Άγιος Νεκτάριος ο δημοφιλής

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Η αθρόα προσέλευση του κοινού να παρακολουθήσουν την ταινία για τον Άγιο Νεκτάριο «Ο άνθρωπος του Θεού» είναι εντυπωσιακή, ενώ προκαλεί αίσθηση ο φονταμενταλισμός και η έλλειψη αυτοσεβασμού ελαχίστων Ελλήνων αθέων και αντιεκκλησιαστικών παραγόντων, που όμως απολαμβάνουν ευρείας προβολής στα ΜΜΕ και στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Σημειώνεται ότι η ταινία της Σερβικής καταγωγής Ελένης Πόποβιτς έτυχε ευμενούς υποδοχής από κινηματογραφικούς κριτικούς και βραβεύθηκε στο φεστιβάλ της Μόσχας και στο φεστιβάλ ελληνικού κινηματογράφου στο Λος Άντζελες.
Η συγκεκριμένη ταινία, η προσέλευση χιλιάδων θεατών να την δουν και οι αντιδράσεις φανατικών αθέων θέτουν επί τάπητος για μιαν ακόμη φορά, το θέμα της αγιότητας και του θαύματος στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Με την ταινία τίθεται και το ερώτημα τι συνετέλεσε ώστε ο Άγιος Νεκτάριος εκατό χρόνια μετά την κοίμησή του να εξακολουθεί να είναι τόσο δημοφιλής; Τι είναι αυτό που έχει ο Άγιος και ελκύει την αγάπη, τον σεβασμό και την πίστη προς την αγιότητά του; Όσο ζούσε συκοφαντήθηκε, διαπομπεύθηκε, εξορίστηκε, κυνηγήθηκε ανελέητα από εκκλησιαστικούς και μη παράγοντες. Δεν διεκδίκησε και δεν έλαβε ποτέ αξιώματα, έζησε τον βίο του ασκητικά και ταπεινά, χωρίς δεύτερο ράσο. Και όμως σε αυτόν προσέρχεται ο πιστός λαός, ενώ έχει λησμονήσει όσους Πατριάρχες, Αρχιεπισκόπους και Μητροπολίτες άσκησαν εξουσία επάνω του…

Τι είναι λοιπόν αυτό που ελκύει το λαό προς τον Άγιο Νεκτάριο; Είναι η μεγάλη του αγάπη στον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό. Από εκεί ξεκινά η αγάπη και το ενδιαφέρον του για τον συνάνθρωπο, από εκεί ξεκινά η συγχωρητικότητά του προς όσους τον έβλαψαν και τον κυνήγησαν ανελέητα, από εκεί ξεκινά η ταπείνωσή του και η απλότητα της βιωτής του. Από αυτή την αγάπη ξεκινά η πιστή τήρηση των εντολών του Θεανθρώπου Χριστού, που φαίνονται στη θεωρία απλές, αλλά είναι πολύ δύσκολες στην εφαρμογή τους, αφού προϋποθέτουν την παραίτηση από την υλόφρονα και ηδονιστική ζωή.
Ο Άγιος με αυτή την πίστη, που και βουνά μετακινεί, δεν μεσίτευε και δεν μεσιτεύει μόνο στον Θεάνθρωπο να τελούνται – και τελούνται – θαύματα. Έκαμε στη ζωή του πράξεις, που ξεφεύγουν από τον κοινό άνθρωπο. Θα αναφερθούν ορισμένα παραδείγματα, όπως καταγράφονται στο εξαιρετικό βιβλίο του αείμνηστου Σώτου Χονδρόπουλου «Ο άγιος του αιώνα μας – Ο όσιος Νεκτάριος Κεφαλάς», (Εκδόσεις «Καινούργια Γη», Αθήνα, 1997).
Το πρώτο είναι ότι ουδέποτε απάντησε στο ψέμα ότι μόνος του αποχώρησε από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, ενώ στην πραγματικότητα εκδιώχθηκε κακήν κακώς. Το δεύτερο είναι ότι όταν πέθανε ο Πατριάρχης Σωφρόνιος και οι ομογενείς της Αιγύπτου – και ήσαν πολλοί στο τέλος του 19ου και αρχές του 20ού αιώνα – τον θέλησαν για Πατριάρχη, όταν είδε να αναμιγνύονται η τότε βασίλισσα Όλγα και οι κυβερνήσεις Ελλάδος και Αιγύπτου και να βγαίνουν σπαθιά από υποψηφίους, που με κάθε τρόπο ήθελαν να αναρριχηθούν στο θρόνο, εκείνος υποχώρησε και αναχώρησε επιστρέψας στην Ελλάδα…

Το τρίτο συνέβη στην Κύμη της Ευβοίας. Όταν διακονούσε ως ιεροκήρυκας ένας έφηβος άκουσε το κήρυγμα του και πήγε και τον βρήκε απελπισμένος. «Πάτερ θέλω να αυτοκτονήσω. Είμαι νόθος και μου το φωνάζουν συνέχεια στο χωριό. Δεν γνώρισα πατέρα και η μητέρα μου είναι επίσης σε απόγνωση. Δεν αντέχω άλλο». Ο Άγιος τον κοίταξε στα μάτια και του είπε: «Από τώρα είμαι εγώ ο πατέρας σου. Θα σε στείλω στο Κάιρο, σε δικούς μου ανθρώπους και εκεί, ουδείς θα γνωρίζει το πώς γεννήθηκες. Θα σπουδάσεις, θα προκόψεις και θα πάρεις κοντά σου και τη μητέρα σου…». Ο έφηβος έπεσε στα πόδια του και τα γέμισε με δάκρια ευγνωμοσύνης.
Ο Άγιος Νεκτάριος δεν άσκησε εκκλησιαστική εξουσία. Η Μητρόπολη Πενταπόλεως δεν είχε ποίμνιο και μετά την εξορία του από την Αίγυπτο εργάσθηκε ως απλός ιεροκήρυκας στην Ελλάδα. Κατά κάποιο τρόπο παιδαγωγική εξουσία άσκησε ως γενικός διευθυντής της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής. Αυτή την εξουσία την άσκησε με άγιο τρόπο, όπως κανείς άλλος δεν θα μπορούσε έτσι να την ασκήσει. Δύο παραδείγματα.
Ο παιδονόμος μιαν ημέρα του πήγε στο γραφείο του τέσσερις μαθητές που τσακώθηκαν, αντάλλαξαν βρισιές και αλληλογρονθοκοπήθηκαν. Ο Άγιος τους κοίταξε στα μάτια, εξέφρασε τη λύπη του, τους είπε ότι τον αναγκάζουν να τιμωρήσει τον εαυτό του και είπε στον παιδονόμο να ειδοποιήσει τον μάγειρο επί τρεις ημέρες να μην του πηγαίνει φαγητό. Τους μαθητές τους άφησε να φύγουν ευχόμενος ο Ύψιστος να τους αποστείλει έλεος και φωτισμό. Οι νέοι αισθάνθηκαν πολύ άσχημα. Συνέχεια ρωτούσαν αν διέκοψε την αποχή από το φαγητό και όταν μάθαιναν ότι τη συνεχίζει τόσο και γίνονταν χειρότερα ψυχολογικά. Δεν πήγαιναν ούτε αυτοί να φάνε. Η στάση του Αγίου τους μαλάκωσε την καρδιά, τους έδωσε ταπείνωση και μετανιωμένοι πήγαν και του ζήτησαν συγγνώμη που τον έβαλαν σε αυτή τη δοκιμασία. Το γεγονός μαθεύτηκε σε όλους τους μαθητές και συν τω χρόνω μειώθηκε πολύ η παραβατικότητα ανάμεσα στους μαθητές…

Κάτι ανάλογο συνέβη με τους καθαριστές της Σχολής. Μιαν ημέρα τσακώθηκαν και άρχισαν φωναχτά ο ένας να βρίζει τον άλλο. Ένας από τους λόγους του τσακωμού ήταν ότι ανάμεσα στις φροντίδες τους έπρεπε να καθαρίζουν τα αποχωρητήρια, που ο μεγαλύτερος στην ηλικία απέφευγε το υποτιμητικό, κατ’ αυτόν, καθήκον… Ο Άγιος Νεκτάριος είχε παρατηρήσει το γεγονός και πολλές φορές είχε σηκωθεί πριν να ξυπνήσουν το προσωπικό και οι μαθητές και καθάριζε ο ίδιος τα αποχωρητήρια, χωρίς να πει λέξη. Όμως τώρα που τους έπιασε να τσακώνονται τους είπε πως αφού τεμπελιάζουν και δεν κάνουν το καθήκον τους θα αναλάβει εκείνος τον καθαρισμό των αποχωρητηρίων…Οι δύο καθαριστές τα έχασαν. Ο μεγαλύτερος ψέλλισε φοβισμένος: «Δηλαδή μας διώχνετε πάτερ;» και ο Άγιος του απάντησε ότι η συνείδησή του δεν του επιτρέπει να προβεί στην απόλυσή τους, αλλά αφού δεν θέλουν εκείνοι να καθαρίζουν θα αναλάβει αυτός την εργασία τους…Αυτοί τότε αισθάνθηκαν πολύ ντροπιασμένοι. Από εκείνη την ημέρα τα αποχωρητήρια έλαμπαν από πάστρα, χωρίς να χρειαστεί να εκτελέσει τη δουλειά των δύο ο Άγιος…
Ο καθηγητής Πανεπιστημίου και μετά Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομος Παπαδόπουλος όταν εκοιμήθη ο Άγιος έγραψε μεταξύ των άλλων σε ακαδημαϊκό ύφος, που όμως εκφράζει την προσωπικότητα του: «Εξέλιπε τον βίον ο Μητροπολίτης Πενταπόλεως Νεκτάριος, Ιεράρχης σεβασμιώτατος, περικοσμούμενος μεν υπό μεγάλων αρετών, σπουδαίαν δε αναπτύξας κατά τον βίον αυτού δράσιν (…). Ο βίος αυτού υπήρξεν ασκητικώτατος, εις μέγαν βαθμόν αναπτύξας τας χριστιανικάς αυτού αρετάς (…) Γλυκύτατος τους τρόπους και ωφελιμώτατος ο καλοκάγαθος Ιεράρχης καθίστατο λίαν αγαπητός και σεβαστός εις τους γνωρίζοντας αυτόν, λίαν δε ετιμάτο (…) δια τας αρετάς αυτού, την παιδείαν και τον ασκητικόν βίον. Υπήρξεν αληθώς ο αοίδιμος Μητροπολίτης Πενταπόλεως Νεκτάριος, τύπος αρχαίου ασκητού και ζηλωτού διδασκάλου, εξόχως συμπαθής φυσιογνωμία Ορθοδόξου Ιεράρχου».

Η ζωή του Αγίου Νεκταρίου*
1 Οκτωβρίου 1846.
Γέννηση του Αγίου Νεκταρίου, κατά κόσμον Αναστασίου Κεφαλά στη Σηλυβρία της Ανατολικής Θράκης.
1860-1866 Μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη, όπου εκπαιδεύεται, εργαζόμενος ταυτόχρονα.
1866 – 1873 Έρχεται στην Αθήνα και μεταβαίνει στη Χίο, όπου εργάζεται ως γραμματοδιδάσκαλος στο μαστιχοχώρι Λιθί, ιδιαίτερη πατρίδα του μεγάλου εθνικού ευεργέτη Ανδρέα Συγγρού.
1873 Εισέρχεται στη Νέα Μονή Χίου ως δόκιμος μοναχός.
11/7/1876 Κείρεται μοναχός και μετονομάζεται Λάζαρος.
15/1/1877 Χειροτονείται διάκονος και μετονομάζεται σε Νεκτάριο.
22/3/1881 Καταστρεπτικός σεισμός στη Χίο κρημνίζει όλα τα εκεί σχολεία. Ο φοιτών στην τελευταία τάξη του τότε Γυμνασίου διάκονος Νεκτάριος υποχρεώνεται να έρθει στην Αθήνα και να δώσει τις απολυτήριες εξετάσεις στο Βαρβάκειο εκπαιδευτήριο.
4/11/1881 Εγγράφεται φοιτητής στη Θεολογική Σχολήτου Πανεπιστημίου Αθηνών.
28/9/1885 Λαμβάνει το πτυχίο του από τη Θεολογική Σχολή.
23/3/1886 Χειροτονείται πρεσβύτερος στην Αλεξάνδρεια από τον εκεί Πατριάρχη Σωφρόνιο.
6/8/1886 Λαμβάνει το οφίκιο του Αρχιμανδρίτη και του ανατίθενται τα καθήκοντα του Πατριαρχικού Επιτρόπου Καΐρου. Προσφέρει εκεί πλούσιο ποιμαντικό, εθνικό, συγγραφικό και εκκλησιαστικό έργο και η εκεί ομογένεια του δείχνει αγάπη, σεβασμό και τιμή.
Ιανουάριος 1889 Εκλέγεται Μητροπολίτης Πενταπόλεως, παλαιάς σημαντικής επαρχίας του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας στη Λιβύη και εξακολουθεί να εκτελεί τα καθήκοντα του Πατριαρχικού Επιτρόπου στο Κάϊρο.
11/7/1890 Οι από φθόνο και έρμαιοι των ενστίκτων τους παντοειδείς εχθροί του Αγίου με παντοειδείς συκοφαντίες και δηλητηριώδη υπονοούμενα πείθουν τον 90τούτη Πατριάρχη Σωφρόνιο να τον εκδιώξει από την Αίγυπτο, γιατί αλλιώς θα τον εκθρονίσει και θα καταλάβει αυτόν τον θρόνο της Αλεξανδρείας… Ο Άγιος εξορίζεται πτωχός και καταφρονεμένος με ένα βαθύ παράπονο, αλλά χωρίς γογγυσμό.
Αύγουστος 1890

Ο Άγιος έρχεται στην Ελλάδα και με πηγαία ταπεινοφροσύνη δεν ζητεί να λάβει κάποια Μητρόπολη, αλλά να υπηρετήσει την Εκκλησία ως απλός ιεροκήρυκας.
Μάρτιος 1891 Διορίζεται ιεροκήρυκας στην Εύβοια. Ιδιαίτερα συνδέεται με την περιοχή του Αλιβερίου και της Κύμης.
Αύγουστος 1893 Μετατίθεται ως ιεροκήρυκας στην Φθιώτιδα και στην Φωκίδα.
Μάρτιος 1894 Διορίζεται Γενικός Διευθυντής στην Ριζάρειο Εκκλησιαστική σχολή, όπου είχε ευλογημένη διακονία. Πλήθος σημαντικών Αρχιερέων, Καθηγητών Πανεπιστημίων και απλών κληρικών πέρασαν από τη διδαχή του.
καλοκαίρι 1904 Μετά από αίτημα αφιερωμένων μαθητριών του αποφασίζει να ιδρύσει Μονή στην Αίγινα, αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα.
Απρίλιος 1908 Αποχωρεί από τη Ριζάρειο.
Χριστούγεννα 1908 Εγκαθίσταται μόνιμα στην Αίγινα. Αν και ασκητεύει οι δοκιμασίες που περνά είναι πολλές. Από φθόνο και κοσμικής αντιλήψεως ασκήσεως της εκκλησιαστικής εξουσίας σύρεται σε ανακρίσεις και υφίσταται προσβολές όσον αφορά στο άψογο ήθος του.
20/9/1920 Ασθενών εισάγεται στο Αρεταίειο Νοσοκομείο και εις δωμάτιο με τίποτε το ιδιαίτερο. Δίπλα στο δωμάτιο του Αγίου, που δεν φιλοξενεί πλέον ασθενείς και έχει καταστεί προσκύνημα, νοσηλεύτηκε ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος και όσο έμεινε στο δωμάτιο εκείνο και του επέτρεπαν οι δυνάμεις του πήγαινε σε αυτό, προσευχόταν και αναπαυόταν ψυχικά.

8 προς 9 Νοεμβρίου 1920 Κοίμηση του Αγίου
18/6/1924 Ο τάφος του ανοίγεται. Το σκήνωμά του είναι ακέραιο και ευωδιάζει.
8/11/1956 Η εφημερίδα «Εστία» γράφει ότι αποτελεί παλλαϊκό αίτημα η αγιοκατάταξη του Αγίου Νεκταρίου, του «Αγίου του λαού».
20/4/1961 Με απόφαση της Πατριαρχικής Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου ο Μητροπολίτης Πενταπόλεως Νεκτάριος συγκαταριθμείται μεταξύ των Αγίων και των Οσίων της Εκκλησίας. Έκτοτε πολλοί ανά τον κόσμο ναοί αφιερώνονται στον Άγιο, πλήθη δε πιστών συρρέουν στην Αίγινα να προσκυνήσουν τα λείψανα και τον τάφο του Αγίου και να επισκεφθούν το κελί του. Πολλά ζευγάρια δίνουν σε παιδιά τους, αγόρια και κορίτσια, το όνομα του Αγίου.
15/1/1998 Επί μακαριστού Πατριάρχου Πέτρου η Σύνοδος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας αποφασίζει να εκζητήσει συγγνώμη από τον Άγιο Νεκτάριο, γιατί, όπως αναφέρεται, «αδίκως είχε κατηγορηθεί και εκδιωχθεί από τη θέση του στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας». Το επίσημο έγγραφο με την εκζήτηση της συγγνώμης κατέθεσε ο ίδιος ο Πατριάρχης Πέτρος στη Μονή του Αγίου, στην Αίγινα.
Αύγουστος 2021 Παίζεται στους κινηματογράφους η ταινία με βάση την βιογραφία του Αγίου, την οποία προσέρχονται να δουν πλήθη θεατών και η οποία έχει κερδίσει την εκτίμηση των αντικειμενικών κριτικών του κινηματογράφου.

*Για την γραφή της βιωτής του Αγίου χρησιμοποιήθηκε η εμπεριστατωμένη μελέτη του Σοφοκλή Γ. Δημητρακόπουλου «Ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως – Η πρώτη άγια Μορφή των καιρών μας», Ιστορική βιογραφία βασισμένη σε αυθεντικές πηγές, Αθήνα, 1998.