Συνέντευξη του Λερντ Χαρντ στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

…δεν μπορώ να σκεφτώ άλλον τόπο εκτός από τη χώρα σας, όπου θα μπορούσα να περάσω ευχάριστα το χρόνο μου

Ο Laird Hunt γεννήθηκε το 1968 στη Σινγκαπούρη. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα και στο JackKerouacSchool of DisembodiedPoetics στο Naropa University. Σπούδασε επίσης Γαλλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Εργάστηκε στο Γραφείο Τύπου του ΟΗΕ, δίδαξε δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο του Ντένβερ και σήμερα είναι καθηγητής στο Brown University. Είναι παντρεμένος με την ποιήτρια Eleni Sikelianos, απόγονο του Άγγελου Σικελιανού. Έχει δημοσιεύσει δέκα βιβλία, έχει μεταφράσει βιβλία από τα γαλλικά, ενώ άρθρα του έχουν δημοσιευτεί στις εφημερίδες New York Times, Washington Post, WallStreet Journal, Guardian, Irish imes και Los Angeles Times. Το Neverhome τιμήθηκε στη Γαλλία με το Μεγάλο Βραβείο Αμερικανικής Λογοτεχνίας.

Ερ.: Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του μυθιστορήματος «Neverhome», εκδόσεις Πόλις;
Απ.: Εμπνεύστηκα την ιστορία μου όταν έμαθα ότι υπήρχαν γυναίκες οι οποίες πολέμησαν στον Αμερικανικό Εμφύλιο μεταμφιεσμένες, υπήρχανε κατοντάδες τέτοιες περιπτώσεις και στα δυο στρατόπεδα . Αναρωτιόμουν κάτω από ποιες συνθήκες οι γυναίκες εκείνες έκαναν μια τέτοια επιλογή, τι είδους άνθρωποι μπορεί να ήταν ώστε να τολμήσουν κάτι τέτοιο. Από αυτές τις σκέψεις ξεκίνησε η βασική ιστορία της υπόθεσης μου η οποία δεν άλλαξε καθόλου σε όλη τη πορεία τη έκδοσης: « Εγώ ήμουν το ισχυρό μέρος κι εκείνος το αδύναμο άρα εγώ έπρεπε να πολεμήσω για να προασπίσω την ενότητα του έθνους …»

Ερ.: Ο τίτλος «Neverhome», είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;
Απ.: Ο τίτλος προέρχεται από έναν τίτλο ποιήματος κάποιου φίλου μου που γράφτηκε στη διάρκεια της δεκαετίας του 90, οι στίχοι έχουν ως εξής : « Εκείνος που δεν επιστρέφει ποτέ έρχεται μόνο για λίγο/ ύστερα φεύγει ξανά μακριά» . Το ποίημα δεν εξηγεί ποιος ακριβώς είναι αυτός που δεν επιστρέφει όμως για μένα αποτελούσε ένα μίγμα του χώρου και μιας διανοητικής κατάστασης, σαν έα πλάσμα που αποτελούνταν από αυτά τα συστατικά, ένα πλάσμα που μπορεί να έρθει να καθίσει στον ώμο σου κι έπειτα να πετάξει και πάλι μακριά. Στο βιβλίο μου η Κόνστανς Τόμπσον- σε αντίθεση με τον άντρα της- δεν επιστρέφει ποτέ από τον πόλεμο …

Ερ.: Έχει συμβεί στο παρελθόν γυναίκα να καταταχθεί ως άνδρας στον στρατό;
Απ.: Ναι έχει συμβεί και οι ιστορικοί έχουν καταγράψει παρά πολλές τέτοιες περιπτώσεις. Μπορούσε να συμβεί επειδή οι σωματικές εξετάσεις ήταν πολύ στοιχειώδεις ενώ πολλές φορές δεν υπήρχαν καθόλου κι ακόμα οι στολές δεν ήταν στα μέτρα των στρατιωτών, μπορούσαν λοιπόν να κρύψουν ένα γυναικείο σώμα. Επιπλέον υπήρχαν πάρα πολλοί νεαροί στρατιώτες στις συγκρούσεις και ήταν πολύ εύκολα για μια νέα γυναίκα να χαθεί μέσα σ’ αυτό το πλήθος. Άλλωστε ο εμφύλιος έλαβε χώρα κατά τη Βικτωριανή εποχή τότε που κυριαρχούσε ακόμα και στον στρατό η σεμνοτυφία οπότε φάνταζε αδιανόητο κάποιος στρατιώτης να βγάλει τη στολή του και να κολυμπήσει χωρίς ρούχα μαζί με τους φίλους του.

Ερ.: Αλήθεια τι θα συνέβαινε αν ανακάλυπταν ότι η Κόνστανς ήταν γυναίκα;
Απ.: Διάφορα πράγματα μπορούσαν να συμβούν, η πιο συχνή τιμωρία ήταν η απόλυση άλλες φορές πάλι η τιμωρία ήταν ο δημόσιος εξευτελισμός, οι γυναίκες διώχνονταν από τα στρατόπεδα μέσα σε αποδοκιμασίες και χλευασμούς. Μερικές φορές τις θεωρούσαν κατασκόπους του εχθρού – σε κάποιες περιπτώσεις όπως αυτήν της Loretta Velasquezοι γυναίκες έμειναν στην ιστορία ως κατάσκοποι πολέμου – αδίκημα που τιμωρούνταν με εκτέλεση, οι συνέπειες λοιπόν μιας πιθανής αποκάλυψης δεν ήταν ασήμαντες. Παρόλα αυτά μερικές γυναίκες των οποίων η ταυτότητα αποκαλύπτονταν απλά άλλαζαν το όνομα τους και κατατάσσονταν σε κάποιο άλλο τάγμα, γνωρίζουμε ότι μια γυναίκα το έκανε επτά φορές. Μια άλλη γυναίκα που αποκαλύφθηκε γύρισε στο μέρος όπου εργάζονταν ως μπαλαρίνα κι ύστερα, όταν άρχισε αν βαριέται τη ζωή της, κατατάχτηκε σε κάποιοι άλλο τάγμα, οι γυναίκες εκείνες ήταν άτομα εντελώς ασυνήθιστα !
Γιατί ο εμφύλιος πόλεμος θεωρείται η μεγαλύτερη καταστροφή σε μια χώρα;
Ο εμφύλιος πόλεμος διαβρώνει την ουσία της ταυτότητας ενός έθνους, η χώρα που τον υφίσταται δεν είναι πλέον αυτό που ήταν κάποτε. Σε αναγκάζει να αμφιβάλεις για όλα κι όταν πολεμάς απέναντι σε μέλη της οικογένειας σου, κάτι που συνέβη πολλές φορές στη διάρκεια του αμερικανικού εμφυλίου, είναι δύσκολο να πείσεις τον εαυτό σου ότι η πλευρά σου είναι σωστή εκατό τοις εκατό . Με τις βαθιές διαχωριστικές γραμμές που γίνονται ολοένα ευρύτερες στην σύγχρονη Αμερική, γίνεται όλο και πιο εύκολο να φανταστεί κάποιος ότι ένας εμφύλιος σαν αυτόν που συνέβη πριν 150 χρόνια, θα μπορούσε πάλι να ξεσπάσει.

Ερ.: Θέλει να κρατήσει ζωντανή την ελπίδα της επιστροφής στην πατρίδα και στον σύντροφο της ζωής της. Αυτή η πίστη θα της δώσει δύναμη να αντέξει στις συνθήκες του πολέμου;
Απ.: Ένα κομμάτι της τουλάχιστον νομίζω ότι πιστεύει πως η αγάπη θα την φέρει πίσω στο σπίτι της επουλώνοντας και γιατρεύοντας τις πληγές της. Όμως υπάρχει κι ένα άλλο κομμάτι της που θέλει να συνεχίσει, που επιθυμεί να ζήσει το κίνδυνο, που αντιστέκεται σε κάθε σκέψη επιστροφής στον αγαπημένο της. Έτσι όταν τελικά επιστρέφει στην πατρίδα της έχει αλλάξει τόσο ώστε να κάνει τα πράγματα πολύ περίπλοκα, πολύ σύνθετα πραγματικά.

Ερ.: Αντί να πάει ο σύζυγός της στον πόλεμο πάει η ίδια. Δεν είναι σαν να αλλάζουν οι ρόλοι στη ιστορία;
Απ.: Αυτός ήταν ο λόγος που το θέμα τράβηξε τόσο πολύ την προσοχή μου, ήθελα να γνωρίσω την πραγματική γυναίκα που έκανε κάτι τέτοιο. Κάποιες φορές οι άνδρες πήγαιναν στον πόλεμο άλλες φορές όμως δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο κι αυτή ήταν μια μεγάλη ιστορική αντιστροφή. Για ποιο λόγο οι γυναίκες έπρεπε να αποκλειστούν από τις πιο σπουδαίες, τις πιο επικίνδυνες, τις πιο συναρπαστικές περιπέτειες την ώρα που κάποιοι άνδρες φοβούνταν να συμμετάσχουν; Πρέπει ίσως να σημειώσω ότι το θέμα δεν ήταν πολύ γνωστό και μοιάζει δύσκολο σε κάποιους να δεχτούν ότι συνέβη, όταν έγραφα το βιβλίο μου δεχόμουν είτε επαίνους για την τόσο ενδιαφέρουσα υπόθεση που είχα ανακαλύψει, είτε χλευασμό από ανθρώπους που πίστευαν ότι δεν ήταν δυνατό να έχει συμβεί μια ιστορία σαν αυτή που περιέγραφα όμως τα αρχεία ανέφεραν καθαρά τα στοιχεία κι εγώ δεν είχα κατασκευάσει τίποτα. Υπήρχε ένας αριθμός γυναικών που πολεμούσαν γνωρίζοντας τους κινδύνους των πράξεων τους αλλά και τις συνέπειες που θα αντιμετώπιζαν αν αποκαλύπτονταν η ταυτότητα τους.

Ερ.: Γιατί στο μυθιστόρημα η αγάπη αποδεικνύεται πιο δυνατή από τα δεσμά του χώρου και του χρόνου;
Απ.: Η ερώτηση σας μου φέρνει στο νου ένα πολύ μικρό ποίημα του Charles Bernstein: Η μικρότερη απόσταση/ ανάμεσα σε δυο σημεία/ είναι η αγάπη. Αν έχετε να μου δείξετε ένα αίσθημα πιο ισχυρό από την αγάπη θα με ενδιέφερε πάρα πολύ να το δω !

Ερ.:Μπορούν οι διανοούμενοι να αντιδράσουν πολιτικά σε δύσκολες καταστάσεις της πατρίδας τους;
Απ.: Η ερώτηση σας μου φέρνει στο νου ένα πολύ μικρό ποίημα του Charles Bernstein: Η μικρότερη απόσταση/ Η ερώτηση σας μου φέρνει στο νου ένα πολύ μικρό ποίημα του Charles Bernstein: Η μικρότερη απόσταση/ Το ελπίζω. Σε τούτη τη χώρα η έννοια του διανοούμενου που εκφράζεται δημόσια κι ακόμα περισσότερο η έννοια του καλλιτέχνη που μιλά για την πολιτική κατάσταση έχουν βαθμιαία χάσει την αξία τους και είναι ελάχιστοι οι άνθρωποι του πνεύματος από τους οποίους ζητείται να εκφράσουν τη γνώμη τους σε περιόδους κρίσης. Είναι ντροπή αυτό που συμβαίνει καθώς οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες περνούν τη ζωή τους ψάχνοντας στα βαθύτερα σημεία της σκέψης κι έχουν να πουν πολλά και χρήσιμα πράγματα. Παρόλα αυτά νομίζω ότι μπορούμε τουλάχιστον να βρούμε στέρεο έδαφος ενώνοντας τα χέρια μας όπως έκαναν πολλοί από μας στη διάρκεια του μεγάλου πολιτικού και φυλετικού ξεκαθαρίσματος που έλαβε χώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες τα προηγούμενα χρόνια . Το ξέρω ότι θα χρειαστεί να το ξανακάνουμε

Ερ.: Ποια είναι η γνώμη σας για την Ελλάδα;
Απ.: Η γυναίκα μου η Ελένη Σικελιανού, κι εγώ έχουμε πολλούς φίλους στην Ελλάδα και νιώθουμε πολύ άνετα στην Αθήνα, σε νησιά όπως η Κρήτη, η Κέα ή η Λευκάδα και σε περιοχές όπως το Πήλιο και η τοποθεσία γύρω από τους Δελφούς. Αληθινά δεν μπορώ να σκεφτώ άλλον τόπο εκτός από τη χώρα σας, όπου θα μπορούσα να περάσω ευχάριστα το χρόνο μου. Ελπίζω να γυρίσω γρήγορα.

Μετάφραση από τα αγγλικά:
Απόστολος Σπυράκης