«ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑ»

Του Βαγγέλη Σακέλλιου
Δικηγόρου

«… όταν σε περιμένω και δεν έρχεσαι,
ο νους μου πάει στους τσαλακωμένους,
σαυτούς που ώρες στέκονται σε μια ουρά
έξω από μια πόρτα ή μπροστά σέναν υπάλληλο,
κι εκλιπαρούν με μια αίτηση στο χέρι,
για μια υπογραφή, για μια ψευτοσύνταξη.
Όταν σε περιμένω και δεν έρχεσαι,
γίνομαι ένα με τους τσακισμένους…»
Ντίνος Χριστιανόπουλος, ανυπεράσπιστος καημός.

Έβλεπα και βλέπω πάντα με ενδιαφέρον το «Φιλαδέλφεια». Θες οι ερμηνείες του Τομ Χάνκς και του Ντέζελ Ουάσιγκτον, θες ο ρόλος του Αντόνιο Μπαντέρας, θες το κλίμα στα μεγάλα δικηγορικά γραφεία της Πενσυλβάνια, αυτό το φιλμ του 1993 απ’ την αρχή έκανε «κλικ», ήταν απ’ τις πρώτες ταινίες που μίλησαν ανοιχτά και σοβαρά για το AIDS, την ομοφυλοφιλία και την ομοφοβία.
Όσες φορές την είδα εστίαζα και κάπου αλλού. Και τελευταία, τώρα στις γιορτές που την ξαναείδα, εστίασα σε μια «παραγνωρισμένη» σκηνή, σε μια «φευγαλέα» στιγμή. Ήταν η στιγμή της δικαστικής δικαίωσης για τον πρωταγωνιστή που τον βρίσκει λίγο πριν το τέλος του στο νοσοκομείο μαζί με την οικογένειά του. Στο τέλος μένει μόνος με τον σύντροφό του, τους αφήνουν μαζί οι γονείς και τα αδέλφια όταν αποσύρονται διακριτικά.
Σκέφτηκα μια αντίστοιχη σκηνή στα καθ’ ημάς, αρχές του ’90, όταν δηλαδή το AIDS είχε δαιμονοποιηθεί, η ομοφυλοφιλία τελούσε υπό θεσμικό διωγμό και η ομοφοβία καθόριζε το DNA των νεοελλήνων. Παρόλο που έγραφαν, συνέθεταν, ζωγράφιζαν ανάμεσά μας σπουδαίοι άνθρωποι, σπουδαίοι «πλην» ομοφυλόφιλοι, αναγνωρίσιμοι και αποδεκτοί αλλά αυστηρά «ιδιωτικώς».

Τα ξανασκέφτηκα όλα αυτά βλέποντας και παρατηρώντας τις αντιδράσεις πολλών και διαφόρων στην διακηρυχθείσα πρόθεση νομιμοποίησης του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών και της συνακόλουθης τεκνοθεσίας αυτών. Μια κυβερνητική πρόθεση που, σύμφωνα με τον Πρωθυπουργό, συνιστά γενναίο βήμα εκσυγχρονισμού των θεσμών και ουσιαστική ενσωμάτωση του Ευρωπαϊκού κεκτημένου μετά από δεκαετίες.
Οι αντιδρώντες είναι οι συνήθεις γνωστοί και προβλέψιμοι : η θορυβώσα Εκκλησία, το συντηρητικό άκρο της κυβερνώσας παράταξης, οι γνωστοί θιασώτες του δόγματος «πατρίς – θρησκεία – οικογένεια» αλλά και κάποιες θολές φωνές αριστερών που ομιλούν στο όνομα μιας ιδεολογικής καθαρότητας παραβλέποντας, ωστόσο, τις εξελίξεις και την όσμωση των καιρών. Οι περισσότεροι θορυβούν στο όνομα μιας ανιστόρητης θεωρίας της θεολογίας, την οποία ερμηνεύουν «κατά τας γραφάς» αρνούμενοι πεισμόνως να συγχρονιστούν με τις επιταγές του Συνταγματικού Χάρτη, τις παραδοχές ΕΣΔΑ, την ίδια ομιλούσα κοινωνία των καιρών.
Είναι οι ίδιοι που αντέδρασαν σθεναρά, αλλά άσφαιρα, και το 1983, δηλαδή πριν σαράντα ένα (!!!) χρόνια όταν ψηφίστηκε ο εμβληματικός Ν. 1329/1983, τομή στον εκσυγχρονισμό και εν τέλει εκδημοκρατισμό του οικογενειακού δικαίου.

Θυμίζω πως με τις διατάξεις του Ν. 1329/1983, μεταξύ άλλων, καταργήθηκε ο θεσμός της προίκας κα καθιερώθηκε «εντός οικογένειας» η ισότητα των δύο φύλων. Θυμίζω, επίσης, πως μέχρι τότε ο άνδρας είχε την διακηρυγμένη υπεροχή στα πλαίσια της οικογένειας κατά νομική παραδοχή αφού το άρθρο 1389 του Αστικού Κώδικα ρητά προέβλεπε ότι «ο ανήρ είναι η κεφαλή της οικογένειας και αποφασίζει περί παντός ο,τι αφορά το συζυγικό βίο».
Στο νέο θεσμικό πλαίσιο εναρμονίζεται η αρχή της ισότητας των δύο φύλων με τις νομικές ρυθμίσεις των οικογενειακών σχέσεων, τόσο μεταξύ τους όσο και μεταξύ αυτών με τα τέκνα τους, αφού υπό το προγενέστερο καθεστώς ο πατέρας/σύζυγος είχε την αποκλειστική εξουσία για την επιμέλεια των παιδιών. Η ιστορία έδειξε και η νομολογία των Δικαστηρίων επιβεβαίωσε ότι με τον εμβληματικό Ν. 1329/1983 κατοχυρώθηκε η αρχή της ισότητας των δύο φύλων, γεγονός που συνετέλεσε στην εναρμόνιση των επιταγών του Συντάγματος.

Οι αντιρρήσεις της, ισχυρής και τότε, ΝΔ και οι ιαχές της Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας απαντήθηκαν στο διάβα της ιστορίας και της εν τέλει εξελεγκτικής εμπέδωσης των νέων θεσμών στις ζωές των Ελλήνων.
Θυμίζω, επίσης, πως με τον Ν. 1250/82 κατοχυρώνεται εν Ελλάδι ο πολιτικός γάμος, με τον Ν. 1272/82 αποποινικοποιείται η μοιχεία, με τον Ν. 3719/2008 καθιερώθηκε το σύμφωνο συμβίωσης, ένας θεσμός που από τον νομοθέτη χαιρετίστηκε σαν «εξέλιξη του νομοθετικού πλαισίου προς την κατεύθυνση της ισότητας, της κατοχύρωσης των δικαιωμάτων των ατόμων και της προάσπισης της ελευθερίας τους ως προς τις προσωπικές τους επιλογές», ενώ με τον τελευταίο Ν. 4800/2021 αναθεωρήθηκαν βασικές διατάξεις του «οικογενειακού δικαίου» που αφορούν (κυρίως) την άσκηση της επιμέλειας/γονικής μέριμνας των τέκνων.

Η διακηρυχθείσα, λοιπόν, πρόθεση νομιμοποίησης του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών και της συνακόλουθης τεκνοθεσίας αυτών, εάν και εφόσον ολοκληρωθεί με την ψήφιση και εφαρμογή νέου νομοθετήματος, φαίνεται να ολοκληρώνει έναν μεγάλο κύκλο ανατρεπτικών αλλαγών στο θεσμικό πλαίσιο του γάμου και της τεκνοθεσίας ως το ειδικότερο , έως τώρα, πλαίσιο του «οικογενειακού δικαίου» εν γένει.
Ο νομοθέτης, όπως πάντα, ομνύει στην εξέλιξη της κοινωνίας, στην ανάγκη εκσυγχρονισμού των θεσμών, στις προκλήσεις του Ευρωπαϊκού κεκτημένου. Η κοινότητα ΛΟΑΤKΙ, από παρίας και αποσυνάγωγος διεκδικεί θέση πρωταγωνιστή, ή οιονεί ισόκυρου. Και η κοινωνία, η Ελληνική κοινωνία, σύμφωνα με αξιόπιστες μετρήσεις, εμφανίζεται διχασμένη.

Γνωρίζουμε, ωστόσο, καλά πως ο νόμος τίθεται, κυρίως, υπέρ των αδυνάτων, υπέρ των δικαιωμάτων της μειοψηφίας. Ως εκ τούτου η πολιτική βούληση μετράει, όχι η γνώμη της όποιας πλειοψηφίας.
Ούτως εχόντων των πραγμάτων έχει νόημα να τονιστεί : α) Ο γάμος και η τεκνοθεσία ομόφυλων ζευγαριών αφορά αποκλειστικά την Πολιτεία, τους θεσμούς του κράτους, την κυβέρνηση που εισηγείται και την Βουλή που νομοθετεί. Το δικαίωμα αυτό ασκείται μονοπωλιακά, δεν εκχωρείται. Δεν τελεί υπό αίρεση ή προθεσμία. Η εκκλησία ας προσευχηθεί, σαν στοργική μητέρα, για όλα τα παιδιά της, ας φροντίσει τα του οίκου της κι ας αφήσει τον εργοδότη της, την Ελληνική Πολιτεία, να εισαγάγει και να υπερασπιστεί τους θεσμούς που πιστεύει. Η σοφή πολιτεία του Πατριάρχη (και ως προς τούτο) θα έπρεπε να προβληματίσει, να αποθαρρύνει τις φωνές της μισαλλοδοξίας, τις κραυγές ομοφοβίας. β) Η μέχρι σήμερα νομική μεταχείριση των ομόφυλων ζευγαριών, ως προς τον οικογενειακό προγραμματισμό τους υπό το πρίσμα του σεξουαλικού προσανατολισμού τους, υπήρξε δυσμενής και σε βάρος τους.

Ουσιαστικά απαγορεύτηκε η αυτοδιάθεση του σώματός τους, ως έκφραση ατομικής ελευθερίας και δικαιώματος, η κατ’ ιδίαν επιλογή για την συμπόρευση μιας ζωής, η βιωματική ανάγκη «του» ή «της» συντρόφου χωρίς τα συμφραζόμενα μιας «κανονικότητας». Η θέσπιση, λοιπόν, του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών συνιστά στοιχειώδες βήμα νομικού πολιτισμού και αυτονόητη επιβεβαίωση ακατάλυτης συνταγματικής αρχής ως προς την Ισότητα των πολιτών. γ) Η συνακόλουθη τεκνοθεσία των ομόφυλων ζευγαριών φαντάζει αυτονόητη, αλλά δεν είναι.
Αναμφίβολα εδώ για τον νομοθέτη θα πρυτανεύσει «το βέλτιστον συμφέρον του τέκνου», σκέψη δηλαδή που εμφιλοχώρησε και στην αιτιολογική έκθεση του Ν. 4800/2021. Δηλαδή μιλάμε για την στοιχειώδη πρόνοια που θα «προικοδοτήσει» ο νομοθέτης στα παιδιά εκείνα που θα μεγαλώσουν με δύο «ίδιους»/ «ίδιες» γονείς. Κατά βάση δηλαδή μιλάμε για την ισότητα των παιδιών, ανεξάρτητα από το ποιοι είναι οι γονείς τους, φυσικοί ή θετοί.

Μάλιστα, καθήν στιγμή έχει νομοθετηθεί η υποβοηθούμενη παραγωγή (παρένθετη μητέρα) είναι υποκριτικό να αντιδρά κάποιος ισχυριζόμενος πως πρόκειται «για παιδιά στο κενό».
Ήδη , υπό τις παραδοχές της ΕΣΔΑ, η θεωρία της νομικής επιστήμης, την οποία ασπάζομαι και ασμένως υιοθετώ, αποδέχεται χωρίς επιφυλάξεις ότι με την προτεινόμενη νομιμοποίηση του γάμου ομόφυλων ζευγαριών και την συνακόλουθη τεκνοθέτηση αυτών τεστάρεται η αντοχή βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ιδίως αυτού της ισότητας όλων των πολιτών απέναντι στο νόμο, των ίσων δικαιωμάτων, της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και της κοινωνικής και οικογενειακής ζωής, ως προσλαμβάνονται σε ένα Κράτος Δικαίου.

Εάν, πάντως, η διακηρυχθείσα κυβερνητική πρόθεση καταστεί νόμος του κράτους τότε θα έχουμε το εξής παράδοξο : Με την συμπλήρωση σαράντα ένα χρόνων φαίνεται να κλείνει ένας κύκλος μεγάλων αλλαγών στο θεσμικό corpus της οικογένειας. Από τις ριζοσπαστικές αλλαγές του ’80, που ο Ανδρέας Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ επέβαλαν, φθάσαμε στο σήμερα όπου η κυρίαρχη, ιδεολογικά και πολιτικά , ΝΔ φαίνεται να έχει την πρωτοβουλία για την ολοκλήρωση των αλλαγών αυτών. Πρόκειται δηλαδή για την πολιτικοκοινωνική εκείνη δύναμη που πριν (41) χρόνια πολέμησε λυσσαλέα και καταψήφισε τον Ν. 1329/83. Δεν το λες και λίγο….

Κλείνοντας αναφέρομαι στα όσα η καμπάνια του ΟΗΕ ενάντια στην ομοφοβία και την τρανσοφοβία υποστηρίζει : «Όλες οι οικογένειες είναι διαφορετικές, κάποιοι έχουν μαμά, μπαμπά και παιδιά. Κάποιοι έχουν δύο μαμάδες ή δύο μπαμπάδες, κάποιοι έχουν πολλές γενιές. Άλλοι είναι μόνο δύο άτομα. Άλλοι εξακολουθούν να είναι μια «εκλεκτή οικογένεια» ή μια ομάδα στενών φίλων… Η αγάπη κάνει την οικογένεια…»
Αλήθεια, ποιος από μας διαφωνεί ;