H«άλλη πίστη» στην εποχή του Covid -19

Του πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου
Εκπαιδευτικού(χημικού).

Διανύουμε τις πρώτες μέρες της κατανυκτικής περιόδου της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής και θα γιορτάσουμε φέτος την Κυριακή της Ορθοδοξίας (AΚυριακή Νηστειών) μέσα σε πρωτόγνωρες συνθήκες που δημιουργεί η επιδημία του κορωνοιού. Συνεχίζουμε να ζούμε μέσα στην ταραχή και στη ζάλη, στον φόβο και στην κατατρομοκράτηση που έχει επιβληθεί από τον περασμένο Μάρτιο στους ανθρώπους της Πατρίδας μας, αλλά και στους Ορθοδόξους αδελφούς μας όπου γης.Μάς επιβλήθηκε μια κατοχή φόβου και απειλής με πρόσχημα την περιφρούρηση της υγείας μας και μάς ζητήθηκε, και μάς ζητείται συνεχώς σαν αντάλλαγμα αυτής μας της “προστασίας”, να παραδώσουμε όλες ανεξαιρέτως τις ατομικές μας ελευθερίες, ακόμη και τις πιο μύχιες και Ιερές! Αυτό το δέχθηκαν οι πολλοί –δεν γνωρίζω αν είναι και οι περισσότεροι– όχι μόνο εντελώς αδιαμαρτύρητα, αλλά και σαν την πιο φυσιολογική και αυτονόητη παραδοχή και συνέπεια! Κάποιοι, μάλιστα το θεώρησαν και ως υπακοή στο Θεϊκόθέλημα με μια άνευ προηγουμένου κηρυγματικήαγαπολογία!

Για να μην υπάρξει πιθανή παρεξήγηση για τα γραφόμενα σημειώνουμε τα εξής:
Α. Σεβόμαστε την Ιατρική επιστήμη και τους λειτουργούς της, όπως τονίζεται χαρακτηριστικά και στα παρακάτω αποσπάσματα από το βιβλίο ΣΟΦΙΑ ΣΕΙΡΑΧ.
Σοφ. Σειρ. 38,1: « Τίμα ἰατρὸνπρὸςτὰς χρείας αὐτοῦτιμαῖςαὐτοῦ, καὶγὰραὐτὸνἔκτισε Κύριος·(Τίμα τον ιατρό, όπως του αρμόζει, έχων άλλωστε υπ’ όψη σου τις υπηρεσίες του στις ανάγκες σου, διότι ο Κύριος έκαμε αυτόν).
Σοφ. Σειρ. 38,6: «.καὶαὐτὸςἔδωκενἀνθρώποιςἐπιστήμηνἐνδοξάζεσθαιἐντοῖςθαυμασίοιςαὐτοῦ·( Ο ίδιος ο Θεός έδωκεν στους ανθρώπους την ιατρικήνεπιστήμην, ώστε να δοξάζεται με τα θαυμαστά αυτού έργα).
Β.Καλά και σωστά κάνουμε, να μιλάμε για μέτρα προστασίας από τους ιούς και τα μικρόβια, που προσβάλλουν την υγεία του σώματός μας. Σε περιόδους έξαρσης των λοιμωδών μεταδοτικών νοσημάτων, πάντοτε έτσι πράτταμε και εξακολουθούμε και τώρα να πράττουμε.
Γ.Όμως, όταν η επιστήμη γίνεται είδωλο και Θεοποιείται, τότε τα πράγματα διαφοροποιούνται.Τότε κινδυνεύει η ορθόδοξη πίστη των πιστών.Ποτέ όμως, μέχρι σήμερα, η εφαρμογή των όποιων αναγκαίων μέτρων προστασίας της υγείας μας δεν είχε προσβάλει την καρδιά της Ορθοδόξου Πίστεώς μας.Σήμερα, δυστυχώς, τα μέτρα αυτά προστασίας από τον θάνατο, πέρασαν και μέσα στην λατρευτική μας ζωή, μέσα στον χώρο, όπου ο θάνατος έχει καταπατηθεί, όπου δεσπόζει ο Αρχηγός της Ζωής, ο Δεσπότης πάντων Κύριος Ημών Ιησούς Χριστός.

Δ.Το επίθετο Ορθόδοξος παράγεται από το ορθώς δοκέω (φρονώ, πιστεύω, ασπάζομαι)· το προσωνύμιο αυτό τονίζει με έμφαση την Ορθή Πίστη, το Ορθό Φρόνημα, την Ορθή άποψη για την Αλήθεια της Πίστεως, την οποία η Αγία Εκκλησία μας παρέλαβε, διεφύλαξε, βίωσε και κήρυξε για τη σωτηρία του κόσμου. Η Αίρεση, η Κακοδοξία και η Πλάνη απειλούν συνεχώς, διά μέσου των αιώνων, να καταστρέψουν την θεοΐδρυτη Εκκλησία μας, δηλαδή την Ενότητά Της στην Ορθή Δόξα και στο Ορθό Ήθος. Ακριβώς για τον λόγο αυτό, έχει καθορισθεί η Α Κυριακή των Νηστειών ως η Εορτή της Ορθοδοξίας και η Β Κυριακή των Νηστειών σαν συνέχεια της πρώτης Κυριακής, που είναι αφιερωμένη ιδιαίτερα στον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά.

Με λύπη διαπιστώνουμεόμως,ότι εξ αιτίας του κορωνοϊού, η πληθωρική παρεμβολή του «Φόβου» ακύρωσε τα ορθόδοξα συνειδησιακά στηρίγματα πολλών ανθρώπων και τους οδήγησε –με τη βοήθεια εκκλησιαστικών προσώπων– σε αναθεωρητικό «πυρετό» και σε πρωτοφανείς πλάνες έναντι του Ι. Ναού, έναντι των αγίων εικόνων, έναντι των συνανθρώπων τους και το πιο τραγικό, έναντι της Θ. Κοινωνίας.Το πρόβλημα δεν είναι τα μέτρα προστασίας αυτά καθ’ εαυτά, που εφαρμόζονται παγκοσμίως για την αντιμετώπιση της λοιμογόνου νόσου. Το πρόβλημα είναι, ότι τα μέτρα αυτά τα ανθρώπινα, τα περάσαμε ακόμα και εκεί, όπου κυριαρχεί η εμπειρία της παρουσίας της Χάριτος του Θεού. Τα περάσαμε ακόμα και εκεί, όπου οι άγγελοι και οι άγιοι βλέπουν θαυμαστά και λένε ‘’σιγησάτω πάσα σαρξ βροτεία’’. Αυτή είναι η μεγάλη μας αμαρτία.
Ένα πλήθος πρωτότυπων και πολλές φορές αντικρουόμενων απόψεων διατυπώθηκαν από εκκλησιαστικούς και θεολόγους. Ο ορθολογισμός και η ειδωλοποίηση-θεοποίηση της επιστήμης εκ μέρους των διαμόρφωσε στο εκκλησιαστικό σώμα τις παρακάτω κατηγορίες βαπτισμένων Ορθοδόξων:

−Τους αρνητές της πίστεως.
─Τους «πιστούς», πουβλέπουνανοσίαμόνοστησχέση«ανθρώπουπροςτοΘεό»(π.χ. στην Θεία Κοινωνία) καιόχιστουςΙ. Ναούς, καιτέλοςτους όντωςπιστούς, πουδέχονταιανεπιφύλακτατηδιδασκαλίατηςΕκκλησίας, ότι δηλ. και οι Ι. Ναοί παρέχουν ασφάλεια.
Το ζήτημα της μόλυνσης των πιστών εντός των ιερών ναών είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε, κλήρος και λαός, ότι είναι πολύ σοβαρό καθώς δεν είναι καθόλου άσχετο με το θέμα της σχέσεως μας με τον Θεό ως προς τις άκτιστες ενέργειες Του.Είναι από τα πιο βασικά θέματα της Ορθόδοξης Θεολογίας, αφού αποτελεί τον τρόπο που ο άνθρωπος γίνεται μέλος της Εκκλησίας και στη συνέχεια ξεκινά μία πνευματική πορεία, η οποία διέρχεται από τα στάδια της κάθαρσης, του φωτισμού και της θέωσηςπου και αυτά αποτελούν το ουσιαστικό περιεχόμενο της Ορθόδοξης διδασκαλίας της Εκκλησίας μας. Ο κτιστός και πεπερασμένος άνθρωπος το μόνο με το οποίο έρχεται σε κοινωνία με τον Θεό δεν είναι η ουσία και οι υποστάσεις του Θεού αλλά οι ενέργειες Του, οι οποίες είναι άκτιστες, διότι πηγάζουν από την άκτιστη ουσία του Θεού. Αφού ο Θεός «μετέχεται από τον άνθρωπο δια των ακτίστων ενεργειών Του», αυτό γίνεται όχι μόνο στον ιερό ναό, κατ’ εξοχήν όμως σε αυτόν, και κατά τις συνάξεις,όπου τελείται η Θεία Λατρεία. Όμως εκτός από τον χρόνο, τον χώρο υπάρχει και ο τρόπος με τον οποίο εκκλησιάζονται οι πιστοί και όταν ακόμη δεν είναι ώρα κοινής λατρείας αλλά ατομικής, καθώς ο Ορθόδοξος πιστός δεν επισκέπτεται έναν ναό ως αξιοθέατο, αλλά για να προσκυνήσει και να προσευχηθεί. Έτσι λοιπόν:

1. Όταν ο πιστός μετέχει στις συνάξεις σε ορισμένο χρόνο κατά τον οποίο γίνονται τα άγια Μυστήρια, οι ακολουθίες και οι ιεροπραξίες, οπωσδήποτε ενεργεί η Χάρις του Θεού, δηλαδή οι άκτιστες ενέργειες του Θεού, γι’ αυτό δεν είναι δυνατόν η Χάρις που είναι αγιαστκή, καθαρτική, θεοποιός, δημιουργική, συνεκτική, θεραπευτική, όταν ενεργεί να υπερισχύει η φθοροποιός ενέργεια της θνητότητας που είναι αποτέλεσμα της φθοράς, της αμαρτίας και του θανάτου.
2. Όταν πάλι δεν είναι χρόνος λειτουργικής Συνάξεως,στον χώρο του ιερού ναού «ο Θεός ενοικεί και εμπεριπατεί» κατά τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γερμανό γι’ αυτό είναι καθαγιασμένος, αφού δεν είναι μόνο εγκαινιασμένος αλλά αενάως προσφέρεται η υπέρτατη Θυσία της Αγίας Αναφοράς, η οποία είναι:Θεοφάνεια Τριαδική-Σύνοδος Ουρανού και Γης-Ανακεφαλαίωση όλου του Έργου της Θείας Οικονομίας.
Ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο εισέρχεται ο πιστός στον ναό; ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ εισέρχεται επειδή πιστεύει! Αν δεν πιστεύει δεν πρέπει να εισέρχεται. Εφόσον, λοιπόν εισέρχεται με Ορθόδοξη πίστη,ισχύει αυτό που λέει ο Απόστολος Παύλος στην προς Εβραίους Επιστολή του: «οἳδιὰπίστεως κατηγωνίσαντοβασιλείας, εἰργάσαντοδικαιοσύνην, ἐπέτυχονἐπαγγελιῶν….ἔφυγονστόματαμαχαίρας, ἐνεδυναμώθησανἀπὸἀσθενείας, ………(Εβρ. 11,1-40).

Ο Θεός λοιπόν «μετέχεται από τον άνθρωπο δια μέσουτων ακτίστων ενεργειών Του». Αυτό αν δεν το πιστεύει κάποιος, δεν έχει θέση στην Ορθόδοξη Εκκλησία, είτε είναι κληρικός, είτε λαϊκός.
Το ότι και μόνο που συζητούμε τη δυνατότητα μόλυνσης των πιστών εντός των ιερών ναών, και μάλιστα εν ώρα λατρείας, συνιστά άρνηση στην Πίστη -για το έργο της αγιαστικής Χάριτος- και συνιστά τέτοιου βαθμού πνευματική πτώση, η οποία δεν διαφέρει από αυτή των Παπικών. Το πρόβλημα είναι ακόμη βαθύτερο, όταν συνειδητοποιεί κανείς, ότι στην πραγματικότητα είναι μια άλλη έκφραση της αίρεσης του Βαρλαάμ του Καλαβρού τον οποίο αντιμετώπισε καίρια εξ απόψεως Ορθοδόξου Θεολογίας ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς(τιμάται ιδιαίτεραγι΄αυτότην Β Κυριακή των Νηστειών), αφού σε όλη αυτή τη θεώρηση της μόλυνσης των ιερών ναών και όσων μετέχουν τα Άγια Μυστήρια εξοβελίζουν την ενεργούσα Χάρη. Διότι, πώς ισχυρίζεται ο εκκλησιαστικός, ότι μολύνεται ο πιστός εκεί,όπου ενεργεί η Χάρις, όταν θεολογικά γνωρίζει και ως μέλος της Εκκλησίας πιστεύει στις άκτιστες ενέργειες του Θεού; Αν όντως πιστεύει, τότε οπωσδήποτε και γνωρίζει και τον τρόπο με τον οποίο ενεργούν αλλά και τη δύναμή τους! Αφού λοιπόν αμφισβητεί την προστασία των πιστών από τη Θεία Χάρη, ακόμη και στην περίπτωση ύπαρξης μολυσματικού ιού που προκαλεί πράγματι ασθένεια με τη μετάδοσή του, μήπως τελικά δεν πιστεύει στην ύπαρξη των ακτίστων ενεργειών που πηγάζουν από την άκτιστη ουσία του Θεού; Κληρικοί, θεολόγοι, βαπτισμένοι άνθρωποι, μέλη της Εκκλησίας δεν γνωρίζουν, ότι η ενέργεια του Θεού είναι δημιουργική, προνοητική, συνεκτική, καθαρτική, φωτιστική, αγιαστική, θεραπευτική, ενισχυτική, φωτιστική… Θεοποιός;
Μόνο με την Αμαρτία «χάνεται» και «εξατμίζεται» η χάρις και η προστασία του Ι. Ναού, όταν δηλ. υπάρχει ανάδυση παραβατικών – αποστατικών ενεργειών εκ μέρους του πληρώματος.

Δεν συνάδει, οι επίσκοποι ενώ κατά την χειροτονία εκφωνούν: «Ἡ Θεία Χάρις, ἡ πάντοτε τὰ ἀσθενῆθεραπεύουσα καὶτὰ ἐλλείπονταἀναπληροῦσα, προχειρίζεται … τὸνεὐλαβέστατον…» και έπειτα στη Θεία Λειτουργία να ισχυρίζονται, ότι χρειάζονται προληπτικά μέτρα, μάσκες και απολυμάνσεις μέσα στον ιερό ναό για να μην κολλήσουν οι εκκλησιαζόμενοι από ιούς και ασθένεια!
Επειδή όμως ορισμένοι θα ισχυριστούν ότι η επίκληση αυτή: «Ἡ Θεία Χάρις, ἡ πάντοτε τὰ ἀσθενῆθεραπεύουσα…» αναφέρεται σε αδυναμίες και ασθένειες του χαρακτήρα και της προσωπικότητας, και όχι και αυτές του σώματος, θα απαντήσουμε και σ’ αυτό εκθέτοντας, ενδεικτικά και μόνο, κάποια από τα κείμενα της Θείας λατρείας.
Στην ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού.
Στα ειρηνικά μεταξύ άλλων ζητούμε:
Ὑπὲρτοῦἁγιασθῆναιτὸὕδωρτοῦτο, τῇ δυνάμει καὶἐνεργείᾳκαὶἐπιφοιτήσειτοῦἉγίου Πνεύματος, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρτοῦ γενέσθαι τὸὕδωρτοῦτο ἁγιασμοῦδῶρον, ἁμαρτημάτωνλυτήριον, εἰςἴασινψυχῆςκαὶ σώματος, καὶπᾶσανὠφέλειανἐπιτήδειον, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.

Στην Ευχή του Αγιασμού μεταξύ άλλων γράφει:
«Αὐτὸςοὖν, φιλάνθρωπε Βασιλεῦ, πάρεσοκαὶνῦνδιὰτῆςἐπιφοιτήσεωςτοῦἉγίου σου Πνεύματος, καὶἁγίασοντὸὕδωρτοῦτο (ἐκ γ΄ ). Καὶδὸςαὐτῷτὴν χάριν τῆςἀπολυτρώσεως, τὴνεὐλογίαντοῦἸορδάνου. Ποίησοναὐτὸἀφθαρσίαςπηγήν, ἁγιασμοῦδῶρον, ἁμαρτημάτωνλυτήριον, νοσημάτων ἀλεξιτήριον, δαίμοσινὀλέθριον, ταῖςἐναντίαιςδυνάμεσινἀπρόσιτον, Ἀγγελικῆςἰσχύοςπεπληρωμένον, ἵνα πάντες οἱἀρυόμενοικαὶ μεταλαμβάνοντες ἔχοιεναὐτὸπρὸςκαθαρισμὸνψυχῶνκαὶ σωμάτων, πρὸςἰατρείανπαθῶν, πρὸςἁγιασμὸνοἴκων, πρὸςπᾶσανὠφέλειανἐπιτήδειον…». «Δὸςπᾶσι, τοῖς τε μεταλαμβάνουσι, τὸνἁγιασμόν, τὴνεὐλογίαν, τὴνκάθαρσιν, τὴνὑγείαν…».
Από έλλειψη εκκλησιαστικής παιδείας στον κλήρο, καταλαβαίνουμε τι είδους πρότυπα προσφέρονται στη νέα γενιά από κληρικούς, που εμφανίζουν (πλην εξαιρέσεων) «εορταστικοποίηση» της Ορθοδοξίας με «μάσκες » και πολύτιμα άμφια, υπογραμμίζοντας μάλιστα στις ομιλίες τους την στερεότητα της πίστεως των Αγίων!
Όμως η ιστορία, πολιτική και εκκλησιαστική, μαρτυρεί ότι, όταν ο πολιτισμός του εκκλησιαστικού σώματος βρίσκεται σε ακμή, τότε εκφράζεται δυναμικά. Παράδειγμα οι Ακολουθίες της Εκκλησίας στους Αγίους, αυτά τα ποιήματα ευσεβών υμνογράφων. Ο προσεκτικός ερευνητής θα διαπιστώσει στα τροπάριά τους μια θαυμαστή σύζευξη (αρμονία) πίστεως και ζωής, που τονίζουν οι ιεροί υμνογράφοι.
Παραθέσουμε στη συνέχεια μερικά ενδεικτικά παραδείγματα χρησιμοποιώντας την ακολουθία της Οσίας Μητρός ημών Θεοδώρας.
Από την ακολουθία της Οσίας Μητρός ημών Θεοδώρας της 11ης Μαρτίου.(επιλογή)
Απολυτίκο: Τῶν βασιλίδων τὸ κλέος, ἀσκητριῶν τε ἀγλάϊσμα,
ΤῆςἈκαρνανίαςτὸεὖχοςκαὶἰαμάτωνρεῖθρονἀκένωτον……..
δεῦτεοἱἐνἌρτῃ πάντες πιστῶς, συνελθόντες ὕμνοιςτιμήσωμεν·
——————————————————————————————————————-

«Πρόκειται τοῖςχρήζουσιν, ὡςποταμὸςπελαγίζουσα, τῶν θαυμάτων τὰῥεύματα, σορὸς ἡ τιμία σου, βασιλὶςἉγία, πάθη καὶτὰς νόσους, ἐξιωμένητῶνπιστῶν,καὶτῶν δαιμόνων πλήθη βυθίζουσα· διὸκαὶτῶν λειψάνων σου, τὴνθείανκόνιν κατέχοντες, ὡςπηγὴνἁγιάσματος, εὐσεβῶς σε γεραίρομεν».(τροπάριο Εσπερινού)
«Τὴν βασιλίδων καλλονήν, μοναστριῶντὸ κλέος, τὴνβρύσιντῶν θαυμάτων, καὶἀσθενῶνἰατρεῖοντὸἄμισθον, συνελθόντες ὦ φιλέορτοι, πνευματικαῖςεὐφημίαιςτιμήσωμεν…»(Από το Δοξαστικό του Εσπερινού)
«Χαίρει ἔχουσα, ἡ πόλις Ἄρτα, τὸνσὸνπάνσεπτον, ναὸνὉσία, ἰαμάτωνἰατρεῖονὑπάρχοντα,τοῖςπροσιοῦσιναὐτῷμετὰ πίστεως, καὶαἰτουμένοιςτὴνσεπτήν σου ἀντίληψιν· ….»(Από το Κοντάκιο του Όρθρου)
«ἌγγελοςἐξἀνθρώπωνἀνεφάνηςὉσία, ζηλώσασατὸνβίονἈγγέλων· διὸσὺνπροθυμίᾳψυχῆς, προσερχόμενοί σου τῇσορῷπάνσεμνε, τιμῶμέν σε κράζοντεςκαὶᾄδοντεςἐνλόγοιςταῦτα·Χαῖρε, ἀκτὶςσκοτουμένωνβίῳ· χαῖρε, ῥανὶςκαυσουμένωννόσῳ.
…Χαῖρε, βρύσιςἀνεξάντλητος, ἰαμάτων χορηγός·(Οίκος)
Ἡλίουαὐγάς, ἐκμιμεῖται ὦ σεμνὴ θαυμάτων χάρις, τῶν νοσημάτων πᾶσανκάκωσιν,ἐκτῶνἀνθρώπωνἐκπλύνουσα, πᾶσανκαχεξίαν τε νόσων, ὥσπερ σκότος ἐλαύνουσα, ταῖςφωτοβόλοιςπρὸςΘεὸνεὐχαῖς σου πάντοτε.»(Ωδή η΄ )
——————————————————————————————-

Αναλογίζεται κανείς πόσο ξέφυγε η εκκλησιαστική συνείδηση του χριστεπωνύμου πληρώματος, η οποία δεν πορεύεται πλέον σύμφωνα με την Παράδοση της Εκκλησίας, καθώς διαπιστώνεται με σύγκριση από ιστορικά προηγούμενα, αλλά επιμένει να συνεργεί στις πολιτικές αποφάσεις για λόγους πρόληψης, όπως ισχυρίζεται.
Ιερός Ναός και πνευματική ζωή αποτελούν μία αδιάσπαστη πνευματική πραγματικότητα, μια ενότητα ακατάλυτη μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Ολόκληρος ο Ι. Ναός και οι εκκλησιαζόμενοι, αποτελούν «σχέση ανθρώπου με τον Θεό». Το ισχυρό κάλεσμα της Εκκλησίας για συνεχείς εκκλησιασμούς, δεν στερείται φιλάνθρωπης νοημοσύνης, όπως κατηγορηματικά υπονοούν οι κρατικοί λοιμοξιολόγοι και μερικοί εκκλησιαστικοί. Εντός του ιερού ναού μπορεί στους εκκλησιαζομένους να υπάρχει η επιμέρους προσωπική πίστη, αλλά όλοι μαζί αποτυπώνουν ενώπιον του Θεού το κοινό ίχνος της ορθοδόξου πίστεως. Πιο απλά εντός του ιερού ναού οι πιστοί μετέχουν σε τρεις πνευματικές κινήσεις: Ο καθένας χωριστά προς τον Θεό (1η κίνηση), ο καθένας προς τον πλησίον του αγαπητικά, εν Θεώ (2η κίνηση) όλοι μαζί (3η κίνηση), πάλι προς τον Θεό. Αυτό εκφράζει και η Λειτουργική συνείδηση, λέγοντας: «Αγαπήσωμεν αλλήλους ίνα εν ομονοίαομολογήσωμεν…».

Φοβερές λοιμικές ασθένειες, τις οποίες δεν μπόρεσε η επιστήμη να θεραπεύσει , θεραπεύθηκαν, όταν οι ορθόδοξοι χριστιανοί, με ΠΙΣΤΗ προσήλθαν στους Ιερούς ναούς,προσευχήθηκαν με δάκρυα μετανοίας, λιτάνευσαν ιερά λείψανα αγίων και ιερές εικόνες και έζησαν συνειδητή μυστηριακή ζωή.Δυστυχώς, περιφρονήσαμε μέσα στους ιερούς μας ναούς, την παντοδυναμία του Τριαδικού μας Θεού, και στη θέση της πανσθενουργούακτίστου Θείας Χάριτος δεχθήκαμε ως αποκλειστικούς προστάτες τα ανθρώπινα μέτρα.
Σ’ αυτή την οικουμενιστική προσαρμοστικότητα και μεταβλητότητα του εκκλησιαστικού πληρώματος, η απειλή του κορωνοϊού δεν αντιμετωπίζεται με τη «μάσκα», παρά μόνο με την ειλικρινή ΜΕΤΑΝΟΙΑ! Αυτή είναι η πίστη των Αποστόλων, αυτή είναι η πίστη των Πατέρων, αυτή είναι η πίστη των Ορθοδόξων, αυτή η πίστη την οικουμένη εστήριξε…