Του Αντριά

της Παναγιώτας Π. Λάμπρη

http://users.sch.gr/panlampri/

Να, που κόπιασε κι ο τελευταίος μήνας του χρόνου, ο Δεκέμβριος, που, στη λαϊκή ονοματολογία, τον λένε κι Αντριά! Αυτό, γιατί την τελευταία μέρα του προηγούμενου μήνα γιορτάζει ο Άγιος Ανδρέας κι ο λαός πιστεύει ότι απ’ αυτή τη μέρα αρχίζει το κρύο ν’ αντρειεύει, δηλαδή να δυναμώνει. Σε κάποιες περιοχές τον λένε και «Κυρ – Λευτέρη», λόγω της εορτής του Αγίου Ελευθερίου στις 15 του μηνός, που θεωρείται προστάτης των εγκύων! Και δεν πρέπει να είναι τυχαία, ούτε η ευχή «Καλή λευτεριά!», που τους απευθύνεται, ούτε το ότι η θεά, η οποία προστάτευε τις εγκύους και τον τοκετό στην αρχαιότητα, λεγόταν Ειλείθυια. (Π. Π. Λάμπρη, Ροδαυγή, σ. 49) Φυσικά, το επίσημο όνομά του προέρχεται από τη λατινική λέξη decem, δηλαδή δέκα, αφού ήταν ο δέκατος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου και η ονομασία του διατηρήθηκε και στο Γρηγοριανό, χωρίς να προσαρμοστεί αυτό στη δωδέκατη θέση, την οποία έχει στον ενιαύσιο κύκλο.

Επίσης, ο Δεκέμβριος είναι το δεύτερο μισό του μήνα Μαιμακτηριώνα και το πρώτο μισό του μήνα Ποσειδεώνα των προγόνων, και τότε τελούνταν τα Ποσειδώνια προς τιμήν του Ποσειδώνα, του οποίου τα ιερά, ως θεού της θάλασσας, βρίσκονταν πλησίον της, όπως και σήμερα οι περισσότεροι ναοί του Αγίου Νικολάου, προστάτη των θαλασσών και των ναυτικών. Γιορτάζονταν, επίσης, τα Αλώα, προς τιμήν της Δήμητρας, της Κόρης και του Διονύσου, καθώς και τα μικρά ή κατ’ αγρούς Διονύσια.
Με το Δωδεκαήμερο, που κομίζει πολλές γιορτές και έθιμα, ν’ αρχίζει προς το τέλος του Δεκεμβρίου, αυτόν τον μήνα, πέραν άλλων αγίων, χαρακτηριστική είναι η τριάδα της Αγίας Βαρβάρας και των Αγίων Σάββα και Νικολάου, οι οποίοι εορτάζουν στις 4, 5 και 6 του μηνός αντίστοιχα και συνδέονται με την παροιμιακή φράση «Αγία Βαρβάρα γέννησε Άι-Σάββα κι Άι-Νικόλα». Ιδιαίτερη λαϊκή μετεωρολογική αντίληψη, η οποία σχετίζεται με την Αγία Βαρβάρα, προστάτιδα των παιδιών κατά της ευλογιάς – σήμερα και του πυροβολικού -, είναι πως, αν βασιλέψει η Πούλια σε ξαστεριά, θα έχει καλοκαιρία για σαράντα μέρες!
Από τους εν λόγω αγίους, ιδιαίτερα αγαπητός, όχι μόνο για τους θαλασσινούς, αλλά και για τους στεριανούς, όπως αποδεικνύεται από τους ναούς, οι οποίοι είναι αφιερωμένοι σ’ αυτόν, αλλά και από τον αριθμό όσων φέρουν το όνομά του, είναι ο Άγιος Νικόλαος, που διαδέχθηκε τον Ποσειδώνα. «Είναι έφορος της θάλασσας και προστάτης των ναυτιλλομένων…

Ο Άγιος Νικόλαος, λοιπόν, διατηρεί τις ιδιότητες του Ποσειδώνα και οι Έλληνες ναυτικοί, για να εξασφαλίσουν την προστασία του, έχουν σε όλα τα πλοία τους, μικρά ή μεγάλα, πάντα την εικόνα του Αγίου και κοντά της διατηρούν «ακοίμητο καντήλι», δηλαδή άσβηστο, που καίει μέρα νύχτα. Άφθονες, εξ άλλου, είναι οι προσφορές, οι παρακλήσεις και οι λιτανείες εκ μέρους των θαλασσινών μας… Του αναγνωρίζουν, δηλαδή, ότι η ορμή του ανέμου και η τρικυμία είναι αποτέλεσμα επιθυμίας και οργής του Αγίου, όπως και οι αρχαίοι πίστευαν παρόμοια για τις διαθέσεις του Ποσειδώνος.» (Κ. Ρωμαίος, Ελλάς – Μεγάλη εικονογραφημένη, σ. 216-217.)
Ο ξεχωριστός τρόπος, με τον οποίο προσεγγίζει τον κόσμο η λαϊκή ψυχή, αντικατοπτρίζεται και στη φράση, που λένε οι συγχωριανοί μου στις 21 Δεκεμβρίου, γιορτή του Αγίου Ιγνατίου, Αγναντιού κατά τη λαϊκή ονομασία του, που λέει πως αυτή τη μέρα «βγαίνει ο ήλιος κι αγναντεύει»! Εδώ συνδυάζεται προφανώς η λαϊκή ονομασία του αγίου, η οποία ηχητικά παραπέμπει στο ρήμα αγναντεύω, δημιουργώντας την αναφερθείσα φράση και ερμηνεύοντας το χειμερινό ηλιοστάσιο, που αρχίζει και μεγαλώνει η μέρα! (Π. Π. Λάμπρη, Ροδαυγή, σ. 104, 105)
Γενναιόδωρος να είναι ο Αντριάς για όλους και με το καλό να κοπιάσει το Δωδεκαήμερο με τις πολλές γιορτές και τον καινούργιο χρόνο!