Γράφει ο Γιώργος Πριόβολος*
Όταν η Δικαιοσύνη γίνεται μαραθώνιος δίχως τέλος
Είναι ίσως η πιο σιωπηλή, αλλά και η πιο σκληρή αδικία των τελευταίων δεκαετιών: η ταλαιπωρία των Ελλήνων συνταξιούχων που, για πάνω από μία δεκαετία, σύρονται από δικαστήριο σε δικαστήριο, ελπίζοντας σε μια αποκατάσταση που όλο υπόσχεται και ποτέ δεν έρχεται.
Οι άνθρωποι που δούλεψαν για 30, 35 και 40 χρόνια, που πλήρωσαν τις εισφορές τους στο ακέραιο, που βίωσαν τη φθορά του μόχθου, βρέθηκαν μετά το 2010 στην καρδιά της μνημονιακής λαίλαπας. Με μαχαίρι στις συντάξεις, κατάργηση επιδομάτων, εξαφάνιση του ΕΚΑΣ, και μια γενικευμένη απαξίωση της αξιοπρέπειάς τους.
Αντί όμως η Πολιτεία να σκύψει πάνω από αυτή την ιστορική αδικία, τους παρέπεμψε σε έναν δαιδαλώδη δικαστικό δρόμο. «Αν θέλετε πίσω τα αναδρομικά σας, να πάτε στα δικαστήρια». Και πήγαν. Κατά χιλιάδες. Με έξοδα, υπομονή και ελπίδα. Και ακόμα περιμένουν…
-Η μεγάλη υπόσχεση που έγινε φάρσα
Όλα ξεκίνησαν με τις περικοπές του 2012 – περικοπές που κρίθηκαν αντισυνταγματικές από το Συμβούλιο της Επικρατείας το 2015. Μια απόφαση που γεννούσε ελπίδα. Ήταν, όμως, ένα νομικό “δώρο” με αστερίσκους: η απόφαση έκρινε αντισυνταγματικές τις περικοπές, αλλά δεν επιδίκασε αυτόματα επιστροφές. Ουσιαστικά, ο καθένας έπρεπε να προσφύγει μόνος του.
Από το 2015 μέχρι και σήμερα, χιλιάδες συνταξιούχοι υπέβαλαν ατομικές ή ομαδικές προσφυγές. Οι υποθέσεις άρχισαν να συσσωρεύονται στα διοικητικά δικαστήρια, η μία πίσω από την άλλη. Επί χρόνια, οι συνταξιούχοι περίμεναν. Κάθε νέα απόφαση γεννούσε ελπίδες αλλά ταυτόχρονα και νέες αμφιβολίες: «Είναι μόνο για όσους προσέφυγαν;», «Ισχύει για όλους ή για ορισμένες περιπτώσεις;», «Θα πληρωθούν αναδρομικά 11 μηνών ή τίποτα;».
Το 2020, νέα απόφαση του ΣτΕ,ναι μεν επιβεβαιώθηκε η αντισυνταγματικότητα, αλλά ξανά… μόνο για συγκεκριμένες περιόδους και υπό προϋποθέσεις. Και ύστερα, οι κυβερνητικές αποφάσεις: “δώσαμε μόνο σε αυτούς που είχαν κάνει προσφυγή μέχρι τότε”. Οι υπόλοιποι; Ας ξαναπάνε στα δικαστήρια.
-Η δικαιοσύνη σε ρυθμούς χελώνας και η ανθρώπινη φθορά
Η εικόνα είναι αποκαρδιωτική: ηλικιωμένοι άνθρωποι, 70άρηδες, 80άρηδες, κάποιοι με αναπηρίες ή προβλήματα υγείας, να περιμένουν επί χρόνια να εξεταστούν οι υποθέσεις τους. Να λαμβάνουν ειδοποιήσεις για δικάσιμο μετά από… τρία ή πέντε χρόνια. Να πεθαίνουν, τελικά, χωρίς να δικαιωθούν ποτέ.
Η δικαιοσύνη στην Ελλάδα λειτουργεί με ρυθμούς εξαντλητικά αργούς – και σε αυτές τις υποθέσεις σχεδόν προσβλητικά αδιάφορους. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και σήμερα, μέσα στο 2025, εκκρεμούν δεκάδες χιλιάδες προσφυγές συνταξιούχων για τις περικοπές του 2012–2015! Έχουν περάσει πάνω από δέκα χρόνια και το κράτος ακόμη δεν έχει καταφέρει να αποδώσει σαφή και δίκαιη λύση.
Και ενώ ο θόρυβος των υποσχέσεων δεν σταματά, η σιωπή της πράξης είναι εκκωφαντική. Η απονομή δικαιοσύνης μετατρέπεται σε μια ψυχρή, χρονοβόρα διαδικασία, στην οποία οι ασθενέστεροι εξουθενώνονται και οι πιο αδύναμοι εγκαταλείπουν.
-Πόσο κοστίζει η αξιοπρέπεια;
Οι πολιτικές ηγεσίες όλων των αποχρώσεων έκαναν παιχνίδι με τις προσδοκίες των συνταξιούχων. Άλλοι τους ενθάρρυναν να προσφύγουν, άλλοι υποσχέθηκαν ότι «δεν χρειάζεται να κάνετε τίποτα, θα αποκατασταθεί η αδικία για όλους», ενώ τελικά η κυβερνητική πρακτική ήταν πάντα η ίδια: αποσπασματικά μέτρα, μερική επιστροφή αναδρομικών και… νέα δικαστήρια.
Δεν είναι μόνο το οικονομικό σκέλος. Είναι κυρίως το ηθικό. Είναι η προσβολή απέναντι σε μια γενιά που σήκωσε στις πλάτες της την Ελλάδα της μεταπολίτευσης, την οικοδόμηση της κοινωνικής ασφάλισης, της δημόσιας υγείας, της ανάπτυξης των δεκαετιών ’80 και ’90. Είναι το ερώτημα που μένει μετέωρο: πόσο κοστίζει η αξιοπρέπεια ενός ανθρώπου που πλήρωσε για να έχει μια σύνταξη και τελικά πρέπει να ικετεύει, γηραιός, για τα αυτονόητα;
-Η σιωπή που σκοτώνει τη δικαιοσύνη
Η υπόθεση των συνταξιούχων είναι ένα σύμπτωμα βαθύτερης παθογένειας: η Δικαιοσύνη στην Ελλάδα είναι συχνά προνόμιο των υπομονετικών και των ισχυρών,όχι των δικαιωμένων. Το κράτος χρησιμοποιεί τους αργούς ρυθμούς των δικαστηρίων ως εργαλείο εξουθένωσης. Ελπίζει ότι όσο πιο χρονοβόρα γίνεται η διαδικασία, τόσο περισσότεροι θα αποθαρρύνονται. Ότι με τον χρόνο θα λυθεί το ζήτημα… βιολογικά.
Αυτό, όμως, δεν είναι κράτος δικαίου. Είναι κυνισμός.
-Η ανάγκη για πολιτική λύση
Όταν μια υπόθεση αφορά εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες, όταν η Δικαιοσύνη αποδεικνύεται ανεπαρκής λόγω όγκου και καθυστέρησης, η λύση πρέπει να είναι πολιτική. Το κράτος οφείλει να προχωρήσει σε γενναία νομοθετική ρύθμιση, που θα δίνει τέλος στην ταλαιπωρία και θα αποκαθιστά την ηθική και υλική βλάβη των συνταξιούχων.
Δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτή η φαρσοκωμωδία με τις συνεχείς προσφυγές, τις ανισότητες ανάμεσα σε «τυχερούς» και «άτυχους», τις κραυγαλέες αδικίες ανάμεσα σε αυτούς που πρόλαβαν και αυτούς που δεν μπόρεσαν.
Το κράτος δικαίου δεν είναι μονάχα διαδικασίες. Είναι πρωτίστως σεβασμός και ευθύνη. Και αυτοί οι άνθρωποι, οι συνταξιούχοι της Ελλάδας, δεν ζητούν ελεημοσύνη. Ζητούν το δίκιο τους. Κι αυτό είναι το ελάχιστο που η κοινωνία μας τούς χρωστάει..
*Ο Γιώργος Πριόβολος είναι οικονομολόγος -διδάκτωρ κοινωνικών επιστημών