Σεβασμός στην τροφή

της Παναγιώτας Π. Λάμπρη

http://users.sch.gr/panlampri/

Ανήκω στη γενιά που σταθερή παραίνεση των γονιών μας ήταν να μην αφήνουμε φαγητό στο πιάτο και να σεβόμαστε το ψωμί ως βασικό είδος διατροφής. Επίσης, πολύ οικεία είναι η σκηνή, η οποία έρχεται από την παιδική ηλικία, και περιγράφει τη στιγμή, κατά την οποία έπεφτε από τα χέρια μας φέτα ψωμιού και αυτόματα σκύβαμε σχεδόν ευλαβικά, την παίρναμε στα χέρια μας, φυσούσαμε τα χώματα που συνήθως είχαν επικολληθεί πάνω της, την σταυρώναμε και χωρίς κανέναν ενδοιασμό την τρώγαμε!
Άλλες εποχές! Οπωσδήποτε, αλλά με μια βασική διδαχή που σχετιζόταν με την οικονομία, ουσιαστικά με τον σεβασμό στην τροφή, η οποία δεν ήταν δεδομένη και αποκτάτο με κόπο, κάτι που ισχύει και για πολλούς ανθρώπους στην παγκόσμια κοινότητα της εποχή μας.

Βέβαια, όσον αφορά στις δυτικές κοινωνίες, μετά τον δεύτερο μεγάλο πόλεμο και προϊόντος του χρόνου, δημιουργήθηκε η αίσθηση πως θα υπάρχει πάντα επάρκεια αγαθών, τα οποία μπορούν να καταναλώνονται αφειδώς, πως δεν θα εμφανιστεί στο διηνεκές κανένα πρόβλημα, το οποίο θα διαταράξει αυτές τις συνήθειες, και πως ουδέποτε θα φανεί στον ορίζοντα επισιτιστική κρίση. Ήρθε όμως ο πόλεμος στην Ουκρανία, για να καταρρίψει πολλές ψευδαισθήσεις και πλέον, μεταξύ άλλων, μιλάμε για διαφαινόμενο κίνδυνο στον τομέα της διατροφής, ακόμα και για λιμό, ο οποίος, αν συμβεί, ως συνήθως θα πλήξει πρώτα και κυρίως τις ευάλωτες οικονομικά και κοινωνικά χώρες.
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς φιλομαθής, για να γνωρίζει μέσω της υπάρχουσας διάχυσης της πληροφορίας πως η αύξηση των τιμών σε βασικά είδη διατροφής είναι διεθνές φαινόμενο και έχει επηρεάσει ακόμα και ανεπτυγμένες χώρες, εννοείται στο επίπεδο των πιο ευάλωτων πολιτών.

Με το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, στην Ελλάδα και παγκοσμίως, να ζει στα αστικά κέντρα και μακριά από τη γη, στην οποία παράγονται πάρα πολλά από τα διατροφικά αγαθά, πέραν του ότι έχει αυξηθεί η ανάγκη για παραγωγή περισσότερων, διαπιστώνεται και μια έλλειψη σεβασμού προς αυτά, αφού τόνοι τροφίμων, οι οποίοι θα μπορούσαν να καταναλωθούν, πετάγονται στα σκουπίδια, ούτε καν σε κάδους για οργανικά απόβλητα, όπου βέβαια υπάρχουν. Στο μεταξύ, η διαμονή στις πόλεις μετέβαλε και συνεχίζει να μεταβάλει τις διατροφικές συνήθειες, στις οποίες την πρωτοκαθεδρία έχει η κρεοφαγία, καθώς και η κατανάλωση τροφών που περιέχουν πολλά λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι, με φανερό το αποτέλεσμα αυτής της αλλαγής στον αυξανόμενο αριθμό των ατόμων με παχυσαρκία, η οποία πλέον συνιστά σοβαρό πρόβλημα με πολλές διαστάσεις.

Ακόμα, η παρατηρούμενη αλόγιστη σπατάλη τροφίμων, με ό,τι αυτό σημαίνει για τον πλανήτη, δεν συμβαίνει κάπου αλλού και δεν τη βλέπουμε. Συμβαίνει και στις γειτονιές μας, όπου καθημερινά πετάγονται φαγητά στους κάδους απορριμμάτων. Και πρόκειται για μεγάλη σπατάλη! Τέτοια, που οι αριθμοί σοκάρουν, αφού, ενώ απορρίπτεται στα σκουπίδια το 1/3 των τροφίμων παγκοσμίως, ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι σ’ όλο τον πλανήτη υποσιτίζονται!
Τα λόγια περιττεύουν, αλλά στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί τι συμβαίνει στη χώρα μας. Σύμφωνα, λοιπόν, με έρευνα του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, κάθε νοικοκυριό στην Ελλάδα σπαταλά 98,9 κιλά τροφικών περισσευμάτων ανά άτομο σε ετήσια βάση. Από αυτά, περίπου 30 κιλά θα μπορούσαν να αποφευχθούν με μικρές αλλαγές στις καθημερινές μας καταναλωτικές συνήθειες. Επίσης, έρευνα που υλοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα από την Public Issue για λογαριασμό του προγράμματος «WWF – Καλύτερη Ζωή» έδειξε ότι το 37% των Ελλήνων σπαταλάει φαγητό τουλάχιστον 1-2 φορές τον μήνα, με τους νέους από 18-34 ετών να πετάνε τη μεγαλύτερη ποσότητα φαγητού. Στον αντίποδα, οι ηλικίες άνω των 55 πετούν ελάχιστα τρόφιμα. (http://wasptool.hua.gr/ & https://food.wwf.gr/) Ακόμα, από έρευνα του ΙΕΛΚΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών) προκύπτει πως μόνο το 29% των ελληνικών νοικοκυριών δηλώνουν ότι δεν σπαταλούν φαγητό! (http://www.ielka.gr/)

Όλα τα ανωτέρω έφεραν στον νου μου τα λόγια του αείμνηστου Γιάννη Τσαρούχη, ο οποίος είχε επισημάνει πως «Στην Ελλάδα ζούμε πολυτελέστερα απ’ όσο μας επιτρέπουν τα μέσα μας, πέρα από τις οικονομικές μας δυνατότητες και τις ψυχικές μας ικανότητες. Αυτό ήδη μας δημιουργεί προβλήματα και θα μας προξενήσει μεγάλο κακό»! Τούτη η αλήθεια του επαληθεύτηκε και ελπίζω να μην επαληθευθεί ξανά.
Βέβαια, δεν χρειάζονταν τα λόγια του, για να συνειδητοποιήσουμε τα προβλήματα που δημιουργούνται από τη σπατάλη οποιουδήποτε φυσικού πόρου. Ως άνθρωποι της εποχής όμως οφείλουμε να μην μένουμε απαθείς και να μην ικανοποιούμαστε ναρκισσιστικά μεμψιμοιρώντας και αποδίδοντας ευθύνες σε τρίτους – κάποιοι τις έχουν -, αλλά να σκεφτόμαστε τι μπορούμε να κάνουμε ως άτομα, διότι καμία αλλαγή δεν ήρθε χωρίς την ατομική συνείδηση του όποιου προβλήματος, πόσο μάλλον του συγκεκριμένου.

«Κουράστηκα να μου μιλούν για ατομική ευθύνη», διάβασα κάπου! Ωραία! Αν όμως αποποιούμαστε την ατομική ευθύνη, αφήνουμε τα πάντα στη βούληση άλλων, κι αν απεμπολούμε κατ’ επέκταση και την κοινωνική ευθύνη, δεν φταίει «το κακό το ριζικό μας», αλλά εμείς. Διότι, εν προκειμένω, η όποια ευθύνη μας αφορά στο τι παραλάβαμε και στο τι θ’ αφήσουμε πίσω μας! Πέραν άλλων, το λέει σε στίχους του κι ο Κωστής Παλαμάς, τους οποίους αν κι έγραψε μ’ άλλη αφορμή, θαρρώ, πως ταιριάζουν και με το θέμα μας: «Χρωστάτε / και σε όσους ήρθαν, πέρασαν, / θα ’ρθούνε, θα περάσουν. / Κριτές, θα μας δικάσουν / οι αγέννητοι, οι νεκροί.» (Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου, Πρόλογος, 1907).