούς. Τηρούσαν όλα τα έθιμα και τους κανόνες της θρησκευτικής ζωής. Δεν επηρεάστηκαν από τις αλλαγές και τις συνθήκες πίεσης που εξασκούσαν οι Τούρκοι;
Απ.: Πιστεύω πως η θρησκεία πρώτη δεν άφησε ν’ αναμιχθούν παραπέρα οι Έλληνες με τους τούρκους. Όλα τα έθιμα λίγο πολύ έχουν να κάνουν μ’ αυτή. Έμειναν αυστηρά πιστοί στους δικούς τους κανόνες κι αυτούς διατήρησαν οι γενιές που έζησαν ανακατεμένοι με τους τούρκους. Υπήρξαν λιγοστές εξαιρέσεις που παραβίασαν τους κανόνες κι αυτούς τους παραβάτες τους τιμωρούσαν, αγνοώντας τους σε όλη την υπόλοιπη ζωή τους.

Ερ.: Μου έκανε εντύπωση η φιλία της Ευσαίας και της Αισέ. Αυτό ήταν μια εξαίρεση ή οι Πόντιοι συνυπήρχαν αρμονικά με τους Τούρκους;
Απ.: Από μαρτυρίες της γιαγιάς μου της Ευσαίας, οι Έλληνες ζούσαν αρμονικά με τους τούρκους στο Τεκνετσούκ. Η φιλία της Ευσαίας με την ΤουρκάλαΑισέ, είναι ένα καλό παράδειγμα για να ξέρουμε πως υπήρξαν τέτοιες φιλίες δυνατές και αξεπέραστες. Αφού συνυπήρχαν σ’ ένα τόπο Έλληνες και τούρκοι, δεν θα μπορούσε να ήταν αλλιώς. Άλλωστε δεν είχαν να χωρίσουν τίποτα, απλοί άνθρωποι ήταν όλοι τους και κοίταζαν τη δουλειά τους, μέχρι που ξεκίνησε το κακό.

Ερ.: Εχετε επισκεφτεί τα μέρη όπου έζησαν οι πρόγονοί σας;
Απ.: Έχω ταξιδέψει στα μέρη των προγόνων μου νοερά, όταν έγραφα το βιβλίο. Δεν τα κατάφερα ακόμη να πάω, μα το θέλω πολύ και θα το κάνω αυτό το ταξίδι. Τώρα πια επιβάλλεται. Φαντάζομαι θα είναι μοναδική εμπειρία για κάποιον που έχει τις ρίζες του εκεί να ψάξει να τις βρει και να πατήσει τα χώματα που πατούσαν οι παππούδες του… θέλω να την ζήσω αυτή την εμπειρία.

Ερ.: Τι είναι αυτό που κάνει και σήμερα τους Πόντιους να είναι περήφανοι αλλά και άξιοι συνεχιστές των πατεράδων τους; Γιατί είναι μια γροθιά όλοι τους;
Απ.: Τα βιώματά οι γονείς, τα πέρασαν στα παιδιά τους, τις αξίες όπως πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια κι αυτό περνά από γενιά σε γενιά και ακούς τις επόμενες γενιές να μιλούν με πάθος για τον Πόντο, γνωρίζουν τη ποντιακή γλώσσα και ξέρουν να χορεύουν τους χορούς τους. Μη ξεχνάμε πως και τα γονίδια έχουν μνήμη και θυμούνται.