Συνέντευξη του JeanMichelGuenassia, στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελης

Ο Ζαν-Μισέλ Γκενασιά γεννήθηκε στο Αλγέρι το 1950. Σπούδασε νομικά και εργάστηκε ως δικηγόρος. Από τις εκδόσεις Πόλις κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του H λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων (τιμήθηκε με το βραβείο Γκονκούρ που απονέμουν οι μαθητές λυκείου), Η ζωή που ονειρεύτηκε ο Ερνέστο Γκ. και Το βαλς των δέντρων και του ουρανού

Ποιος είναι ο λόγος που γράψατε το μυθιστόρημα «Οι χώρες της Επαγγελίας» εκδόσεις Πόλις;
Πάντα ήθελα να γράψω τη συνέχεια της των «Αθεράπευτα Αισιόδοξων» επειδή πίστευα ότι είχα μόνο το πρώτο μέρος της ιστορίας, μου έλειπε ένα κομμάτι, το δούλεψα πολλά χρόνια και μια μέρα ανακάλυψα την ιστορία του Φρανκ, τότε ήμουν έτοιμος να γράψω αυτό το μυθιστόρημα. Μου πήρε δέκα χρόνια για να φτάσω μέχρι εδώ. «Οι Χώρες της Επαγγελίας» έχουν να κάνουν στην ουσία με δύο αλληλεπικαλυπτόμενα θέματα, την ιστορία ανθρώπων που αναζητούν την ευτυχία, ανθρώπων των οποίων οι οικογένειες βρέθηκαν στη δίνη των γεγονότων. «Οι χώρες της Επαγγελίας» αφορούν όμως και το θέμα του γονιού καθώς οι περισσότεροι χαρακτήρες της ιστορίας αδυνατούν να κρατήσουν δεμένες τι οικογένειες τους ή να φτιάξουν καινούριες. Και τέλος ήθελα να δείξω πως η κομουνιστική Σοβιετική Ένωση κατέληξε σε μια χώρα που βασίζεται στην πίστη και στη θρησκεία. Ο ορθόδοξος κλήρος είναι μια από τις κολώνες του καθεστώτος του Πούτιν, του δίνει μια σειρά από προνόμια ενώ εκείνος τον στηρίζει κι έχει ένα ρόλο καθοριστικό στη διατήρηση του συστήματος εξουσίας στη σύγχρονη Ρωσία

Στο μυθιστόρημα συναντούμε τον Μισέλ Μαρινί που είναι δεκαεπτά ετών και μόλις έχει πάρει το απολυτήριο λυκείου. Γιατί θελήσατε να δώσετε μια συνέχεια στο μυθιστόρημα «Η λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων»;
Επειδή με το θάνατο του Σάσα στη «Λέσχη» η ιστορία έμενε κομμένη στη μέση, δεν είχα μιλήσει για την εξέλιξη του Μισέλ, της Καμίλ, του Ιγκόρ, του Λεονίντ του Φρανκ.Κυρίως όμως δεν ήθελα να απογοητεύσω τους αναγνώστες, έπρεπε η συνέχεια της ιστορίας να είναι στο ίδιο επίπεδο. Είχα τα κομμάτια το πάζλ όμως περίμενα επειδή μου έλειπε το πιο ουσιώδες, μια ιδέα δηλαδή το ίδιο δυνατή με αυτή της «Λέσχης » η οποία με τον δικό της τρόπο θα αφηγούνταν την ιστορία αυτών των ανθρώπων, μου πήρε δέκα χρόνια να βρω και να πω αυτή την ιστορία όμως είμαι χαρούμενος με το αποτέλεσμα.

Παρασυρμένοι στην δίνη των ερώτων και των μυστικών τους, οι ήρωες έχουν προσδοκίες για μια καλύτερη ζωή. Από πού έπαιρναν αυτή την ελπίδα που τους δημιουργούσε προσδοκίες για το μέλλον;
Είναι άνθρωποι προερχόμενοι από ένα άλλον αιώνα, τον εικοστό, δεν είναι ευχαριστημένοι με την πραγματικότητα γύρω τους, κυνηγούν την ουτοπία, θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο. Ο κομουνισμός κατέληξες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ή σε μια μορφή απολυταρχικού καπιταλισμού, μια εξέλιξη αδιανόητη αν σκεφτούμε ότι όλα ξεκίνησαν με την ιδέα της κατάργησης τη εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.

Στο μυθιστόρημα έχετε τον Μισέλ Μαρινί, τον Φρανκ και τους Ρώσους εμιγκρέδες. Ποια είναι τα συνδετικά στοιχεία που έχουν μεταξύ τους;

Για ένα μεγάλο διάστημα το να θέλεις να αλλάξεις τον κόσμο ταυτίζονταν με το σοσιαλιστικό όνειρο ακόμα και αν χρειαζόταν να επιβληθεί με τη βία. Η σοβιετική Ένωση ήταν ένα είδος προτύπου που απέτυχε παταγωδώς όμως σε πολλές δυτικές κοινωνίες όπως η Γαλλία ή η Ελλάδα αυτή η χώρα αποτελούσε την πηγή πολλών ελπίδων αλλά και πολλών απογοητεύσεων όμως πρέπει αν παραδεχτούμε ότι όλη η αυτή η διαδικασία πήγε τους ανθρώπους μπροστά, τους βοήθησε να ωριμάσουν.

Με εκπλήσσει το γεγονός ότι οι χαρακτήρες του έργου ψάχνουν να βρουν την αγάπη και να συγχωρεθούν για τις παλιές τους αμαρτίες. Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια;
Αυτό που μ’ ενδιαφέρει σε τελική ανάλυση είναι να μιλήσω για τον κόσμο και τις δυσκολίες μέσα στις οποίες ζούμε, δυσκολίες που καλούνται ν’ αντιμετωπίσουν οι χαρακτήρες των βιβλίων μου. «Οι Χώρες της Επαγγελίας» είναι όμως και μια ιστορία για την πατρότητα και τις δυσκολίες του να μεγαλώσεις παιδιά σ’ ένα προβληματικό περιβάλλον. Ο Φρανκ, ο Ιγκόρ αλλά και η Σεσίλ κι ο Πώλ και λιγότερο ο Μισέλ καλούνται να παλέψουν με τέτοιες καταστάσεις.

Ο Φρανκ είναι νομίζω ο πιο τολμηρός και δημιουργεί καταστάσεις από το τίποτε. Παράλληλα έχει μεγάλες ικανότητες. Είναι δηλαδή πρωτοπόρος;
Ήθελα να μιλήσω για έναν άνδρα που επιθυμούσε ν’ αλλάξει τον κόσμο, που πίστευε ότι έκανε το σωστό αλλά βρίσκονταν σε λάθος δρόμο και παρόλα αυτά δεν συμβιβάστηκε, έμεινε πιστός στις ιδέες του. Την ίδια στιγμή όμως η επιθυμία του ήταν να δημιουργήσει μια οικογένεια. Πηγαίνει στην Αλγερία πρώτα για να βρει την γυναίκα που αγαπά και περιμένει παιδί, εκεί πραγματοποιεί δυο αποτυχημένες απόπειρες να φτιάξει οικογένεια και ν’ αποκτήσει παιδιά κι όταν μαθαίνει ότι έχει μια κόρη από τη Σεσίλ το σοκ αναποδογυρίζει όλη τη ζωή του κι ακολουθήσει άλλο μονοπάτι. Μέσα από τον χαρακτήρα του Φρανκ μιλώ για την ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης και της σύγχρονης Ρωσίας η οποία οδηγήθηκε από τον κομουνισμό στην οικονομία της αγοράς ανακαλύπτοντας ξανά τη θρησκεία ( το όπιο του λαού ) που είχε πολεμήσει για εβδομήντα χρόνια. Έμεινα κατάπληκτος μελετώντας την επανάκαμψη της Ορθόδοξης πίστης στη Ρωσία, οι εκκλησίες αναστηλώνονται και διακοσμούνται με τον πιο όμορφο τρόπο, τα προσκυνήματα ενώνουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, κυρίως νέους. Σκοπός μου ήταν να μιλήσω για όλα αυτά μεταφορικά, μέσα από τον χαρακτήρα του Φρανκ.

Η επιλογή του Φρανκ να ζήσει στην Αλγερία μας γνωρίζει ένα άλλο κόσμο. Η Αλγερία ξέφυγε από την επιρροή της Γαλλίας κατάφερε όμως να προχωρήσει και να βελτιώσει την οικονομική της θέση;
Η Αλγερία του 1962 ήταν μια ουτοπία, το όνειρο της οικοδόμησης ενός καλύτερου αντιαποικιακού-αντιιμπεριαλιστικού κόσμου αλλά η αποτυχία του εγχειρήματος ήταν τόσο μεγάλη όσο και οι προσδοκίες. Κι ότι κι αν λένε διάφοροι η Γαλλία δε φέρει καμιά ευθύνη γι αυτήν την αποτυχία. Η αλήθεια είναι απλή, δεν μπορούμε να θυσιάσουμε τις ατομικές ελευθερίες, να τις περιορίσουμε, να τις καταστρέψουμε. Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να πιστεύει σ’ ένα καλύτερο κόσμο, οι ουτοπίες υπάρχουν πάντα στο μυαλό μας αλλά είναι αδύνατο να υλοποιηθούν, το μόνο ρεαλιστικό σύστημα που μπορεί να υπάρξει είναι η δημοκρατία με όλες τις ατέλειες της.

Μαθαίνουμε άγνωστα πράγματα για την Αλγερία και τις σχέσεις της με την Κούβα, τη Ρωσία και τις άλλες χώρες. Ποιος ήταν ο ρόλος του Φρανκ σε αυτή την ανάπτυξη;
Για τριάντα χρόνια η Σοβιετική Ένωση βοηθούσε χώρες όπως η Αλγερία ή η Κούβα που βίωναν σημαντικές οικονομικές αντιξοότητες εξαιτίας των «παρεκκλίσεων» όπως λέγονταν, στην εφαρμογή του κομουνισμού. Σ’ όλη αυτή τη διαδικασία ο Φρανκ δεν ήταν παρά ένα απλό γρανάζι όμως ότι και να κάνεις δε γίνεται να ξεφύγεις από την τανάλια του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης.

Μέσα από τις περιπέτειες του Μισέλ Μαρινί, φωτογράφου ταξιδεύουμε και στον χώρο των καλλιτεχνών. Ποια ήταν η σχέση των παπαράτσι με τους καλλιτέχνες;
Ο Μισέλ γίνεται φωτογράφος, γράφεται στη φωτογραφική λέσχη όμως είναι ο Σάσα αυτός που του δίνει μια φωτογραφική μηχανή, μια Leica, κι όταν δουλεύεις για κάποιο πρακτορείο πρέπει να καταπιαστείς με όλα τα είδη του φωτογραφικού ρεπορτάζ, πολιτικό, ειδησεογραφικό, κοινωνικό κλπ.

Ο Ιγκορ και ο Λεονίντ, είναι πολιτικοί πρόσφυγες που περιπλανούνται, στην Γαλλία και στο Ισραήλ. Γιατί τους πιάνει η νοσταλγία για την πατρίδα;
Επειδή ενάντια στη θέληση τους διώχτηκαν από τις πατρίδες τους. Όπως συμβαίνει με όλα τα μέλη της «Λέσχης των Αθεράπευτα Αισιόδοξων» είναι πρώτα και κύρια άνθρωποι που ξέρουν να επιβιώνουν χωρίς να κόβουν τις διόδους επικοινωνίας με τους τόπους καταγωγής τους. Επιθυμώντας να δει ξανά τη γυναίκα και τα παιδιά του ο Ιγκόρ θα αποδεχτεί την επικίνδυνη πρόταση να επιστρέψει στη Σοβιετική Ένωση.

Η Σελίλ ονειρεύεται να ταξιδέψει την Ελλάδα. Αλλά και αλλού υπάρχουν αναφορές στην χώρα μας.
Ποια είναι η γνώμη σας για την Ελλάδα;
Νομίζω ότι η Ελλάδα είναι η χώρα του ονείρου, ένας ιστορικός τόπος όπου η τέχνη της ύπαρξης γίνεται πραγματικότητα.

Μέσα το βιβλίο υπάρχουν στιγμές συγκίνησης και κορύφωσης. Είναι απαραίτητες σε ένα μυθιστόρημα;
Κάθε σκηνή πρέπει να υπηρετεί τη συνολική αφήγηση. Δεν προσπαθώ να εντυπωσιάσω, ήξερα ότι ο Μισέλ επρόκειτο να γίνει φωτογράφος κι αναρωτιόμουν πως θα ανακάλυπτε το ταλέντο του γι αυτή τη δουλειά. Ψάχνοντας για τον καλύτερο τρόπο με τον οποίο θα μπορούσα να πως αυτήν την ιστορία θυμήθηκα το επεισόδιο της μεγάλης πλημμύρας της Φλωρεντίας το Νοέμβριο του 1966, η οποία με έχει σημαδέψει επειδή την κάλυψα δημοσιογραφικά σε μεγάλο βαθμό. Δεν ήξερα αν θα κατάφερνα να απεικονίσω το μέγεθος της καταστροφής όλη αυτή η σκηνή στο βιβλίο μου υπηρετεί μονάχα ένα σκοπό, να παρουσιάσει τον τρόπο με τον οποίο ο Μισέλ γίνεται φωτογράφος.

Τι θα λέγατε σ’ αυτούς που πρόκειται να διαβάσουν τη συνέντευξη σας;
Δούλεψα για δέκα χρόνια επειδή δεν ήθελα να απογοητεύσω τους αναγνώστες που θα διάβαζαν τη συνέχεια των «Αθεράπευτα Αισιόδοξων» και νομίζω ότι το επίπεδο αυτού του βιβλίου είναι το ίδιο υψηλό. Ήθελαοιαναγνώστεςναχαρούνανακαλύπτονταςόλουςαυτούςτουςχαρακτήρες. Ήθελα να δέσω δυο ιστορίες που ξετυλίγονται ταυτόχρονα ώστε να γίνουν μια ενιαία απεικόνιση της σύγχρονης ιστορίας, μα πάνω απ’ όλα ήθελα να μιλήσω για τις ελπίδες, τα όνειρα για έναν καλύτερο κόσμο, τις απογοητεύεις, τη ζωή με δυο λόγια.
Μετάφραση από τα αγγλικά: Απόστολος Σπυράκης