Λουκάς Κ Χριστοπάνος
Η βασική ιστοσελίδα ( kloranenaturalproject.gr ) του πάρα πολύ γνωστού Γαλλικού Βοτανολογικού Ιδρύματος (KLORANE BOTANICAL FOUNDATION) το πρώτο μύνημα που θα αναγνώσει ο επισκέπτης έχει ως εξής. Συνεχίζουμε να αναζητούμε σε όλη την Ελλάδα τα ελαιόδενδρα μεγαλύτερης ηλικίας για να τα προστατεύσουμε. Ευχαριστούμε. Στην ιδια ιστοσελίδα ο αναγνώστης ενημερώνεται για το περιεχόμενό της ή για τις επιμέρους ιστοσελίδες οι οποίες περιγράφουν τις δραστηριότητες του ιδρύματος στην Ελλάδα είναι δε αυτές οι ακόλουθες :
• 1)Το όραμά μας
• 2)Σχέδιο LAZARE,
• 3)Η Δράση μας στην Ελλάδα,
• 4)Μία ταινία για την Ελιά,
• 5)Διαγωνισμός,
• 6)Προστασία Ελλαιοδένδρου.
Στο κεφάλαιο (3) Η Δράση μας στην Ελλάδα, όντως πλούσιο και πολύ ενδιαφέρον, ο αναγώστης μεταξύ άλλων πληροφορείται ότι 2014 το Ίδρυμα σε συνεργασία με την Γεωπονική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγκεκριμμένα τον καθηγητή του Δενδροκομμικού Τμήματος κ . Πέτρο Ρούσσο πραγματοποίησε έρευνα με διαγωνισμό σε πανελλήνιο επίπεδο. Η δράση αυτή είχε σκοπό την ανευρεση των ελαιόδενδρων μεγαλύτερης ηλικίας στον ελλαδικό χώρο. Από τον διαγωνισμό βραβεύθηκαν τα δώδεκα (12) αρχαιότερα και οι φωτογραφίες των ελαιοδένδρων αυτών προβάλονται στην επιμέρους ιστοσελίδα. Πληροφορούμεθα και βλέπουμε ελαιόδενδρα από διάφορες περιοχές της Ελλάδος (Κρήτη, Πελοπόννησος, Κεφαλληνία, Σαλαμίνα, Αίγινα, Αττική…)
Η ηλικία των δένδρων αυτών κυμαίνεται από τα 2700 χρόνια έως και τα 1000 . Η έρευνα αυτή συνεχίζεται αφού το ίδιο πάλι ΄Ιδρυμα δεν παραλείπει να κάνει έκκληση για την αποστολή πληροφοριών και φωτογραφιών σε τυχόν ύπαρξη άλλων ελαιοδένδρων στον ελλαδικό χώρο μεγαλύτερης ηλικίας.
Η μαρμάρινη πλάκα τοποθετημένη στη ρίζα της Αγριελιάς που βρίσκεται πίσω και δίπλα από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής Μεγάρχης αναφέρει ότι η έκκλησία κτίσθηκε εκεί το 1882 επί δεσποτείας στην ΄Αρτα του αείμνηστου Σεραφείμ Ξενόπουλου. Απέχει η Μεγάρχη πό την ΄Αρτα λιγότερο των 15 χιλιομέτρων. Από την φωτογραφία βλέπουμε ότι το όλο σύνολο βρίσκεται πάνω σε μικρό λοφίσκο που δε θα πρέπει να ξεπερνά τα τριάντα μέτρα και δεσπόζει στο ανατολικό μέρος της μικροκοιλάδας της Μεγάρχης. Αυτή περιβάλεται απο ραχούλες που ανοδικά γίνονται ποιό μεγάλες για να φθάσουμε ύστερα από δεξιά της κοιλάδας στο Φωτεινό και αριστερά στη Σπανοπέτρα και τον Προφήτη Ηλία για να συνεχίσουμε στα χωριά των Ραδοβυζιων και τα Αθαμάνια. Στο πίσω μέρος του λοφίσκου αυτού ανταμώνουν ο χείμαρος της Μεγάρχης με το Ρέμα της Πλάκας για φθάσουν ύστερα από όχι περισσότερα των 20 χιλιομέτρων στον Αμβρακικό.
Οι κάτοικοι της Μεγάρχης προέλευση έχουν τα Αθαμάνια και Τζουμέρκα.και όνομάζονται Χριστοπαναίοι, Πανίδες, Θεοχαραίοι, Δημαίοι, Ντασκαγιαναίοι, Γιωταίοι, κλπ…. Ολοι έφθασαν εκεί μετά από τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Επανάσταση του 21 και τον επαναστατικό αγώνα κυρίως του Γώγου Μπακόλα στην ευρύτερη περιοχή της ορεινής Άρτας. Ο αείμνηστος δημοδιδάκαλος καί θείος, Νίκος Ντασκαγιάννης στο τελευταίο του βιβλίο Ο Γώγος Μπακόλας στη Μάχη των Τζουμέρκων το 21,στην 80ή σελίδα παραγραφος ΧΙ. Τι απέγινε ο άμαχος πληθυσμός, παρέχει πληροφορίες και παραθέτει (28) με καμάρι την ιστορία των Ντασκαγιανναίων. Ταυτόσημη δε είναι και αυτή των άλλων οικεγενειών του Χωριού αφού τότε όλοι μαζί σχεδόν έφθασαν εκεί. Γεγονός πάντως είναι ότι όλοι τους ήταν κολλίγοι (βοσκοί και λιγότεροι γεωργοί) των τούρκων αγάδων της ΄Αρτας και ύστερα των ελλήνων τσιφλικάδων πάλι της ΄Αρτας. Έγιναν δε κάτοχοι της γής με την διανομή του 1928. Την ίδια εποχή άρχισαν να ασχολούνται με την ελιά και να μετατρέπουν τις αγριοελιές σε ελιές. Σημαντική ήταν η συμβολή του ηγούμενου στη Μονή της Παναγίας Ρουβέλιστας του αείμνηστου Παπαβασίλη Χριστοπάνου που κατέβενε στο χωριό και κέντρωνε αγριελιές που έβρισκε εύκολα στις ράχες της Μεγάρχης.
Ο Πατέρας μου δε έλεγε χαρακτηριστικά: εμείς με το μακαρίτη Παπαβασίλη φυτεύαμε ελιές και οι βοσκοί τις κουνούσαν ή ξεκόλωναν για να μην πιάνουν, τώρα όλοι τους παράτησαν τα προβατα και τα γίδια και φυτεύουν ελιές. Ο ίδιος Παπαβασίλης την ίδια εποχή με δική του πρωτοβουλία και συμμετοχή των χωριανών έφτιαξε το δρόμο από το Χωριό μέχρι την εθνικό δρόμο ΄Αρτης-Αθηνών μήκους σχεδών πέντε (5) χιλιομέτρων για να μεταφέρει εξοπλισμό και κτίσει ελαιοτριβείο. Τα κτίσματα και εξοπλισμός βρίσκονται ακόμη σήμερα.Λειτούργησε δε αυτό από την εποχή του 1930, τα χρόνια του Σαράντα και σταμάτησε την εποχή που εμφανίσθηκαν οι νέες γενιές της μηχανικίνητων ελαιοτριβείων. Συμπερασματικά λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι η μόνη Αγριελιά που σεβάσθηκαν και πάντοτε σέβονται οι Μεγαρχίτες είναι αυτή της Αγίας Παρασκευής.
Σκοπός του παρόντος κειμένου είναι η προσπάθειά για την χρονολόγηση της ηλικίας της Αγριελιάς καθώς επίσης η σημερινή της επικίνδυνη φυσική κατάστασή της. Ξεκίνησε δε αυτή αυθόρμητα με μία φωτογραφία που επισυνάπτω και έβγαλα στα τέλη Απριλίου του περασμένου χρόνου στο χωριό. Εδώ βλέπουμε την εκκλησία της Αγλιας Παρασκευής με το καμπαναριό της και την Αγριλιά Στα τέλη του φετεινού Απρίλη με την συζυγό μου επισκεφθήκαμε την Σικελία ή καλύτερα την αρχαία Μεγάλη Ελλάδα.
Επισκεφθήκαμε τον Ακράγαντα, πόλη με μεγαλη ακμή κατά την ελληνική περίοδο. Η κοιλάδα των Ναών είναι εκεί χώρος που περιέχει Ναούς εκείνης της περιόδου σε πάρα πολύ κατάσταση. ΄Ενας από τους Ναούς είναι αυτός της Αθηνάς. Ο ξεναγός αφού μας μίλησε για τον ναό μας μίλησε και για την Ελιά που βρίσκεται στο ανατολικό μέρος του Ναού.Τόνισε ιδιαίτερα την ηλικία λέγοντας με θαυμασμό ότι έχει την ίδια ηλικία με το τον Ναό της Αθηνάς. Αυτή είναι η ιστορία της δεύτερης φωτογραφίας.
Με υπόθεση ότι τα δύο δένδρα έχουν περίπου την ίδια ηλικία άρχισα να ερευνώ στο ιντερνετ και να ρωτώ φίλους για το τρόπο που υπολογίζεται επιστημονικά η ηλικία των δένδρων και ειδικά αυτών προχωρημένης ηλικίας. Η σύγχρονη επιστήμη της Δενδρολογίας ή Δενδροκομίας απαιτεί να γνωρίζει επακριβώς την περίμετρο του κορμού σε συγκεκριμένη απόσταση από τη ρύζα του δένδρου (σύριζα). Ρόλο επίσης έχει και η μορφή του κορμού (κυλινδρική, ελλειψοειδής, κλπ,). Ολα αυτά είναι απαραίτητα από την επιστήμη όπως και άλλα στοιχεία που γνωρίζουν μόνο οι επιστήμονες. Όλα αυτά για να καθορισθεί η ποθητή χρονολογία ύπαρξης του ηλικωμένου δένδρου που στη προκείμενη περίπτωση είναι η Αγριελιά της Αγίας Παρασκευής Μεγάρχης, χωριό που γεννηθηκα και μεγάλωσα.
Την Κυριακή 25 Αυγούστου αφού πλέον τελείωσε η θεία λειτουργία ζήτησα την άδεια από τον πατέρα ΓΕΡΑΣΙΜΟ την άδεια για να μετρήσω την περίμετρο της Αγριελιάς.
Τον ρώτησα αν είχε ιδέα για την ηλικία της Αγριελιάς, απάντησε με αναφορά στον αείμνηστο Νίκο Ντασκαγιάννη που τοποθετούσε την ηλικία της στα 1500 χρόνια . Συνέχισε λέγοντας χαρακτηρικά ότι πέντε αλβανοί που εργαζόνταν στην πλακόστρωση του χώρου δεν μπορούσαν να ενώσουν τα χέρια τους γύρω από το κορμί της Αγριελιάς. Ο πατήρ Γεράσιμος τελείωσε λέγοντας πως ο κορμός του δένδρου εχει ξεραθεί σε μεγάλο βαθμό και τούτο λόγω των εργασιών που έγιναν τα τελευταία χρόνια.. Είναι δε τα έργα αυτά και δραστικά επέδρασαν στην σημερινή άσχημη κατατάσταση της αγριελιάς : (η μεταφορά του νεκροταφείου, η πρόσβαση αυτοκινήτου, πλακόστρωση). Μέτρησα την περίμετρο που βρέθηκε να είναι σχεδόν 7,50 μέτρα και ο κορμός της από την ρίζα ή σύριζα έχει κυλινδρική ελλειψοειδή μορφή. ΄Εφυγα με βαρειά καρδιά, ένα από τα αρχαιότερα δένδρα της περιοχής και δυνατόν ευρύτερα του ελλαδικού χώρου κινδυνεύει άμεσα με γρήγορη εξαφάνιση.
Εδώ σταματάει η δική μου αφήγηση αφού εκείνο που ήταν απαραίτητο ουσιαστικά πραγματοποιήθηκε. ;hδη έχω γράψει στο Γαλλικό Ίδρυμα που εισαγωγικά αναφέρω (Δράση 6: Προστασία Ελαιοδένδρου). Ένας κούκος ποτέ δεν φέρνει μόνος του την άνοιξη. Θα παρακαλούσα όλους τους Χωριανούς να ενώσουν την φωνή τους και όλοι μαζί αντάμα να γράψουν στό Βοτανολογικό Ιδρυμα KLORANE ζητώντας την απαραίτητη συνδρομή που σίγουρος είμαι ότι θα παρασχεθεί. Συνδρομή για παρέμβαση θα πρέπει επίσης να γίνει και προς τους τοπικούς παράγοντες που κρατούν και την αποφασιστική δύναμη το τόπου.
Η Αγριελιά είναι αθάνατο δένδρο.
31 Αυγούστου 2019